Trước khi tiếp xúc với văn minh Trung Hoa và Ấn Độ, cư dân Đông Nam Á đã xây dựng một nền văn minh nông nghiệp lúa nước. Nền văn minh này tác động không nhỏ đến đời sống văn hoá - xã hội và tạo nên những nét tương đồng văn hoá giữa các quốc gia trong khu vực. Văn minh Đông Nam Á cổ - trung đại chịu tác động của những yếu tố và ảnh hưởng nào?
Cùng Đọc tài liệu đi vào trả lời các câu hỏi thuộc Soạn sử 10 Chân trời sáng tạo bài 13: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á cổ - trung đại. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.
Hướng dẫn soạn sử 10 Chân trời sáng tạo bài 13
Tài liệu giải bài tập lịch sử 10 bài 13 Chân trời sáng tạo chi tiết:
I. Cơ sở tự nhiên
Trả lời câu hỏi trang 78:
1. Vị trí địa lí
Dựa vào Lược đồ trong Hình 13.1, em hãy xác định vị trí địa lí của khu vực Đông Nam Á. Vị trí đó có những đặc điểm gì?
- Vị trí địa lí của khu vực Đông Nam Á:
- Là khu vực có diện tích khoảng 45 triệu km2, nằm ở phía đông nam châu Á.
- Ngày nay, gồm các nước Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia, Thái Lan, Mi-an-ma, Ma-lai-xi-a, Xing-ga-po, In-đô-nê-xi-a, Phi-lip-pin, Bru-nây, Đông-ti-mo.
- Đặc điểm của vị trí ở khu vực Đông Nam Á:
- Là giao điểm của các đường giao thông quốc tế từ bắc xuống nam, từ đông sang tây, là cầu nối giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.
- Địa điểm này thuận lợi cho việc phát triển các mối quan hệ, giao lưu kinh tế quốc tế giữa các nước và khu vực.
2. Điều kiện tự nhiên, khí hậu
Điều kiện tự nhiên có ảnh hưởng như thế nào đối với sự hình thành văn minh Đông Nam Á?
Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đối với sự hình thành văn minh Đông Nam Á:
- Điều kiện tự nhiên:
- Gồm hai bộ phận: Đông Nam Á lục địa và Đông Nam Á hải đảo.
- Đông Nam Á lục địa: bị chia cắt bởi các dãy núi, giữa các dãy núi là các thung lũng rộng, màu mỡ, có hệ thống sông ngòi dày đặc như sông Mê Công, sông Hồng, sông Mê Nam,....lưu lượng nước lớn, hàm lượng phù sa cao, tạo nên những vùng đồng bằng rộng lớn.
- Đông Nam Á hải đảo: tập trung nhiều đảo lớn và đồi núi. Một số đồng bằng có thêm các khoáng chất.
- Đại bộ phận Đông Nam Á nằm trong vùng khí hậu nóng ẩm.
- Gió mùa kèm theo mưa nhiệt đới đã cung cấp đủ nước cho sinh hoạt và sản xuất của con người.
- Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên:
- Hình thành nền văn minh nông nghiệp lúa nước trước khi tiếp xúc với văn minh Trung Hoa - Ấn Độ.
- Từ xa xưa người dân đã biết thuần dưỡng trâu bò, chế tác nông cụ, xây dựng hệ thống thủy lợi để phục vụ sản xuất.
- Sớm phát triển các hoạt động khai thác biển và buôn bán bằng đường biển, giao thông biển giúp các nước trong khu vực, nối Đông Nam Á với các tuyến đường biển quốc tế Cư dân Đông Nam Á
II. Cơ sở xã hội
Trả lời câu hỏi trang 78, 79: Soạn sử 10 Chân trời bài 13
1. Cư dân tộc người
Câu hỏi: Em hãy nêu đặc trưng cơ bản về nguồn gốc của cư dân Đông Nam Á.
Trả lời:
Đặc trưng cơ bản về nguồn gốc của cư dân Đông Nam Á:
+ Cư dân thuộc tiểu chủng Đông Nam Á, mang đặc điểm của cả hai đại chủng tộc là Môn-gô-lô-ít da vàng và Ô-xtra-lô-ít da ngăm đen.
+ Tiểu chủng Đông Nam Á gồm hai nhóm chính: In-đô-nê-diên và Nam Á.
2. Tổ chức xã hội
Câu hỏi: Hãy chứng minh tổ chức xã hội ở Đông Nam Á vừa mang tính bản đia, vừa mang tính tiếp biến các giá trị bên ngoài.
Trả lời:
Chứng minh tổ chức xã hội ở Đông Nam Á vừa mang tính bản đia, vừa mang tính tiếp biến các giá trị bên ngoài:
+ Tổ chức xã hội cơ bản của cư dân Đông Nam Á là làng. Làng có vai trò tạo dựng nên các cộng đồng cư dân có quan hệ gần gũi với nhau, cùng đoàn kết để chinh phục thiên nhiên và chống ngoại xâm.
+ Quá trình hình thành nhà nước của các quốc gia Đông Nam Á đồng thời là quá trình tiếp biến những giá trị văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ, hình thành thiết chế chính trị và mô hình tổ chức xã hội vừa mang tính bản địa, vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của các mô hình thiết chế chính trị Ấn Độ, Trung Quốc.
III. Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ
Trả lời câu hỏi trang 79, 80: Soạn sử 10 Chân trời bài 13
1. Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc
Câu hỏi: Văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng như thế nào đến khu vực Đông Nam Á?
Trả lời:
Văn hóa Trung Quốc có ảnh hưởng đến khu vực Đông Nam Á: Từ khoảng thế kỉ III TCN - thế kỉ II TCN, Trung Quốc thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trướng xuống Đông Nam Á, tạo ra sự tiếp xúc văn hoá cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hoá.
+ Nho giáo, Đạo giáo được du nhập, trở thành một bộ phận trong tư tưởng, văn hoá của cư dân Đông Nam Á.
+ Quá trình di dân của người Trung Quốc xuống khu vực Đông Nam Á cũng góp phần lan toả các giá trị văn hoá và thành tựu văn minh Trung Hoa vào khu vực này.
+ Văn hoá Trung Quốc được cư dân Đông Nam Á tiếp nhận có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau.
2. Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ
Câu hỏi: Nêu ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến khu vực Đông Nam Á.
Trả lời:
Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến khu vực Đông Nam Á:
- Văn hoá Ấn Độ theo chân các thương gia và tu sĩ được truyền đến Đông Nam Á.
- Tôn giáo, chữ viết, nghệ thuật và các thành tựu khác của văn hoá Ấn Độ được tiếp nhận ở nhiều quốc gia Đông Nam Á thời cổ:
+ Ảnh hưởng của văn hoá Ấn Độ thúc đẩy quá trình phân hoá xã hội, hình thành những nhà nước cổ đại và góp phần không nhỏ vào việc hình thành bản sắc văn hoá Đông Nam Á.
+ Chữ viết của Ấn Độ được một số quốc gia cố ở Đông Nam Á lấy làm cơ sở để sáng tạo chữ viết riêng.
+ Kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ cũng ảnh hưởng sâu sắc đến các nước Mi-an-ma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, Việt Nam.
Luyện tập trang 80: Soạn sử 10 Chân trời bài 13
Câu hỏi 1. Những cơ sở dân cư và xã hội ảnh hưởng như thế nào đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á? Nêu ví dụ cụ thể.
Trả lời:
Những cơ sở dân cư và xã hội ảnh hưởng đến sự hình thành văn minh Đông Nam Á:
- Cư dân tộc người:
- Cư dân thuộc tiểu chủng ĐNA, mang đặc điểm của cả hai đại chủng tộc là Môn-gô-lô-ít da vàng và Ô-xtra-lô-ít da ngăm đen.
- Tiểu chủng ĐNA gồm 2 nhóm chính là In-đô-nê-diên và Nam Á.
- Có nhiều dân tộc khác nhau, tạo nên sự đa dạng về sắc tộc.
- Các dân tộc vẫn có nhiều nét gần gũi, tương đồng trên nền tảng văn hóa bản địa ĐNA. Cộng đồng dân cư sống gắn kết trên cơ sở gia đình, dòng họ và làng xã.
- Xã hội: vừa mang tính bản đia, vừa mang tính tiếp biến các giá trị bên ngoài:
- Thời cổ: mang tính liên kết cộng đồng chặt chẽ.
- Các thiết chế làng bản tuy khác nhau về hình thức nhưng có lịch sử lâu đời và có sức sống mạnh mẽ.
- Tiếp thu những giá trị văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ, hình thành thiết chế chính trị và mô hình tổ chức xã hội vừa mang tính bản địa, vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của các thiết chế Ấn Độ, Trung Quốc (ở cả cấp độ mô hình nhà nước đến thiết chế).
* Ví dụ:
- Làng xã ở Việt Nam là một đơn vị tụ cư truyền thống của người nông dân Việt ở nông thôn, có địa vực, cơ sở hạ tầng, cơ cấu tổ chức, phong tục, tập quán, tâm lý, quan niệm, tính cách và cả “hương âm”, "thổ ngữ" tức "giọng làng" riêng, hoàn chỉnh và tương đối ổn định trong quá trình lịch sử. Đặc biệt, để duy trì trật tự, nền nếp, mỗi làng đều có hương ước, được coi như bộ luật của làng. Đặc điểm của làng xã cổ truyền là tự trị, tự quản. Nhà nước chỉ can thiệp vào làng xã trong việc thu thuế, bắt lính; xử lý những vụ án hình sự, hay những vụ tranh chấp dân sự làng không hòa giải được; can thiệp khi có dịch bệnh lớn…còn lại thuộc quyền tự trị, tự quản của các làng xã.
- Ngày nay, làng xã cổ truyền đã thay đổi, không còn bao bọc khép kín trong lũy tre làng mà là một đơn vị dân cư mở, mỗi xã là một đơn vị hành chính cấp nhỏ nhất trong hệ thống hành chính bốn cấp hiện nay. Đây là điều kiện để các làng xã phát triển, nhất là phát triển kinh tế hàng hóa, mở rộng làng nghề hay nông nghiệp sạch… để nâng cao đời sống nhân dân.
Câu hỏi 2. Phân tích những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ đối với văn minh Đông Nam Á.
Trả lời:
Những ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, Ấn Độ đối với văn minh Đông Nam Á:
- Ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc đến khu vực Đông Nam Á:
- Được tiếp nhận có chọn lọc và sáng tạo với những mức độ khác nhau. Thiết lập những tuyến đường buôn bán và bành trướng xuống ĐNA, tạo ra sự tiếp xúc văn hóa cưỡng bức và sau đó là giao thoa văn hóa.
- Nho giáo, Đạo giáo được du nhập trở thành một bộ phận trong tư tưởng, văn hóa của cư dân ĐNA.
- Quá trình di dân của người Trung Quốc xuống khu vực ĐNA lan tỏa các giá trị văn hóa và thành tựu văn minh Trung Hoa vào khu vực này.
- Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ đến khu vực Đông Nam Á: dù tiếp nhận văn hóa Ấn Độ, cư dân ĐNA vẫn giữ được những nét văn hóa riêng, độc đáo của mình.
- Văn hóa: Ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ thúc đẩy quá trình phân hóa xã hội, hình thành những nhà nước cổ đại và góp phần không nhỏ vào việc hình thành bản sắc văn hóa ĐNA.
- Chữ viết: một số quốc gia cổ ở ĐNA lấy chữ viết Ấn Độ làm cơ sở để sáng tạo chữ viết riêng.
- Kiến trúc và điêu khắc: Ấn Độ cũng ảnh hưởng sâu sắc đến các nước Mi-an-ma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xi-a, Việt Nam.
Vận dụng trang 80: Soạn sử 10 Chân trời bài 13
Câu hỏi: Em hãy lấy ví dụ cụ thể về ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ ở Việt Nam.
Trả lời:
HS tự thực hiện.
Gợi ý: Ví dụ về ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và Ấn Độ ở Việt Nam:
- Ví dụ về ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc ở Việt Nam:
+ Nho giáo du nhập vào Việt Nam từ thời Bắc thuộc. Nhà Lý cho xây dựng Văn Miếu để thờ Khổng Tử và tổ chức khoa thi Nho học đầu tiên để tuyển chọn quan lại. Từ thời Lê sơ, Nho giáo trở thành hệ tư tưởng chính thống của nhà nước phong kiến Đại Việt.
+ Thơ Đường ở Trung Quốc ảnh hưởng đến Việt Nam. Nhiều nhà thơ của Việt Nam làm thơ theo thể Đường luật rất hay như Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Nguyễn Trãi,…
+ Trong y học, Việt Nam sử dụng thuật châm cứu của Trung Quốc, các loại thuốc Bắc,…
- Ví dụ về ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ ở Việt Nam:
+ Các công trình kiến trúc ở Việt Nam như Thánh địa Mỹ Sơn, Tháp Chăm, Tháp Bà Po Nagar,… chịu ảnh hưởng của Hin-đu giáo.
+ Trong y học: Việt Nam sử dụng thuốc mê, thuốc tê khi phẫu thuật.
- Kết thúc nội dung soạn sử 10 Chân trời bài 13-
-/-
Trên đây là toàn bộ nội dung Soạn sử 10 Chân trời sáng tạo bài 13: Cơ sở hình thành văn minh Đông Nam Á cổ - trung đại. Chúc các em học tốt.