Cùng Đọc tài liệu đi vào trả lời các câu hỏi thuộc Soạn sử 10 Kết nối tri thức với cuộc sống bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.
Hướng dẫn soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Tài liệu giải bài tập lịch sử 10 bài 11 Kết nối tri thức với cuộc sống chi tiết:
1.Văn minh Văn Lang - Âu Lạc
a) Cơ sở hình thành
Trả lời câu hỏi trang 95: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi: Em hãy cho biết: Nền văn minh văn Lang- Âu Lạc được hình thành và phát triển dựa trên những cơ sở nào?
Trả lời:
Nền văn mịnh Văn Lang- Âu Lạc hình thành và phát triển dựa trên:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn, có đất đai màu mỡ, khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa
+ Thuận lợi cho phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa nước
+ Giàu khoáng sản: đồng, sắt, chì, thiếc => thuận lợi nghề luyện kim
- Cơ sở xã hội:
+ Sự tan rã của xã hội nguyên thủy, phân hóa xã hội và ra đời của nhà nước.
+ Cư dân sống thành từng làng, giúp nhau trị thủy, làm thủy lợi, khai hoang, trồng lúa nước….
+ Các làng liên kết với nhau, suy tôn thủ lĩnh chung.
=> Hình thành nên nhà nước đầu tiên ở Việt Nam
b) Một số thành tựu tiêu biểu
Trả lời câu hỏi trang 95: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi 1. Trình bày những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc
Trả lời:
Những thành tựu tiêu biểu của nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc:
- Sự ra đời của nhà nước:
+ Nhà nước Văn Lang xuất hiện cách ngày nay khoảng 2 700 năm và tốn tại đến năm 208 TCN, kinh đô là Phong Châu (Việt Trì, Phú Thọ ngày nay). Tổ chức NN Văn Lang còn khá sơ khai: Đứng đầu là Hùng Vương. Giúp việc cho Hùng Vương là Lạc hầu Lạc tướng. Đứng đầu chiềng, chạ là Bồ chính.
+ Tiếp nối Nhà nước Văn Lang là nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN), kinh đô ở Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội ngày nay). Đứng đầu nhà nước là Thục Phán - An Dương Vương. Giúp việc cho vua là Lạc hầu, dưới địa phương vẫn do Lạc tướng cai quản.
- Hoạt động kinh tế:
+ Cư dân Văn Lang - Âu Lạc khai phá đất đai, mở rộng diện tích trồng lúa bằng nhiều hình thức canh tác phù hợp.
+ Có bước tiến về công cụ kĩ thuật canh tác nông nghiệp. Ngoài ra, các nghề chăn nuôi, đánh cá, thủ công cũng phát triển.
- Đời sống vật chất:
+ Bữa ăn: lương thức chính là lúa, gạo; thức ăn gồm các loại rau, củ, quả và các sản phẩm của nghề đánh cá, săn bắt và chăn nuôi.
+ Về trang phục: thường ngày phụ nữ mặc váy và áo yếm, đàn ông đóng khổ, ở trần, đi chân đất. Thích sử dụng đồ trang sức được làm từ sừng, ngà động vật,...
+ Về nhà ở: cư dân chủ yếu cứ trú trong các nhà sàn bằng gỗ, tre, nứa, lá.
+ Về phương tiện đi lại: người Việt cổ đi lại chủ yếu bằng đường thủy, phương tiện chính là thuyền, bè.
- Đời sống tinh thần:
+ Tín ngưỡng: Cư dân Văn Lang - Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên và những người có công với cộng đồng, thờ các vị thần tự nhiên và tín ngưỡng phồn thực.
+ Nghệ thuật: Đạt đến trình độ thẩm mĩ khá cao. Những tác phẩm (trống đồng, thạp đồng, đồ trang sức,...) thể hiện trình độ tinh xảo, kĩ thuật cao, phản ánh đời sống tinh thần phong phú.
+ Âm nhạc: khá phát triển với sự xuất hiện của nhiều loại nhạc cụ và hình thức biểu diễn.
Câu hỏi 2. Khai thác Tư liệu 1 (tr. 98), hãy cho biết ý nghĩa, giá trị của nền văn minh Âu Lang- Âu Lạc trong lịch sử Việt Nam
Trả lời:
Ý nghĩa, giá trị của nền văn minh Âu Lang- Âu Lạc trong lịch sử Việt Nam
- Văn minh lúa nước có trình độ phát triển cao.
- Hình thành cộng đồng làng xóm, nhà nước phôi thai.
- Xác lập lối sống mang đặc trưng Việt Nam.
- Đặt cơ sở vững chắc cho toàn bộ sự phát triển của quốc gia- dân tộc.
2. Văn minh Chăm pa
a) Cơ sở hình thành
Trả lời câu hỏi trang 100: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi: Em hãy cho biết văn minh Chăm-pa được hình thành trên những cơ sở nào?
Trả lời:
Nền văn minh Chăm-pa hình thành và phát triển dựa trên:
- Điều kiện tự nhiên:
+ địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn Việt Nam hiện nay
+ Có đường bờ biển dài
- Cơ sở xã hội:
+ Khoảng thế kỉ V TCN, cư dân văn hóa Sa Huỳnh đến cư trú
+ Cơ cấu xã hội là dạng lãnh địa hay liên minh cụm làng, đứng đầu là thủ lĩnh tối cao
+ Tổ chức xã hội trên là cơ sở hình thành Nhà nước Chăm-pa sau này.
- Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ:
+ Cư dân Sa Huỳnh tiếp xúc với văn minh Ấn Độ thông qua tầng lớp thương nhân
+ Các lĩnh vực tiếp thu: chữ viết, tôn giáo, mô hình tổ chức nhà nước, pháp luật
b) Một số thành tựu tiêu biểu
Trả lời câu hỏi trang 103: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi: Hãy nêu một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm pa.
Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Chăm-pa:
- Sự ra đời nhà nước:
+ Đầu năm 192, dưới sự lãnh đạo của Khu Liên, nhân dân huyện Tượng Lâm (quận Nhật Nam) đã nổi dậy lật đổ ách thống trị ngoại bang, lập ra nhà nước Lâm Ấp (sau này gọi là Chăm-pa), kinh đô là Sin-ha-pu-ra (Trà Kiệu, Quảng Nam).
+ Đứng đầu là vua, có quyền lực tối cao, theo chế độ cha truyền con nối. Dưới vua là 2 vị quan đại thần. Cấp địa phương chia thành các châu - huyện - làng và giao cho các vị quan quản lí.
- Kinh tế:
+ Cư dân Chăm-pa có hoạt động kinh tế đa dạng: trồng lúa, chăn nuôi gia súc, làm nghề thủ công.
+ Giỏi buôn bán bằng đường biển.
- Chữ viết:
+ Trên cơ sở chữ Phạn của Ấn Độ, cư dân Chăm-pa đã sáng tạo chữ viết riêng của dân tộc mình.
+ Chữ Chăm cổ được coi là chữ viết cổ nhất ở Đông Nam Á.
+ Hệ thống chữ viết của người Chăm đã dần được cải tiến và duy trì đến ngày nay.
- Đời sống vật chất:
+ Trang phục: 1 mảnh vải quấn quanh người từ phải sang trái và che ngang lưng đến chân. Mùa thêm khoác thêm áo dày. Dân chúng đều đi chân đất, chi vua có cvua, quan đi dép hoặc giày.
+ Ở: nhà trệt, xây bằng gạch nung, tường có quét vôi bên ngoài.
+ Bữa ăn: cơm, rau, cá,...
+ Đời sống tinh thần:
- Tín ngưỡng, tôn giáo, lễ hội:
+ Trước khi tiếp xúc với các nền văn hóa bên ngoài, cư dân Sa Huỳnh đã duy trì nhiều tín ngưỡng truyền thống: thờ sinh thực khí, thờ tổ tiên,...
+ Tiếp thu tôn giáo khác: Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo.
+ Hệ thống lễ hội đặc sắc được đồng bào tổ chức hằng năm tại cụm di tích tháp Chăm.
- Kiến trúc, điêu khắc:
+ Thánh địa Mỹ Sơn, Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam), tháp Mỹ Khánh (Huế),...
+ Nghệ thuật điêu khắc thể hiện thông qua các bức tượng và phù điêu trang trí trên các đài thờ, đền tháp.
3. Văn minh Phù Nam
a) Cơ sở hình thành
Trả lời câu hỏi trang 104: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi: Hãy cho biết những cơ sở hình thành văn minh Phù Nam
Trả lời:
Cơ sở hình thành và phát triển của văn minh Phù Nam dựa trên:
- Điều kiện tự nhiên:
+ Địa bàn: chủ yếu là khu vực Nam Bộ Việt Nam ngày nay, thuộc vùng hạ Mê Công.
+ Nơi đây có vùng đồng bằng , màu mỡ thuận lợi phát triển nông nghiệp.
+ Hệ thống kênh rạch chằng chịt, thuận lợi cho thuyền bè đi lại.
- Cơ sở xã hội:
+ Hình thành trên nền văn hóa tiền Óc Eo
+ Cuối thiên niên kỉ I, nông nghiệp, thủ công nghiệp, buôn bán phát triển
+ Cấu trúc làng nông -chài- thương nghiệp hình thành => hình thành các đô thị sơ khai.
+ Cư dân bản địa kết hợp cư dân Nam Đảo.
- Ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ:
+ Được truyền bá chủ yếu thông qua hoạt động thương mại biển
+ Ảnh hưởng của văn minh Ấn Độ đến Phù Nam thể hiện trên các lĩnh vực: văn học, chính trị, tư tưởng, kiến trúc, tôn giáo.
b) Một số thành tựu tiêu biểu
Trả lời câu hỏi trang 107: Soạn sử 10 bài 11 Kết nối tri thức
Câu hỏi 1. Trình bày một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Phù Nam.
Trả lời:
Một số thành tựu tiêu biểu của văn minh Phù Nam:
- Sự ra đời nhà nước:
+ Vào khoảng đầu Công nguyên, Vương quốc Phù Nam đã được thành lập trên cơ sở tập hợp nhiều tộc người, nhiều tiểu quốc. Đứng đầu nhà nước là vua, có quyền lực cao nhất, cai trị bằng cả vương quyền và thân quyền; giúp việc cho vua là các quan lại trong hệ thống chính quyền với nhiều cấp bậc.
+ Trong khoảng hơn hai thế kỉ đầu sau khi thành lập, tổ chức Nhà nước Phù Nam còn đơn giản. Từ thế kỉ III đến thế kỉ V, tổ chức nhà nước ngày càng được hoàn thiện. Phù Nam vươn lên trở thành vương quốc hùng mạnh, có tầm ảnh hưởng rộng ra nhiều vùng đất khu vực ĐNA.
- Hoạt động kinh tế:
+ Là một trong những trung tâm buôn bán thương mại quan trọng bậc nhất lúc bấy giờ.
+ Một số nghề thủ công và nông nghiệp ở Phù Nam khá phát triển.
- Đời sống vật chất:
+ Ở trong những ngôi nhà sàn rộng làm bằng gỗ, lợp mái lá, phù hợp với môi trường sông nước và khí hậu của vùng Nam Bộ.
+ Đi lại chủ yếu bằng thuyền trên kênh, rạch, sông ngòi.
+ Lương thực, thực phẩm chính của người Phù Nam là lúa gạo, các loại thịt, thủy hải sản.
+ Trang phục: tương đối đơn giản - đàn ông đóng khố, ở trần; phụ nữ mặc váy và đeo một trang sức.
- Đời sống tinh thần:
+ Tín ngưỡng tôn giáo: có tín ngưỡng đa thần, tiêu biểu là thần Mặt trời.
+ Phong tục tập quán: có tục chôn cất người chết bằng nhiều hình thức. Khi gia đình có tang, người thân phải cạo đầu, cạo râu và mặc đồ trắng.
Câu hỏi 2. Hãy giới thiệu một số thành tựu tiêu mà em ấn tượng nhất
Trả lời:
Trong suốt thời gian tồn tại của mình, Phù Nam đã phát triển toàn diện trên lĩnh vực kinh tế. Với mạng lưới sông ngòi dày đặc tận dụng lượng phù sa bồi đắp thì cư dân Phù Nam đã gieo trồng được cây lúa nước. Một số cây ăn quả như cam, thạch lựu, mía đường, dừa, hồ tiêu, cau...
Thủ công nghiệp Phù Nam đã đạt đến trình độ cao với sự chuyên môn hóa các ngành nghề thủ công như nghề mộc, nghề đá, nghề tạc tượng, nghề làm gạch ngói và vật liệu trang trí bằng đất nung, nghề xây dựng, nghề đóng thuyền, nghề làm đồ gốm với phương pháp nặn tay, nghề dệt, nghề đúc thủy tinh, nghề luyện kim như luyện kim đồng, luyện kim sắt, thiếc…
Sự phát triển mạnh mẽ của nông nghiệp và thủ công nghiệp ở Phù Nam đồng thời tận dụng vị trí địa lý thuận lợi trong phát triển thương mại, buôn bán nên Phù Nam nhanh chóng đẩy mạnh hoạt động thương nghiệp nội địa và quốc tế. Phù Nam đã trao đổi, buôn bán hàng hóa với một số nước như Ấn Độ, Trung Hoa, Ba Tư, Hy Lạp, La Mã…qua cảng thị Nền Chùa, Óc Eo.
Luyện tập và vận dụng trang 107
Luyện tập
1. Lập bảng hệ thống hoặc vẽ sơ đồ tư duy về cơ sở hình thành các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam. Em hãy cho biết những điểm giống và khác nhau về điều kiện hình thành các nền văn minh ấy.
Trả lời:
*Những điểm giống nhau:
- Cả ba nền văn minh Văn Lang- Âu Lạc, Chăm -pa, Phù Nam đều có nền nông nghiệp là chủ đạo, nông nghiệp lúa nước.
- Cơ cấu xã hội sống theo làng (mặc dù có thể có tên gọi khác nhau: liên minh cụm làng, bản, v.v..)
- Cư dân làm bản địa là những người chủ yếu đóng góp, xây dựng nên nền văn minh của họ.
* Sự khác nhau giữa các nền văn minh:
- Văn minh Chăm pa và Phù Nam ảnh hưởng đậm nét bởi văn minh Ấn Độ, còn văn minh Văn Lang- Âu Lạc thì không bị ảnh hưởng bởi văn minh Ấn Độ.
- Văn minh Phù Nam và Chăm pa phát triển rất mạnh thương mại biển, còn Văn Lang- Âu Lạc thì yếu tố thương mại biển phát triển kém.
2. Hãy thống kê một số thành tựu tiêu biểu của các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam theo gợi ý sau:
| Thành tựu trên các lĩnh vực | Văn minh Văn Lang - Âu Lạc | Văn minh Chăm-pa | Văn minh Phù Nam |
|---|---|---|---|
| Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội | |||
| Hoạt động kinh tế | |||
| Đời sống vật chất | |||
| Đời sống tinh thần |
Trả lời:
| Thành tựu trên các lĩnh vực | Văn minh Văn Lang | Văn minh Âu Lạc | Văn minh Phù Nam |
|---|---|---|---|
| Sự ra đời nhà nước và tổ chức xã hội | - Nhà nước Văn Lang xuất hiện cách ngày nay khoảng 2 700 năm và tồn tại đến năm 208 TCN - Nhà nước Văn Lang là nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN), kinh đô ở Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội ngày nay). | - Đầu năm 192, nhà nước Lâm Ấp (sau này gọi là Chăm-pa), kinh đô là Sin-ha-pu-ra (Trà Kiệu, Quảng Nam) ra đời. - Đứng đầu là vua, có quyền lực tối cao, theo chế độ cha truyền con nối. | Được thành lập trên cơ sở tập hợp nhiều tộc người, nhiều tiểu quốc. Đứng đầu nhà nước là vua, có quyền lực cao nhất, cai trị bằng cả vương quyền và thân quyền; giúp việc cho vua là các quan lại trong hệ thống chính quyền với nhiều cấp bậc. |
| Hoạt động kinh tế | - Khai phá đất đai, mở rộng diện tích trồng lúa bằng nhiều hình thức canh tác phù hợp. - Có bước tiến về công cụ kĩ thuật canh tác nông nghiệp. Ngoài ra, các nghề chăn nuôi, đánh cá, thủ công cũng phát triển. | - Có hoạt động kinh tế đa dạng: trồng lúa, chăn nuôi gia súc, làm nghề thủ công. - Giỏi buôn bán bằng đường biển. | - Là một trong những trung tâm buôn bán thương mại quan trọng bậc nhất lúc bấy giờ. - Một số nghề thủ công và nông nghiệp ở Phù Nam khá phát triển. |
| Đời sống vật chất | - Bữa ăn: lương thức chính là lúa, gạo; thức ăn gồm các loại rau, củ, quả và các sản phẩm của nghề đánh cá, săn bắt và chăn nuôi. - Về trang phục: thường ngày phụ nữ mặc váy và áo yếm, đàn ông đóng khổ, ở trần, đi chân đất. - Về nhà ở: cư dân chủ yếu cứ trú trong các nhà sàn bằng gỗ, tre, nứa, lá.- Về phương tiện đi lại: người Việt cổ đi lại chủ yếu bằng đường thủy, phương tiện chính là thuyền, bè. | - Trang phục: 1 mảnh vải quấn quanh người từ phải sang trái và che ngang lưng đến chân. Mùa thêm khoác thêm áo dày. Dân chúng đều đi chân đất, chi vua có cvua, quan đi dép hoặc giày. - Ở: nhà trệt, xây bằng gạch nung, tường có quét vôi bên ngoài. - Bữa ăn: cơm, rau, cá,... | - Ở trong những ngôi nhà sàn rộng làm bằng gỗ, lợp mái lá, phù hợp với môi trường sông nước và khí hậu của vùng Nam Bộ. - Đi lại chủ yếu bằng thuyền trên kênh, rạch, sông ngòi. - Lương thực, thực phẩm chính của người Phù Nam là lúa gạo, các loại thịt, thủy hải sản. - Trang phục: tương đối đơn giản - đàn ông đóng khố, ở trần; phụ nữ mặc váy và đeo một trang sức. |
| Đời sống tinh thần | - Tín ngưỡng: Cư dân Văn Lang - Âu Lạc có tục thờ cúng tổ tiên và những người có công với cộng đồng, thờ các vị thần tự nhiên và tín ngưỡng phồn thực. - Nghệ thuật: Đạt đến trình độ thẩm mĩ khá cao, kĩ thuật cao, phản ánh đời sống tinh thần phong phú. - Âm nhạc: khá phát triển với sự xuất hiện của nhiều loại nhạc cụ và hình thức biểu diễn. | - Tín ngưỡng, tôn giáo, lễ hội: Tiếp thu tôn giáo khác: Phật giáo, Hin-đu giáo, Hồi giáo. - Kiến trúc, điêu khắc:Thánh địa Mỹ Sơn,...Nghệ thuật điêu khắc thể hiện thông qua các bức tượng và phù điêu trang trí trên các đài thờ, đền tháp. | - Tín ngưỡng tôn giáo: có tín ngưỡng đa thần, tiêu biểu là thần Mặt trời. - Phong tục tập quán: có tục chôn cất người chết bằng nhiều hình thức. Khi gia đình có tang, người thân phải cạo đầu, cạo râu và mặc đồ trắng. |
Vận dụng
1. Em hãy giải thích tại sao phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này?
Trả lời:
Phiên bản của trống đồng Ngọc Lũ được Việt Nam lựa chọn làm quà tặng Liên Hợp quốc nhân dịp kỉ niệm 50 năm ngày thành lập tổ chức này vì trống đồng Ngọc Lũ là một bảo vật đặc biệt linh thiêng của người Việt. Ở đó hội tụ cả một nền văn minh có niên đại cách đây đã trên 2.500 năm. Ở đó có đầy đủ yếu tố kỹ thuật đúc đồng, trình độ mỹ thuật và chế tác đồ đồng rất cao mà ngày nay chúng ta vẫn vô cùng thán phục. Trống đồng Ngọc Lũ là dấu ấn đặc biệt của thời đại các Vua Hùng dựng nước, là tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu cho tài năng sáng tạo của người Việt cổ, là biểu tượng của văn hóa Việt Nam.
2. Em hãy sưu tầm một số hình ảnh cho thấy sức sống trường tồn của những giá trị các nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam
HS Tự sưu tầm. Tìm kiếm thông tin qua internet, các nguồn tham khảo uy tín: bảo tàng Nhân học, Bảo tàng lịch sử quốc gia, bảo tàng địa phương, các trang web sở văn hóa…
-/-
Trên đây là toàn bộ nội dung Soạn sử 10 Kết nối tri thức với cuộc sống bài 11: Một số nền văn minh cổ trên đất nước Việt Nam. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.