Từ việc tham khảo Sách giáo viên Ngữ văn 8 tập 1 Kết nối tri thức, Đọc tài liệu sẽ giúp các em Soạn văn 8 Soạn Thiên Trường vãn vọng (Ngắm cảnh Thiên Trường trong buổi chiều tà) chính xác nhất.
Hướng dẫn trả lời các câu hỏi soạn bài Thiên Trường vãn vọng trang 43-45 sách giáo khoa Ngữ văn 8 tập 1 KNTT chi tiết, đầy đủ.
Bài học bao gồm các phần:
Trước khi đọc
Câu hỏi trang 43 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Em có thích ngắm cảnh hoàng hôn không? Vì sao?
Trả lời
Em rất thích ngắm cảnh hoàng hôn bởi vì cảnh hoàng hôn rất đẹp, gợi cảm giác yên bình trong lòng người.
Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong quá trình đọc văn bản.
Theo dõi: Biện pháp tu từ điệp ngữ và hình thức đối trong hai câu thơ đầu.
Trả lời
- Biện pháp tu từ điệp ngữ: dường
- Hình thức đối: Trước xóm/ sau thôn/ tựa khói lồng.
Bóng chiều/ dường có/ lại dường không.
Hình dung: Hình ảnh con người và thiên nhiên.
Trả lời
- Hình ảnh con người: Mục đồng
- Hình ảnh thiên nhiên: Khói, bóng chiều, trâu, cò trắng liệng xuống đồng
Sau khi đọc
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc trang 44-45 SGK.
Câu 1 trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Hãy xác định thể thơ của bài “Thiên Trường vãn vọng” và cho biết em dựa vào các yếu tố nào để nhận biết thể thơ đó.
Trả lời
- Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt
- Các yếu tố cơ bản trong bài thơ giúp em nhận biết thể thơ:
+ Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có bảy chữ.
+ Về luật thơ: luật trắc.
+ Hiệp vần: chữ cuối câu 1, 2, 4 (yên - biên - điền)
Câu 2 trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Cảnh vật ở hai câu thơ đầu được tái hiện vào khoảng thời gian nào? Chỉ ra mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh được miêu tả.
Trả lời
- Cảnh vật ở hai câu thơ đầu được tái hiện vào buổi chiều tà (hoàng hôn).
- Mối liên hệ giữa thời gian và các hình ảnh được miêu tả:
+ Khung cảnh đặc trưng của buổi chiều muộn nơi làng quê: trước thôn, sau thôn "mờ như khói phủ". "Khói" ở đây có thể là làn sương mỏng nhẹ buông xuống lúc hoàng hôn; cũng có thể là sương pha cùng khói lam chièu tỏa ra từ những mái rạ trong thôn.
+ Cảnh hoàng hôn mờ ảo, nơi thì nắng nhạt dần, nơi thì nắng đã tắt khiến cho bóng chiều bảng lảng "nửa như có, nửa như không". Thời gian vô hình đã được hữu hình hóa qua sự biến đổi tinh tế của cảnh vật.
Câu 3 trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Những hình ảnh ở hai câu thơ cuối đã gợi lên một bức tranh cuộc sống như thế nào?
Trả lời
Hình ảnh ở hai câu thơ cuối:
- Hình ảnh trẻ chăn trâu thổi sáo "lùa trâu về hết" gợi thời gian của buổi hoàng hon, không gian thanh tĩnh - khi mọi hoạt động dần lắng xuống, con người và loài vật đều tìm về nơi sum vầy, nghỉ ngơi,...
- Từng đôi cò trắng đậu xuống đồng: hình ảnh gàn gũi, thân quen, nơi những cánh đồng quê Bắc Bộ, gợi nhịp sống đời thường bình yên, ấm áp.
=> Bức tranh trong hai câu thơ cuối gợi khung cảnh trở nên sinh động nhờ xuất hiện âm thanh và hoạt động của sự vật. Hình ảnh “cò trắng từng đôi liệng xuống đồng” làm cho không gian được mở ra, trở nên thoáng đãng, cao rộng, trong sạch, yên ả. Qua đó còn cho thấy sự hài hòa giữa con người với thiên nhiên, đem lại cảm giác thân quen, gần gũi.
Câu 4 trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Bài thơ tái hiện cảnh vật và cuộc sống con người trong nhiều khoảng không gian. Em hãy chỉ ra những khoảng không gian đó theo trình tự được miêu tả trong bài thơ.
Trả lời
Những khoảng không gian tái hiện cảnh vật và cuộc sống con người thoe trình tự được miêu tả trong bài thơ từ xa đến gần, từ cao xuống thấp:
- Không gian trải rộng từ xa đến gần: nhan đề "vãn vọng", hình ảnh sau thôn, trước thôn, từ toàn cảnh đến cận cảnh.
- Không gian trải dài: theo con đường trẻ mục đồng lùa trâu về hết.
- Không gian được nối từ cao xuống thấp: theo những đôi cò trắng bay liệng, đậu xuống cánh đồng.
→ Tác giả như chìm đắm vào cảnh vật, non sông mình, tác giả mở rộng tấm lòng đón nhận vẻ đẹp bình dị, yên bình của cuộc sống.
Câu 5 trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Theo em, qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống được tái hiện trong bài thơ, tác giả đã bộc lộ cảm xúc, tâm trạng gì?
Trả lời
Qua bức tranh thiên nhiên và cuộc sống được tái hiện trong bài thơ, tác giả đã bộc lộ cảm xúc, tâm tràng:
- Tình yêu thương, thái độ trân trọng dành cho thiên nhiên, con người, cuộc sống.
- Niềm vui, hạnh phúc trước vẻ đẹp thanh bình của cuộc sống bình thường.
Câu 6 trang 45 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Câu kết trong bài thơ tứ tuyệt Đường luật thường để lại dư âm. Hãy cho biết câu kết trong Thiên Trường vãn vọng có thể gợi cho em những cảm xúc, suy nghĩ gì?
Trả lời
Câu kết: Bạch lộ song song phi hạ điền (Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng).
- Vẻ đẹp của cuộc sống thanh bình: Câu thơ gợi khung cảnh đồng quê bình yên, mở ra liên tưởng về những vụ mùa no ấm, về sự sống sinh sôi nảy nở, nhịp sống bình yên quý giá sau những năm tháng chiến tranh chống quân Nguyên xâm lược.
- Vẻ đẹp của tâm hồn tác giả được thể hiện qua tình yêu thương bao trùm vạn vật; thái độ nâng niu, trân trọng vẻ đẹp bình dị của đời thường; niềm hạnh phúc trước cuộc sống thanh bình của nhân dân.
Câu 7 trang 45 sgk Ngữ văn 8 Tập 1 Kết nối tri thức
Tác giả Thiên Trường vãn vọng còn là một vị vua. Điều đó gợi cho em những suy nghĩ gì khi đọc bài thơ?
Trả lời
Tác giả của bài thơ là một ông vua có tâm hồn thi sĩ. Đọc bài thơ, ta thấy hoàn toàn không có sự ngăn cách nào giữa một người lãnh đạo cao nhất của một quốc gia với một người nông dân thuần phác (cảnh được nhìn và miêu tả ở những nét gần gũi và dân dã nhất). Điều đó cho thấy, nhà vua rất gần dân chúng, rất yêu dân, yêu chuộng sự thanh bình. Phải chăng vì các vị vua Trần rất thân dân, yêu dân như con mà mỗi khi đứng trước họa xâm lăng (nhất là trong ba lần quân Nguyên – Mông xâm lược nước ta) nhà Trần đều lãnh đạo nhân dân chống xâm lược thành công.
Viết kết nối với đọc
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) trình bày cảm nhận của em về nhan đề hoặc một hình ảnh đặc sắc trong bài thơ Thiên Trường vãn vọng.
Đoạn văn tham khảo
Trong văn học trung đại bên cạnh đề tài thể hiện tình yêu đất nước, tự hào về truyền thống anh hùng của dân tộc thì còn có những bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cảnh vật. Tình cảm đó được thể hiện rõ nét trong hai câu đầu bài thơ Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra của Trần Nhân Tông.
Thôn hậu thôn tiền đạm tự yên
Bán vô bán hữu tịch dương biên
Cảnh vật hiện ra không rõ nét, nửa hư nửa thực, mờ ảo. Đó là cảnh chiều muộn cảnh vật nhạt nhòa trong sương, thể hiện vẻ đẹp mơ màng, yên tĩnh nơi thôn dã. Cảnh đó một phần là thực một phần do cảm nhận riêng của tác giả. Khung cảnh vừa như thực lại vừa như cõi mộng “bán vô bán hữu” – nửa như có nửa như không. Thời gian buổi chiều gợi nên nỗi buồn man mác, không gian làng quê im ắng, tĩnh mịch. Điều đó cho thấy một tâm hồn tinh tế nhạy cảm trước vẻ đẹp giản dị của cuộc sống.
Kiến thức văn bản
Tác giả
Trần Nhân Tông (1258 – 1308) là vị vua thứ ba của nhà Trần. Ông là vị hoàng đế anh minh
đã lãnh đạo nhân dân ta đánh thắng hai cuộc xâm lược của quân Nguyên và khôi phục nền kinh tế, văn hoá Đại Việt. Trần Nhân Tông còn là vị thiền sư sáng lập dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử, đồng thời là một tác giả có đóng góp quan trọng cho nền văn học dân tộc.
Thơ Trần Nhân Tông tràn đầy cảm hứng yêu nước và hào khí Đông A3 cảm xúc rất tinh tế, lãng mạn, sâu sắc mà vẫn gần gũi, thân thuộc; ngôn ngữ thơ hàm súc; hình ảnh vừa chân thực, bình dị vừa giàu ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng. Đặc biệt, thơ ông luôn thể hiện cái nhìn trìu mến, nâng niu; tình cảm gắn bó với cảnh sắc thiên nhiên đất nước và cuộc sống của nhân dân.
Tác phẩm
- Nội dung chính: Bài thơ gợi tả cảnh xóm thôn, đồng quê vùng Thiên Trường qua cái nhìn và cảm xúc của Trần Nhân Tông, cảm xúc lắng đọng, cái nhìn man mác, bâng khuâng ôm trùm cảnh vật.
- Thể loại: Thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật.
- Phương thức biểu đạt: biểu cảm
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được sáng tác trong một dịp về thăm quê. Các vua đời Trần cho xây ở quê một hành cung gọi là cung Thiên Trường để thỉnh thoảng về nghỉ ngơi. Mỗi dịp về đó, các vua thường có thơ lưu lại, nay còn giữ được vài bài, trong đó có bài này. Thời gian sáng tác được phỏng đoán là vào khoảng những năm 90 của thế kỉ XIII.
- Bố cục: Gồm 2 phần: Phần 1 (2 câu đầu) nói về Cảnh thôn xóm vùng Thiên Trường trong buổi chiều tà; Phần 2 (2 câu cuối) Cảnh sắc đồng quê dân dã, mờ ảo trong buổi chiều tà.
- Giá trị nội dung: Cảnh tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là cảnh tượng vùng quê trầm lặng mà không đìu hiu. Ở đây vẫn ánh lên sự sống của con người trong sự hòa hợp với cảnh vật thiên nhiên một cách nên thơ. Qua đó giúp chúng ta thấy rằng, tác giả tuy có địa vị tối cao nhưng tâm hồn vẫn gắn bó máu thịt với quê hương dân dã.
- Giá trị nghệ thuật: Kết hợp điệp ngữ và tiểu đối sáng tạo; Nhịp thơ êm ái hài hòa; Sử dụng ngôn ngữ miêu tả đậm chất hội họa; Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.
-/-
Hi vọng với phần nội dung Soạn Thiên Trường vãn vọng lớp 8 - Nguyễn Khuyến mà Đọc tài liệu cung cấp, các em sẽ chuẩn bị bài thật tốt trước khi tới lớp. Xem thêm các bài soạn khác của lớp 8 tại: Soạn văn 8 Kết nối tri thức cùng Đọc nhé.