Cùng tìm hiểu nội dung và nghệ thuật bài thơ Khóc Dương Khuê thông qua việc trả lời câu hỏi trong bài học Ngữ Văn 9 sách Cánh Diều.
Câu hỏi 3 trang 19 SGK Ngữ Văn 9 Cánh Diều tập 1
Hãy phân tích để thấy được việc thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến trong hai dòng thơ đầu khi nghe tin bạn mất.
Trả lời
Cách 1:
- Tình cảm của Nguyễn Khuyến được thể hiện trong hai dòng thơ đầu khi nghe tin bạn mất là một tiếng than, tiếng nấc đau đớn.
"Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta".
Một sự thảng thốt xót thương cất lên, tưởng như bất ngờ bị đánh rơi mất một cái gì vô cùng quý báu. Nhóm từ "thôi đã thôi rồi" thay cho khái niệm "đã mất", "đã chết", "đã qua đời"... một lối nói bình dị, làm giảm bớt đi nỗi đau đớn ghê gớm đối với tuổi già.
Cách 2:
Nỗi đau đớn lúc nghe tin bạn qua đời: sử dụng điệp ngữ “thôi” với mức độ biểu cảm cao, sử dụng các từ láy “man mác”, “ngậm ngùi” diễn tả tâm trạng đau đớn, buồn bã trước sự ra đi của người bạn đồng niên
Cách 3:
- Câu thơ thứ nhất: "Bác Dương thôi đã thôi rồi":
- Sử dụng từ ngữ đơn giản, mộc mạc nhưng thể hiện sự xót xa, thương tiếc vô cùng.
- "Bác Dương" thể hiện sự trân trọng, kính nể đối với người bạn đã khuất.
- "Thôi đã thôi rồi" là lời nhắc điệp lại, nhấn mạnh sự thật đau lòng: Dương Khuê đã ra đi mãi mãi.
- Nhịp thơ: tạo cảm giác nặng nề, chìm đắm trong đau thương.
- Câu thơ thứ hai: "Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta":
- "Nước mây man mác" là hình ảnh ẩn dụ cho sự mênh mông, vô tận, gợi tả nỗi buồn phiền, sầu muộn không bờ bến của tác giả.
- "Ngậm ngùi" diễn tả trực tiếp nỗi buồn đau, nghẹn ngào trong lòng tác giả.
- "Lòng ta" khẳng định sự cô đơn, lẻ loi tột cùng của Nguyễn Khuyến khi mất đi người bạn tri kỉ.
- Nhịp thơ: tạo cảm giác chùng xuống, như tiếng nấc nghẹn ngào.
Cách 4:
Hai câu thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng thể hiện rất sâu sắc tình cảm thương tiếc, xót xa của tác giả trước cái chết của người bạn tri kỉ. Hình ảnh thơ giàu sức gợi, thể hiện được nỗi buồn phiền, sầu muộn vô bờ bến của Nguyễn Khuyến. Hai câu thơ
"Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta."
là một trong những câu thơ hay nhất trong bài thơ "Khóc Dương Khuê", thể hiện tình bạn đẹp đẽ, cao quý giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê.
~/~
Trên đây là hướng dẫn chi tiết trả lời câu hỏi cuối bài giúp học sinh chuẩn bị tốt phần Soạn bài Khóc Dương Khuê trước khi tới lớp.
