Đọc Tài Liệu hướng dẫn trả lời các câu hỏi soạn sử 7 Chân trời sáng tạo Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226 - 1400), giúp các em chuẩn bị kiến thức cho bài học trước khi đến lớp một cách đầy đủ nhất.
Soạn lịch sử lớp 7 bài 16 Chân trời sáng tạo
Tài liệu giải bài tập lịch sử 7 bài 16 Chân trời sáng tạo chi tiết:
Mở đầu bài học
Cuối thế kỉ XII, triều Lý bắt đầu suy yếu. Chớp ngay thời cơ ấy, họ Trần nhanh chóng nắm lấy vận nước, viết nên một trang sử mới cho Đại Việt.
Từ cuối thế kỉ XII, nhà Lý ngày càng suy yếu, phải dựa vào thế lực họ Trần trong triều duy trì quyền lực. Năm 1224, vua Lý Huệ Tông xuất gia truyền ngôi cho Lý Chiêu Hoàng. Dưới sự sắp xếp của Trần Thủ Độ, Lý Chiêu Hoàng xuống chiếu truyền ngôi cho Trần Cảnh. Thời đại nhà Trần bắt đầu.
1. Nhà Trần thành lập
Câu hỏi trang 65 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
Mô tả sự thành lập của nhà Trần. Theo em, Trần Thủ Độ có vai trò như thế nào đối với sự thành lập của nhà Trần?
Trả lời:
* Sự thành lập của nhà Trần:
- Cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu.
- Năm 1224, Lý Chiêu Hoàng lên ngôi hoàng đế.
- Dưới sự sắp xếp của Trần Thủ Độ, năm 1226, Lý Chiêu Hoàng xuống chiếu nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh. Nhà Trần thành lập.
* Vai trò của Trần Thủ Độ đối với sự thành lập của nhà Trần
Trần Thủ Độ đối với sự thành lập nhà Trần có vai trò chủ chốt, là một đại công thần, là người khởi dựng cho sự thành lập của nhà Trần, “Thái Tông (nhà Trần) lấy được thiên hạ đều nhờ mưu sức của ông cả”.
2. Tình hình chính trị
Câu hỏi trang 66 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
Em hãy trình bày những nét chính về tình hình chính trị thời nhà Trần.
Trả lời:
Những nét chính về tình hình chính trị thời nhà Trần:
- Bộ máy nhà nước:
+ Đứng đầu là vua, vua thường truyền ngôi sớm cho con, xưng là Thái thượng hoàng cùng quản lý đất nước.
+ Giúp việc cho vua là các quan văn, võ do người hoàng tộc nắm giữ
+ Quý tộc, quan lại được ban thái ấp, cấp bổng lộc nhưng thưởng phạt có quy định cụ thể.
+ Hệ thống chính quyền các cấp được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn thời Lý
+ Cả nước chia làm 12 lộ, phủ. Đơn vị hành chính ở địa phương là xã.
- Pháp luật: Nhà nước ban hành bộ Quốc triều hình luật.
- Quân đội:
+ Gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã
+ Được xây dựng theo chủ trương “binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”.
3. Tình hình kinh tế
Câu hỏi trang 67 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
- Tình hình kinh tế thời Trần có những điểm gì nổi bật?
- Tìm những cụm từ trong tư liệu 16.4 cho thấy sự phát triển kinh tế Đại Việt dưới góc nhìn của sứ thần nhà Nguyên.
Trả lời:
* Những điểm nổi bật của tình hình kinh tế thời Trần
- Nông nghiệp:
+ Thực hiện nhiều chính sách nhằm phục hồi và phát triển nông nghiệp (khai khẩn đất hoang, mở rộng diện tích canh tác, đắp đê, đào sông ngòi, đặt các chức quan lo nông nghiệp và thủy lợi...)
+ Bên cạnh việc trồng lúa, nhân dân còn trồng nhiều loại cây khác như khoai, đậu, chè, cây ăn quả...
- Thủ công nghiệp:
+ Nhiều làng thủ công chuyên nghiệp ra đời
+ Thăng Long là trung tâm sản xuất và buôn bán lớn nhất cả nước với 61 phường sản xuất với ngành nghề đa dạng.
- Thương nghiệp:
+ Tiền được sử dụng phổ biến, buôn bán phát triển
+ Thuyền buôn ngoại quốc thường xuyên lui tới buôn bán ở các cảng: Vân Đồn, Hội Thống, Hội Triều…
+ Gốm sứ trở thành mặt hàng xuất khẩu của Đại Việt.
* Những cụm từ trong tư liệu 16.4 cho thấy sự phát triển kinh tế Đại Việt dưới góc nhìn của sứ thần nhà Nguyên: "phồn vinh", "lúa mỗi năm chín bốn lần", "chợ ở thôn xóm hai tháng họp một lần, trăm thứ hàng hoá tụ tập lại ở đấy".
4. Tình hình xã hội
Câu hỏi trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
- Dựa vào thông tin trong bài, em hãy cho biết xã hội thời Trần có những tầng lớp nào?
- Đọc tư liệu 16.7 và cho biết: Theo quan điểm của Hưng Đạo Vương, những yếu tố nào sẽ giúp triều đình tạo nên sự ổn định và bền vững của một xã hội?
Trả lời:
- Xã hội thời Trần có các tầng lớp:
+ Quý tộc, quan lại.
+ Địa chủ
+ Nông dân
+ Nô tì
- Theo quan điểm của Hưng Đạo Vương, những yếu tố sẽ giúp triều đình tạo nên sự ổn định và bền vững của một xã hội đó là:
+ Quân đội trung thành với đất nước
+ Đất nước lấy "khoan thư sức dân" làm cốt lõi
(Khoan thư sức dân ở đây nghĩa là đòi hỏi nhà cầm quyền phải bồi dưỡng sức dân, phải quan tâm, chăm lo đời sống của dân)
5. Tình hình văn hóa
Câu hỏi trang 68 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST
Nêu những thành tựu chủ yếu về văn hóa thời Trần.
Trả lời:
Những thành tựu chủ yếu về văn hóa thời Trần:
* Về tư tưởng - tôn giáo:
- Tín ngưỡng thờ thần vẫn phổ biến trong nhân dân
- Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo đều được coi trọng, tầng lớp nho sĩ đỗ đạt qua các kì thi đều được triều đình trọng dụng.
- Đặc biệt thời kì này đánh dấu sự ra đời của Phật giáo dân tộc với sự ra đời của Thiền phái Trúc Lâm yên Tử do Trần Nhân Tông sáng lập
- Chùa Vĩnh Nghiêm trở thành trung tâm đào tạo tăng đồ Phật giáo lớn nhất thời Trần
* Về giáo dục và khoa học kĩ thuật:
- Giáo dục:
+ Năm 1253, Quốc Tử Giám được mở rộng và thu nhận cả con cái thường dân.
+ Trường tư cũng được mở nhiều ở làng, xã.
- Khoa học - kĩ thuật:
+ Về sử học, Lê Văn Hưu biên soạn Đại Việt sử ký - bộ quốc sử đầu tiên của Đại Việt
+ Về quân sự nổi tiếng có Binh thư yếu lược của Trần Quốc Tuấn
+ Về y học có Thiền sư Tuệ Tĩnh là người đầu tiên xây dựng nền y học truyền thống của người Việt
+ Thiên văn học có Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán
* Về văn học và nghệ thuật:
- Văn học: Nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng ra đời như: Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn, Phú sông bạch Đằng của Trương Hán Siêu…
- Nghệ thuật:
+ Các công trình kiến trúc tôn giáo được xây dựng khá nhiều như: tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn, chùa Thái Lạc…
+ Các tác phẩm điêu khắc bằng đá, chạm khắc gỗ được coi là kiệt tác nghệ thuật dân tộc.
+ Hát chèo, múa rối nước phổ biến, nhiều nhạc cụ như trống cơm, sáo, tiêu, đàn cầm phổ biến vào thời kì này.
Luyện tập - vận dụng
Câu hỏi 1 trang 70 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST: Nêu những biểu hiện về sự củng cố chế độ phong kiến tập quyền dưới thời nhà Trần.
Trả lời:
Những biểu hiện về sự củng cố chế độ phong kiến tập quyền dưới thời nhà Trần:
- Đứng đầu nhà nước là vua, nhưng vua thường truyền ngôi sớm cho con, xưng là Thái thượng hoàng cùng quản lý đất nước (thực hiện chế độ Thái Thượng Hoàng).
- Giúp việc cho vua là các quan văn, võ do người hoàng tộc nắm giữ
- Quý tộc, quan lại được ban thái ấp, cấp bổng lộc, nhưng thưởng phạt có quy định cụ thể
- Hệ thống chính quyền các cấp được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn thời Lý.
- Cả nước chia thành 12 lộ, phủ
- Đơn vị hành chính ở các địa phương phổ biến là xã
- Ban hành bộ Quốc triều hình luật, các cơ quan pháp luật được tăng cường và hoàn thiện hơn.
- Quân đội gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân biên ải và dân binh.
Câu hỏi 2 trang 70 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST: Lập bảng tóm tắt về những thành tựu văn hóa tiêu biểu của thời Trần theo mẫu dưới đây:
| Lĩnh vực | Nội dung tóm tắt | Danh nhân tiêu biểu |
| Tư tưởng, tôn giáo | ? | ? |
| Giáo dục, khoa học | ? | ? |
| Văn học, nghệ thuật | ? | ? |
Trả lời:
| Lĩnh vực | Nội dung tóm tắt | Danh nhân tiêu biểu |
| Tư tưởng, tôn giáo | - Tín ngưỡng thờ thần phổ biến trong nhân dân - Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo đều được coi trọng - Sự ra đời của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử do Trần Nhân Tông sáng lập | Trần Nhân Tông |
| Giáo dục, khoa học | - Năm 1253, Quốc Tử Giám được mở rộng và thu nhận cả con cái thường dân. Trường tư cũng mở nhiều ở làng xã. - Về sử học: Đại Việt sử ký - bộ quốc sử đầu tiên của nước Đại Việt - Về quân sự: Binh thư yếu lược của Trần Quốc Tuấn - Y học và thiên văn học đạt nhiều thành tựu | Lê Văn Hưu, Trần Quốc Tuấn, Thiền sư Tuệ Tĩnh, Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán,... |
| Văn học, nghệ thuật | - Nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng ra đời: Hịch tướng sĩ, Phú sông Bạch Đằng, Tụng giá hoàn kinh sư, Thiên trường vãn vọng... - Các công trình kiến trúc tôn giáo được xây dựng nhiều - Điêu khắc có nhiều kiệt tác nghệ thuật - Hát chèo và múa rối nước phổ biến | Trần Hưng Đạo, Trương Hán Siêu, Trần Quang Khải, Trần Nhân Tông |
Câu hỏi 3 trang 70 SGK Lịch sử và Địa lí 7 CTST:
Trả lời:
Giới thiệu khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều, Quảng Ninh.
Khu di tích lịch sử nhà Trần nằm trên địa bàn các xã An Sinh, Tràng An, Bình Khê, Thuỳ An thuộc huyện Đông Triều tỉnh Quảng Ninh. Nơi đây được Thủ tướng Chính phủ công nhận di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, là quê hương hay còn gọi là thánh địa của nhà Trần. Đặc biệt sự kết hợp du lịch văn hóa tâm linh nhà Trần tại Đông Triều với di tích danh thắng Yên Tử nơi mà vua Trần Nhân Tông đã về đây tu hành sau khi nhường ngôi cho con trai, ông đã xây dựng nơi đây thành trung tâm phật giáo của nước ta dưới thời Trần và xây dựng Thiền phái Trúc lâm.
Bên cạnh giá trị về kiến trúc, Khu di tích lịch sử nhà Trần tại Đông Triều còn lưu giữ khá nhiều di vật, cổ vật có giá trị về lịch sử, văn hóa và khoa học, gồm: bia đá, chân tảng đá, gạch, ngói trang trí, đồ gốm các loại, tháp đá, tượng voi, ngựa... Ngoài ra, Khu di tích còn là nơi lưu giữ và duy trì nhiều sinh hoạt văn hóa dân gian độc đáo gắn với lịch sử vùng đất, tiêu biểu là lễ hội đền An Sinh, lễ hội chùa Quỳnh Lâm và chùa - quán Ngọc Thanh...
-/-
Trên đây là toàn bộ nội dung soạn sử 7 bài 16 Chân trời sáng tạo: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226 - 1400) do Đọc Tài Liệu biên soạn, tổng hợp. Các em có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong quá trình chuẩn bị bài trước khi đến lớp.