Kiến thức cơ bản bài Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên được biên tập giúp các em học sinh ôn tập và nắm vững lại các kiến thức địa lí 12 đã được học.
Lý thuyết Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên
Nội dung bài viết này sẽ giúp các em nắm vững các kiến thức Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên đã học trong chương trình môn Địa Lí lớp 12.
1. Khái quát chung
a. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ
- Diện tích: 54.700 km² (16.5% diện tích cả nước)
- Dân số: 4,9 triệu người (5,8% DS cả nước.)
- Gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lắc, Đắc Nông, Lâm Đồng.
- Vị trí: Tiếp giáp: DH Nam Trung Bộ, ĐNB, Hạ Lào và Đông Bắc Campuchia. Là vùng duy nhất không giáp biển.
➜ Vị trí đặc biệt quan trọng về quốc phòng, xây dựng kinh tế.
b. Tài nguyên thiên nhiên
- Địa hình: gồm các cao nguyên xếp tầng (Kon Tum, Plâycu, Đắc Lắc, Lâm Viên, Mơ Nông, Di Linh).
- Đất trồng: Chủ yếu đất đỏ bazan (khoảng 1,4 triệu ha). Có tầng phong hóa sâu, giàu chất dưỡng, phân bố tập trung trên các mặt bằng rộng lớn, thuận lợi để thành lập các nông trường, các vùng chuyên canh quy mô lớn.
- Khí hậu: Cận xích đạo thích hợp cho việc trồng cây công nghiệp, đặc biệt là cây công nghiệp nhiệt đới lâu năm (cà phê, cao su, tiêu …).
+ Mùa khô kéo dài 4 - 5 tháng thuận lợi để phơi sấy, bảo quản sản phẩm sản phẩm cây công nghiệp. Mùa khô mực nước ngầm hạ thấp, vấn đề thủy lợi và sinh hoạt khó khăn.
+ Mùa mưa với cường độ mưa lớn dễ gây xói mòn nếu lớp phủ thực vật bị phá hoại.
Khí hậu có sự phân hóa theo độ cao, trên các cao nguyên trên 1000 mét có khí hậu mát, thích hợp trồng các cây cận nhiệt, ôn đới (chè).
- Rừng: Chiếm 36% điện tích đất có rừng, 52% sản lượng gỗ có thể khai thác được trong cả nước. Rừng còn nhiều gỗ quý (gụ, mật, cẩm lai, trắc, nghiến …), nhiều chim thú quý. Đã xây dựng các Liên hiệp lâm - nông - công lớn nhất nước ta như: Kon Hà Nừng (GL), Easup và Gia Nghĩa (ĐắcLắc) …
- Khoáng sản: Có bôxít với trữ lượng hàng tỉ tấn tập trung ở nam Tây Nguyên đang xây dựng cơ sở khai thác ở Tân Rai - Lâm Đồng.
- Trữ năng thuỷ điện khá lớn của các sông Xêxan, Đồng Nai, Xrêpôk. Đã xây dựng thủy điện Đa Nhim (160.000KW) trên sông Đa Nhim; Đrây Hlinh (12 000 KW) trên sông Xrêpôk; Yaly (720 000 KW) trên sông Xêxan. Dự kiến sẽ xây dựng các công trình thủy điện Xrêpôk 3 (102 000 KW), Xêxan 4 (330 KW), Kanak-An Khê (163 000KW) ở Gia Lai-Bình Định.
- Nhiều diện tích đồng cỏ có thể cải tạo chăn nuôi gia súc lớn.
- Nhiều tiềm năng về du lịch (đặc biệt là du lịch sinh thái, du lịch văn hóa).
c. Kinh tế - xã hội
* Dân cư và nguồn lao động:
- Dân số năm 2006: 4,9 tr người, chiếm 5,8% dân số cả nước.
- Mật độ dân số 89ng/km2. Đây là vùng thưa dân nhất nước ta và là vùng nhập cư lớn nhất cả nước.
- Tây Nguyên là địa bàn cư trú của nhiều thành phần dân tộc thiểu số (Baba, Giarai, Ê đê, Mạ …).
- Tây Nguyên có nền văn hóa độc đáo, với lễ hội cồng chiêng, đâm trâu nổi tiếng thu hút nhiều du khách trong nước và quốc tế.
- Trình độ dân trí của đồng bào dân tộc ít người còn thấp, còn nhiều phong tục tập quán lạc hậu, đời sống còn gặp nhiều khó khăn.
* Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất - kĩ thuật
- Nhìn chung còn nghèo nàn, lạc hậu đặc biệt là hệ thống GTVT và TTLL.
- Công nghiệp mới đang trong giai đoạn định hình, chỉ có một số cơ sở công nghiệp quy mô nhỏ, chủ yếu là chế biến sản phẩm cây công nghiệp.
- Đô thị hóa chưa phát triển.
- Bước đầu đã thu hút được nguồn vốn đầu tư nước ngoài.
* Đường lối chính sách:
- Chính sách giao đất, giao rừng, cho nhân dân vay vốn phát triển sản xuất.
- Phát triển cây công nghiệp chủ đạo (cà phê, cao su, chè ..).
- Đẩy mạnh công nghiệp chế biến.
- Phân bố lại dân cư trong phạm vi cả nước. Điều này rất quan trọng đối với TN.
2. Tình hình phát triển cây công nghiệp lâu năm
- Cà phê:
+ Cây quan trọng nhất.
+ diện tích: 450.000 ha chiếm 4/5 diện tích cà phê cả nước.
+ Phân bố: Đắc Lắc, Gia Lai, Kon Tum,… Đắc Lắc là tỉnh có diện tích trồng cafê lớn nhất nước. Cà phê Buôn Ma Thuột nổi tiếng cả trong và ngoài nước.
- Chè:
+ Được trồng ở các cao nguyên cao hơn (Lâm Đồng, Gia Lai). Lâm đồng là tỉnh có diện tích trồng chè lớn nhất cả nước.
+ Nổi tiếng với các vùng chè Bảo Lộc (Lâm Đồng), Biển Hồ (Gia Lai). Bên cạnh đó đã phát triển các nhà máy chế biến chè Bảo Lộc (Lâm Đồng), Biển Hồ (Gia Lai).
- Cao su: Vùng trồng cao su lớn thứ hai sau Đông Nam Bộ, trồng chủ yếu ở các vùng khuất gió như tỉnh Gia Lai, Đắc Lắc.
- Dâu tằm: Là vùng trồng dâu tằm lớn nhất nước (Cao nguyên Di Linh - Lâm Đồng), ở đây có các xí nghiệp ươm tơ xuất khẩu.
- Các cây công nghiệp khác là hồ tiêu, bông cũng phát triển khá tốt.
➜ Kết quả: Thu hút lao động, tạo tập quan sản xuất mới.
* Giải pháp:
- Ngăn chặn phá rừng, khai thác rừng hợp lý đi đôi với khoanh nuôi, trồng rừng mới.
- Tăng cường thủy lợi (các công trình thủy lợi kết hợp với thủy điện).
- Năng cấp, mở rộng mạng lưới giao thông đặc biệt ở các tuyến đường 14, 19, 26.
- Bổ sung nguồn lao động có chuyên môn kỹ thuật.
- Bảo đảm tốt hơn về lương thực, thực phẩm cho nhân dân.
- Hoàn thiện, quy hoạch các vùng chuyên canh cây công nghiệp.
- Đa dạng hoá cơ cấu cây công nghiệp. Thu hút vốn đầu tư nước ngoài
- Đẩy mạnh khâu chế biến sản phẩm cây công nghiệp.
3. Khai thác và chế biến lâm sản.
a. Vai trò
- Tây nguyên là “kho vàng xanh” của cả nước, rừng che phủ 60% diện tích lãnh thổ. Chiếm 36% diện tích đất có rừng và 52 % sản lượng gỗ có thể khai thác của cả nước.
- Trong rừng có nhiều gỗ quý có giá trị kinh tế (Cẩm lai, gụ mật, nghiến, trắc, sến...)
- Là môi trường sống của nhiều loài động vật quý hiếm (voi, bò tót, gấu ...).
- Có vai trò cân bằng sinh thái, bảo vệ nguồn nước ngầm, chống xói mòn rửa trôi.
b. Tài nguyên rừng đang bị suy giảm
- Sản lượng gỗ giảm mạnh. Cuối thập kỉ 80 - 90 sản lượng gỗ khai thác trung bình từ 600 - 7 00 nghìn m3/năm thì hiện nay chỉ còn 200 - 300 nghìn m3/năm.
- Nguyên nhân: Khai thác bừa bãi, cháy rừng ...
- Hậu quả: Lớp phủ thực vật giảm nhanh, trữ lượng gỗ quý cũng ít dần, đe dọa môi trường sống của các loài động vật quý hiếm, mực nước ngầm tiếp tục hạ thấp về nùa khô.
c. Phương hướng
- Ngăn chặn nạn phá rừng.
- Khai thác hợp lí đi đôi với khoanh nuôi, trồng thêm rừng mới.
- Đẩy mạnh công tác giao đất, giao rừng.
- Hạn chế việc xuất khẩu gỗ tròn.
- Phát triển công nghiệp chế biển gỗ tại chỗ.
4. Khai thác thuỷ năng kết hợp thuỷ lợi
a. Thuỷ điện
- Ngoài những nhà máy thủy điện đã được xây dựng trước đây
+ Trên sông Xêxan: Yali (720 W), Xêxan 3, 3A, 4,..
+ Trên sông Xrê Pok quy hoạch 6 nhà máy thủy điện với công suất 600 MW: Buôn Kuôp 280MW, Xrê Pôk, Buôn tua Srah (85 MW), Đức Xuyên (58 MW), Đrây Hlinh mở rộng lên 28 MW.
+ Trên sông Đồng Nai: Đại Ninh (300 MW), Đồng Nai III (180 MW), Đồng Nai 4 (340 MW).
b. Ý nghĩa: Thuận lợi cho việc khai thác khoáng sản và chế biến kim loại màu, đặc biệt là khai thác và chế biến bột nhôm từ bôxít.
- Đem lại nguồn nước tưới cho các vùng chuyên canh cây công nghiệp vào mùa khô. Khai thác mục đích du lịch.
- Nuôi trồng thủy sản
Tham khảo: Hướng dẫn soạn địa 12 bài
Trên đây là những kiến thức Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên cần ghi nhớ. Mong rằng tài liệu này sẽ giúp em học tốt hơn môn Địa Lí 12 và đạt điểm cao trong các kỳ thi.