Cùng Đọc tài liệu đi vào chuẩn bị trước các câu hỏi trong nội dung Giải bài tập bài 2 Sử 11 sách Chân trời sáng tạo để có thể chuẩn bị sẵn sàng trước khi tới lớp các em nhé!
Soạn Sử 11 bài 2 Chân trời sáng tạo
1. Sự xác lập của chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ
Câu hỏi trang 14: Trình bày sự xác lập chủ nghĩa tư bản ở châu Âu và Bắc Mỹ
Trả lời:
- Từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII, các cuộc cách mạng tư sản tiêu biểu nổ ra thắng lợi ở Nê-đéc-lan, Anh, Bắc Mỹ, Pháp, thiết lập được nhà nước tư sản, mở đường cho tư bản chủ nghĩa phát triển.
- Nửa sau thế kỉ XIX, cách mạng tư sản tiếp tục bùng nổ dưới nhiều hình thức khác nhau như đấu tranh thống nhất đất nước (I-ta-li-a, Đức), cải cách nông nô (Nga),... Mặc dù vẫn có những hạn chế nhưng các cuộc cách mạng tư sản này đã tạo điều kiện đề chủ nghĩa tư bản tiếp tục phát triển rộng khắp châu Âu và Bắc Mỹ.
2. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản
Câu hỏi trang 15: Trình bày quá trình mở rộng xâm lược thuộc địa của chủ nghĩa tư bản.
Trả lời:
- Sự phát triển mạnh mẽ của các nền kinh tế tư bản chủ nghĩa ở châu Âu và Bắc Mỹ, việc tìm ra các vùng đất mới đã thúc đẩy các nước tư bản chủ nghĩa tiến hành quá trình thực dân hoá.
- Trong gần bốn thế kỉ, từ thế kỉ XVI cho đến đầu thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân đã trải rộng khắp châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh. Chủ nghĩa đế quốc ra đời với chính sách mở rộng và duy trì quyền kiểm soát hoặc ảnh hưởng đối với các quốc gia hay dân tộc yếu hơn.
+ Dẫn đầu là nước Anh với hệ thống thuộc địa rộng khắp, đặc biệt ở châu Á, châu Phi, chiếm 1/4 diện tích lục địa (33 triệu km2). Anh được mệnh danh là “công xưởng của thế giới” và là đế quốc thực dân ”Mặt Trời không bao giờ lặn”.
+ Tư bản Pháp cũng ráo riết xâm lược thuộc địa ở châu Á và châu Phi, tham gia xâu xé Trung Quốc. Đến đầu thế kỉ XX, thuộc địa của Pháp có khoảng 11 triệu km2, với 55,5 triệu dân, xếp thứ 2 sau Anh.
+ Từ giữa thế kỉ XIX, nước Mỹ thực hiện chính sách đối ngoại mở rộng phạm vi ảnh hưởng và thôn tính thuộc địa. Bằng sức mạnh của đồng đô la và “cây gậy”, Mỹ đã biến khu vực Mỹ Latinh thành “sân sau” của mình, đồng thời, mở rộng phạm vi xâm lược ra châu Á, đưa ra chính sách “mở cửa” với Trung Quốc.
+ Ngoài ra, những nước tư bản khác như: Đức, I-ta-li-a,... cũng chạy đua cạnh tranh, giành giật thuộc địa, ráo riết thành lập các khối liên minh quân sự, chuẩn bị chiến tranh đế quốc.
Câu hỏi trang 16: Cơ sở thúc đẩy sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX là gì?
Trả lời:
- Cơ sở thúc đẩy sự mở rộng và phát triển của chủ nghĩa tư bản cuối thế kỉ XIX là:
+ Những tiến bộ về khoa học - kĩ thuật đã thúc đẩy nền kinh tế của các nước tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh.
+ Sự ra đời của tầng lớp tư bản tài chính (trên cơ sở dung hợp giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp).
+ Lực lượng tư bản tài chính ở các nước đã đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu tư bản.
Câu hỏi trang 17: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Trả lời:
- Chủ nghĩa tư bản phát triển đến giai đoạn kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản (sau Chiến tranh thế giới thứ hai) được gọi là chủ nghĩa tư bản hiện đại.
- Chủ nghĩa tư bản hiện đại có những đặc trưng cơ bản sau:
+ Là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và cao hơn là độc quyền xuyên quốc gia;
+ Có sức sản xuất phát triển cao dựa trên thành tựu của khoa học và công nghệ;
+ Lực lượng lao động có nhiều chuyển biến;
+ Chủ nghĩa tư bản không ngừng điều chỉnh và thích ứng;
+ Là một hệ thống thế giới và mang tính toàn cầu.
3. Chủ nghĩa tư bản hiện đại
Câu hỏi trang 17: Nêu khái niệm chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Trả lời:
- Chủ nghĩa tư bản phát triển đến giai đoạn kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản (sau Chiến tranh thế giới thứ hai) được gọi là chủ nghĩa tư bản hiện đại.
- Chủ nghĩa tư bản hiện đại có những đặc trưng cơ bản sau:
+ Là chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và cao hơn là độc quyền xuyên quốc gia;
+ Có sức sản xuất phát triển cao dựa trên thành tựu của khoa học và công nghệ;
+ Lực lượng lao động có nhiều chuyển biến;
+ Chủ nghĩa tư bản không ngừng điều chỉnh và thích ứng;
+ Là một hệ thống thế giới và mang tính toàn cầu.
Câu hỏi trang 19: Nêu một tiềm năng hoặc một thách thức của chủ nghĩa tư bản hiện đại và lấy dẫn chứng cụ thể.
Trả lời:
Tham khảo:
- Tiềm năng: Chủ nghĩa tư bản có sức sản xuất phát triển cao dựa trên thành tựu của khoa học - công nghệ và cơ sở vật chất - kĩ thuật hiện đại, đẩy nhanh năng suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường sức cạnh tranh. => Dẫn chứng: hiện nay, các nước tư bản luôn đi đầu trong hầu hết các lĩnh vực công nghệ mới, tạo nên cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với các thành tựu như: Internet kết nối vạn vật, rô-bốt cao cấp, công nghệ in 3D, điện toán đám mây, trí tuệ thông minh nhân tạo,…
- Thách thức: Các cuộc khủng hoảng đang đặt ra nhiều thách thức cho cả nhân loại, trong đó có các quốc gia tư bản chủ nghĩa. Nhiều vấn đề đặt ra như nạn thất nghiệp, khoảng cách giàu - nghèo ngày càng lớn, xung đột sắc tộc, tôn giáo,.. vẫn hiện hữu trong xã hội tư bản. => Dẫn chứng: dù là cường quốc có nền kinh tế phát triển nhất thế giới, song, nước Mỹ vẫn phải đối mặt với nhiều vấn đề xã hội nan giải, như: nạn kì thị, phân biệt chủng tộc giữa người da trắng đối người da màu; khoảng cách giàu nghèo trong xã hội ngày càng lớn; trình trạng bạo lực, nhiều vụ xả súng xảy ra ở các trường học, trên đường phố,… gây thương vong cho nhiều nạn nhân,…
Luyện tập trang 19 bài 2 Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo
Luyện tập 1 trang 19: Chủ nghĩa tư bản đã trải qua những thời kì phát triển nào? Nêu nội dung chính của những thời kì đó.
Trả lời:
* Các thời kì phát triển của chủ nghĩa tư bản:
♦ Từ nửa sau thế kỉ XVI - giữa thế kỉ XIX:
- Với thắng lợi của các cuộc cách mạng tư sản, chủ nghĩa tư bản từng bước được xác lập ở châu Âu và Bắc Mỹ.
- Ở giai đoạn này, chủ nghĩa tư bản được gọi là chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh: tư bản tự do kinh doanh, chịu sự chi phối của quy luật thị trường, không có sự can thiệp của nhà nước.
♦ Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX:
- Chủ nghĩa tư bản được mở rộng, phát triển trên phạm vi toàn cầu, trở thành hệ thống thế giới:
+ Các nước ở khu vực Mỹ Latinh sau khi giành lại độc lập dân tộc từ thực dân Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, đã đi theo con đường tư bản chủ nghĩa;
+ Ở châu Á: Nhật Bản và Xiêm sau khi tiến hành cải cách, duy tân, cũng đưa đất nước phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa..
- Ở giai đoạn này, chủ nghĩa tư bản đã chuyển từ tự do cạnh tranh sang giai đoạn độc quyền, hình thành chủ nghĩa đế quốc, với các đặc trưng cơ bản là:
+ Xuất hiện các tổ chức độc quyền có vai trò chi phối, lũng đoạn đời sống kinh tế - chính trị.
+ Tư bản tài chính ra đời trên cơ sở (dung hợp giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp).
+ Việc xuất khẩu tư bản trở thành đặc biệt quan trọng.
+ Hình thành những khối liên minh tư bản độc quyền chia nhau thế giới.
+ Các cường quốc tư bản lớn nhất đã chia nhau xong đất đai trên thế giới.
♦ Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1945) đến nay (đầu thế kỉ XXI): chủ nghĩa tư bản phát triển lên giai đoạn kết hợp giữa sức mạnh kinh tế của các tổ chức độc quyền với sức mạnh chính trị của nhà nước tư bản, hình thành nên chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Luyện tập 2 trang 19: Tại sao nói Anh là đế quốc thực dân “Mặt Trời không bao giờ lặn”?
Trả lời:
- Anh được mệnh danh là đế quốc thực dân “Mặt Trời không bao giờ lặn”, vì: cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, nước Anh đã thiết lập được hệ thống thuộc địa rộng khắp, đặc biệt là ở châu Á và châu Phi; hệ thống thuộc địa của Anh rộng khoảng 33 triệu km2, chiếm khoảng 1/4 diện tích lục địa.
Vận dụng trang 19 bài 2 Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo
Vận dụng trang 19: Đóng vai một nhà phản biện xã hội, em hãy nêu suy nghĩ về những thăng trầm của chủ nghĩa tư bản từ khi xác lập cho đến nay.
Trả lời:
Tham khảo: Trải qua hơn 400 năm, chủ nghĩa tư bản đã bước lên những nấc thang phát triển khác nhau mà mỗi nấc thang ấy đều được đánh dấu bằng sự bùng nổ của các cuộc cách mạng công nghiệp. Động lực cho sự phát triển được tạo ra từ khả năng sáng tạo vô hạn của con người. Bằng trí tuệ và khát vọng chinh phục, giai cấp tư sản đã ghi dấu ấn vào lịch sử và tạo dựng nên những giá trị văn minh vô cùng rực rỡ. Tuy nhiên, sự tiến bộ quá nhanh của khoa học - công nghệ cũng tạo ra những mặt trái, thách thức chủ nghĩa tư bản trong thời kì mới.
Hoặc:
Chủ nghĩa tư bản là một chế độ kinh tế - xã hội dựa trên nguyên tắc tư hữu tư nhân về tư liệu sản xuất, bóc lột sức lao động của người lao động để tạo ra giá trị thặng dư. Chủ nghĩa tư bản ra đời và phát triển trong bối cảnh xã hội phong kiến đang suy thoái, là một bước tiến lớn trong lịch sử phát triển của loài người.
Trong hơn 400 năm hình thành và phát triển, chủ nghĩa tư bản đã trải qua nhiều thăng trầm. Thời kỳ đầu, chủ nghĩa tư bản phát triển với tốc độ nhanh chóng, đạt được nhiều thành tựu to lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội. Nền kinh tế tư bản chủ nghĩa đã phát triển mạnh mẽ, tạo ra nhiều của cải vật chất, nâng cao đời sống của nhân dân. Các thành tựu khoa học - kỹ thuật cũng phát triển vượt bậc, góp phần thúc đẩy sản xuất và đời sống xã hội.
Tuy nhiên, chủ nghĩa tư bản cũng chứa đựng nhiều mâu thuẫn, bất cập. Những mâu thuẫn này ngày càng gay gắt, dẫn đến nhiều cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội. Đặc biệt, chủ nghĩa tư bản không giải quyết được vấn đề phân hóa giàu nghèo, dẫn đến tình trạng bất bình đẳng trong xã hội.
Trong thế kỷ XX, chủ nghĩa tư bản đã trải qua hai cuộc chiến tranh thế giới tàn khốc, gây ra thiệt hại nặng nề về người và của. Sau chiến tranh, chủ nghĩa tư bản đã có những cải cách, điều chỉnh, nhưng vẫn chưa giải quyết được triệt để những mâu thuẫn nội tại của mình.
Trong thế kỷ XXI, chủ nghĩa tư bản tiếp tục phát triển, nhưng cũng phải đối mặt với nhiều thách thức mới. Những thách thức này bao gồm:
- Sự cạnh tranh gay gắt của các nền kinh tế mới nổi
- Sự phát triển của khoa học - kỹ thuật, dẫn đến sự thay đổi về cơ cấu kinh tế
- Sự biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường
Về mặt lý luận, chủ nghĩa tư bản cũng đang đối mặt với những thách thức từ chủ nghĩa xã hội hiện đại. Chủ nghĩa xã hội hiện đại đã có những bước phát triển mới, khắc phục được những hạn chế của chủ nghĩa xã hội truyền thống. Điều này đã làm tăng sức cạnh tranh của chủ nghĩa xã hội đối với chủ nghĩa tư bản.
Nhìn chung, chủ nghĩa tư bản là một chế độ kinh tế - xã hội có nhiều ưu điểm, nhưng cũng chứa đựng nhiều mâu thuẫn, bất cập. Những mâu thuẫn này ngày càng gay gắt, dẫn đến nhiều cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội. Trong tương lai, chủ nghĩa tư bản cần có những cải cách, điều chỉnh để giải quyết những mâu thuẫn nội tại của mình, nếu không sẽ khó có thể tiếp tục phát triển.
Với tư cách là một nhà phản biện xã hội, tôi cho rằng:
- Chủ nghĩa tư bản cần có những cải cách, điều chỉnh về kinh tế, chính trị, xã hội để giải quyết những mâu thuẫn nội tại của mình, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân.
- Chủ nghĩa tư bản cần đối thoại, hợp tác với chủ nghĩa xã hội để giải quyết những thách thức chung của nhân loại.
Chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội là hai chế độ kinh tế - xã hội có những ưu điểm, nhược điểm riêng. Cả hai chế độ đều cần có những cải cách, điều chỉnh để phát triển bền vững, góp phần giải quyết những thách thức chung của nhân loại.
(*) Lưu ý: Các thông tin chỉ mang tính chất tham khảo, các em hãy làm theo ý hiểu và trả lời theo ý hiểu của mình.
-/-
Trên đây là hướng dẫn giải bài tập Lịch sử lớp 11 Chân trời sáng tạo Bài 2: Sự xác lập và phát triển của chủ nghĩa tư bản. Các em có thể xem thêm các câu hỏi trong các bài học trong phần Soạn Sử 11 sách Chân trời sáng tạo nữa nhé!
