Đọc Tài Liệu hướng dẫn trả lời các câu hỏi soạn sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 20: Đại Việt thời Lê Sơ (1428 - 1527), giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp một cách đầy đủ nhất.
Soạn lịch sử lớp 7 bài 20 Chân trời sáng tạo
Tài liệu giải bài tập lịch sử 7 bài 20 Chân trời sáng tạo chi tiết:
Mở đầu bài học
Đôi rồng đá trước thềm điện Kính Thiên trong Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội), một tuyệt tác của nghệ thuật điêu khắc gắn với vương triều Lê Sơ còn lại khá nguyên vẹn đến ngày nay.
Tháng 4 năm 1428, sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, lập ra nhà Lê Sơ, đóng đô ở Thăng Long. Nhà Lê Sơ ban hành nhiều chính sách tiến bộ, giúp cho nông nghiệp được phục hồi, đời sống nhân dân ổn định. Xã hội phân hóa thành nhiều tầng lớp khác nhau. Nho giáo chiếm vị trí độc tôn, văn học phát triển, nổi bật là văn học chữ Hán.
1. Nhà Lê sơ thành lập
Câu hỏi trang 86 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
- Em hãy mô tả những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ.
- Đọc tư liệu 20.3 và cho biết chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ thể hiện như thế nào qua lời căn dặn của vua Lê Thánh Tông?
Trả lời:
* Những nét chính về sự thành lập nhà Lê sơ:
- Tháng 4 năm 1428, sau thắng lợi của khởi nghĩa Lam Sơn, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, lập ra nhà Lê Sơ, đóng đô ở Thăng Long.
- Nhà Lê sơ tiếp tục củng cố chế độ phong kiến tập quyền:
+ Chính quyền được hoàn thiện dần từ trung ương tới địa phương, hoàng đế trực tiếp nắm mọi quyền hành.
+ Cả nước có 13 đạo thừa tuyên và một phủ Trung Đô, đơn vị hành chính nhỏ nhất là xã.
+ Ban hành Quốc triều hình luật.
+ Chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục chính sách "ngụ binh ư nông".
* Chủ trương bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của triều Lê sơ thể hiện qua lời căn dặn của vua Lê Thánh Tông:
- Kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia, bảo vệ biên giới lãnh thổ và an ninh biên giới, nhất quyết không để kẻ thù xâm lược xâm phạm lãnh thổ dù chỉ là một tấc đất.
- Đề cao trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc đối với mọi người dân, trừng trị thích đáng những kẻ bán nước.
2. Tình hình kinh tế - xã hội
Câu hỏi 1 trang 88 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
- Em hãy trình bày những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ. Em có ấn tượng với thành tựu kinh tế nào nhất? Lí giải sự lựa chọn của em.
- Xã hội thời Lê sơ có những tầng lớp căn bản nào? Tầng lớp nào là lực lượng sản xuất chính?
- Đọc tư liệu 20.5, theo em những biện pháp được nêu trong bộ Quốc triều hình luật đó có giúp ổn định trật tự xã hội thời Lê sơ không?
Trả lời:
* Những nét chính về tình hình kinh tế thời Lê sơ:
- Về nông nghiệp:
+ Ban hành chính sách quân điền
+ Chia ruộng đất công cho thành viên trong làng xã
+ Cấm giết trâu bò bừa bãi
+ Một số chức quan được đặt: Khuyến nông sứ, Hà đê sứ, Đồn điền sứ
- Về thủ công nghiệp
+ Nhiều làng nghề thủ công phát triển theo hướng chuyên nghiệp
+ Triều đình lập ra Cục bách tác: đúc tiền, đúc vũ khí, đóng thuyền, may mũ áo cho quan.
- Về thương nghiệp
+ Đông Kinh có 36 phố phường buôn bán sầm uất.
+ Giao thương với nước ngoài tấp nập.
+ Sành, sứ, vải, lụa, lâm sản quý được thương nhân nước ngoài ưa chuộng
Em ấn tượng với thành tựu kinh tế về lĩnh vực thủ công nghiệp nhất. Vì nhiều mặt hàng đạt đến trình độ kĩ thuật, tay nghề, độ tinh xảo cao, được các thương nhân nước ngoài ưa chuộng.
* Xã hội thời Lê sơ có những tầng lớp căn bản là:
- Tầng lớp quý tộc (vua, quan lại)
- Tầng lớp nông dân
- Tầng lớp thương nhân, thợ thủ công
- Tầng lớp nô tì
=> Tầng lớp nông dân là lực lượng sản xuất chính.
3. Tình hình văn hóa, giáo dục
Câu hỏi trang 89 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
- Kể tên những thành tựu tiêu biểu về văn học, khoa học và nghệ thuật thời Lê sơ.
- Giáo dục thời Lê sơ có bước phát triển như thế nào so với thời Trần?
- Quan sát tư liệu 20.6 kết hợp đọc thông tin trong bài, em hãy cho biết nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm mục đích gì?
Trả lời:
* Những thành tựu tiêu biểu về văn học, khoa học và nghệ thuật thời Lê sơ:
- Văn học:
+ Văn học phát triển, nổi bật là văn học chữ Hán với các tác phẩm Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi), Quỳnh Uyển cửu ca (Lê Thánh Tông)…
+ Bên cạnh đó vẫn có các tác phẩm văn học chữ Nôm như Quốc âm thi tập (Nguyễn Trãi), Hồng Đức quốc âm thi tập (Lê Thánh Tông)
- Khoa học:
+ Địa lý có bộ Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ
+ Y học có Bản thảo thực vật toát yếu của Phan Phu Tiên
+ Toán học có Đại thành toán pháp của Lương Thế Vinh, Lập thành toán pháp của Vũ Hữu
- Nghệ thuật:
+ Nghệ thuật kiến trúc với nhiều công trình đặc sắc như: Điện lam Kinh, điện Kính Thiên…
- Nghệ thuật điêu khắc: sử dụng chất liệu đá, trau truốt, tỉ mỉ, khối hình hòa quyện trong không gian
* Giáo dục thời Lê sơ có bước phát triển so với thời Trần:
- Đào tạo quan lại với nội dung thi cử là các sách của đạo Nho
- Vua Lê Thái Tông cho dựng lại Quốc Tử Giám ở kinh thành
- Ở các đạo, phủ đều có trường học.
- Các khoa thi được mở thường xuyên để tuyển chọn quan lại
- Những người đỗ đạt được khắc tên vào bia ở Văn Miếu để “làm gương sáng cho muôn đời”.
* Nhà Lê dựng bia Tiến sĩ trong Văn Miếu nhằm mục đích: tôn vinh các trí thức Nho học đỗ đạt, làm gương sáng cho muôn đời noi theo, khuyến khích tinh thần học tập trong nhân dân.
4. Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu
Câu hỏi trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
Dựa vào thông tin trong bài, em hãy giới thiệu một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê Sơ.
Trả lời:
Một số danh nhân văn hóa tiêu biểu thời Lê Sơ:
- Nguyễn Trãi (1380 - 1420), anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Một số tác phẩm: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Lam sơn thực lục, Dư địa chí,...
- Lương Thế Vinh (1441 - 1496), nhà toán học. Ông đỗ trạng nguyên năm 1463. Một số tác phẩm: Đại thành toán pháp, Hí phường phả lục… Công trình tiêu biểu của ông là Đại thành toán pháp. Lương Thế Vinh còn là tác giả của tác phẩm Hi phường phải lục, trong đó mô tả các môn nghệ thuật thời bấy giờ như chèo, tuồng, múa rối...
- Ngô Sĩ Liên (thế kỉ XV) ông là nhà sử học, đỗ tiến sĩ năm 1442, từng đảm nhận các vị trí quan trọng ở Hàn lâm viện. Ông đóng vai trò trọng yếu trong việc biên soạn bộ quốc sử Đại Việt sử ký toàn thư.
- Vua Lê Thánh Tông (1442 - 1497), lên ngôi năm 1460, đặt niên hiệu là Quang Thuận, năm 1470 đổi niên hiệu là Hồng Đức. 37 năm trị vì của ông là giai đoạn đất nước thịnh vượng về mọi mặt. Ngoài tài trị nước, ông còn là nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc. Di sản thơ văn của ông khá đồ sộ với nhiều tác phẩm như Hồng Đức Quốc âm thi tập, Quỳnh uyển cửu ca... Ông lập hội “Tao đàn" (Nhóm các nhà thơ) tạo nên trào lưu văn học cung đình, đánh dấu bước phát triển cao của văn chương đương thời.
Luyện tập - vận dụng
Câu hỏi 1 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST: Em hãy cho biết các vua nhà Lê sơ đã có những biện pháp gì đã khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Đại Việt?
Trả lời:
Các vua nhà Lê sơ đã có những biện pháp khẳng định và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, lãnh hải của Đại Việt đó là:
- Năm 1983, vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và ban hành Quốc triều đình luật (còn gọi là bộ luật Hồng Đức). Ngoài những điều luật nhằm bảo về nhà vua và chế độ phong kiến, luật Hồng Đức còn chủ trọng bảo vệ chủ quyền quốc gia, khuyến khích sản xuất, bảo vệ một số quyền lợi phụ nữ,...
- Triều Lê Sơ chú trọng xây dựng quân đội mạnh, tiếp tục duy trì chính sách "ngụ binh ư nông”. Nhờ có lực lượng quân đội mạnh, cùng với ý chí cương quyết bảo vệ biên giới lãnh thổ, an ninh biên giới và chủ quyền quốc gia luôn được giữ vững.
Câu hỏi 2 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST: Lập bảng thống kê về tình hình xã hội và văn hóa thời Lê Sơ.
Trả lời:
| Tình hình xã hội | Tình hình văn hóa |
- Phân hóa thành nhiều tầng lớp khác nhau: + Tầng lớp quý tộc: có nhiều đặc quyền đặc lợi + Tầng lớp nông dân: chiếm đại đa số và là lực lượng sản xuất chính + Tầng lớp thương nhân, thợ thủ công: ngày càng đông nhưng địa vị không được coi trọng + Tầng lớp nô tì: giảm dần nhờ nhà Lê sơ hạn chế nghiêm ngặt việc mua bán nô tì | - Văn học chữ Hán chiếm ưu thế, văn học chữ Nôm phát triển - Sử học: Đại Việt sử ký toàn thư - Địa lí: Dư địa chí, Hồng Đức bản đồ - Nhã nhạc cung đình chính thức ra đời - Loại hình nghệ thuật đa dạng, phong phú: chèo, tuồng… |
Câu hỏi 3 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST:
Trả lời:
Những tác phẩm tiêu biểu của các danh nhân văn hóa thời Lê sơ
- Văn học: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Lam Sơn thực lục, Dư địa chí,... của Nguyễn Trãi; Hồng Đức quốc âm thi tập, Quỳnh uyển cửu ca của vua Lê Thánh Tông
- Sử học: Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên.
- Toán học: Đại thành toán pháp của Lương Thế Vinh.
Câu hỏi 4 trang 91 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST: Năm 1484, Thân Nhân Trung theo lệnh của vua Lê Thánh Tông đã soạn lời văn cho bia Tiên sĩ đầu tiên khoa Nhâm Tuất (năm 1442) ở Văn Miếu, trong đó có câu: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Theo em, câu nói này có ý nghĩa gì? Hãy viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của mình.
Trả lời:
- Hiền tài” là người tài cao, học rộng và có đạo đức, có ảnh hưởng sâu sắc tới sự phát triển của quốc gia.
- “Nguyên khí” được hiểu là sức mạnh vật chất, tinh thần tiềm tàng nơi con người, nơi đất nước đó có và mong muốn có, nó có giá trị quan trọng với mỗi quốc gia.
=> “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” có nghĩa là: Hiền tài, chính là phần cốt lõi, chất ban đầu để làm nên sự sống còn và phát triển của đất nước. Quốc gia có nhiều hiền tài và biết sử dụng hiền tài thì sẽ phát triển vững mạnh.
Tư tưởng “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” của Thân Nhân Trung không chỉ có giá trị đối với thế hệ ông đang sống mà cho đến ngày nay nó vẫn giữ nguyên ý nghĩa. Đối với một đất nước, muốn phát triển giàu mạnh vững bền thì yếu tố con người vô cùng cần thiết. Cần phải tìm người giỏi và giáo dục người giỏi để họ có thể gánh trên vai trọng trách nước nhà. “Hiền tài” được hiểu chính là những người tài giỏi, có đức độ, đầu óc sáng tạo và tấm lòng sáng trong có những ý kiến và định hướng đúng đắn cho sự phát triển đi lên của quốc gia. Những người tài giỏi sẽ đóng góp công lao không nhỏ trong sự nghiệp xây dựng và phát triển quốc gia.
-/-
Trên đây là toàn bộ nội dung soạn sử 7 bài 20 Chân trời sáng tạo: Đại Việt thời Lê sơ (1428 - 1527) do Đọc Tài Liệu biên soạn, tổng hợp. Các em có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong quá trình chuẩn bị bài trước khi đến lớp.