Cùng Đọc tài liệu đi vào trả lời các câu hỏi thuộc Soạn Sử 7 Cánh Diều Bài 17: Ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên của nhà Trần (thế kỉ XIII). Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.
Soạn Lịch Sử 7 Bài 17 Cánh Diều
1. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất, chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)
Câu hỏi trang 64 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược đồ 17.1, sơ đồ 17, hãy:
- Tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông Cổ (1258).
- Nêu vai trò của vua Trần Thái Tông và Thái sư Trần Thủ Đô trong cuộc kháng chiến.
Trả lời
- Diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông Cổ (1258)
+ Ngày 17- 1 - 1258, ba vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) thì bị phòng tuyến của ta chặn lại.
+ Vua Trần Thái Tông ra trận trực tiếp chỉ huy chiến đấu, sau đó chủ động rút lui.
+ Ngày 21-1-1258: Để bảo toàn lực lượng, nhà Trần chủ trương thực hiện "vườn không nhà trống". Thiếu lương thực lại bị quân dân ta chống trả, chưa đầy 1 tháng, lực lượng quân Mông Cổ bị hao mòn dần.
+ Ngày 29-1-1258, Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu. Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Cổ lần thứ nhất kết thúc thắng lợi.
- Vai trò của vua Trần Thái Tông và Thái sư Trần Thủ Đô trong cuộc kháng chiến
+ Vua Trần Thái Tông và Thái sư Trần Thủ Độ giữ vai trò chỉ huy quân đội, lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Mông Cổ của nhân dân Đại Việt.
+ Vua và Thái sư đã đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, ví dụ như: chủ động rút lui khỏi kinh thành Thăng Long để bảo toàn lực lượng; tổng phản công khi quân Mông Cổ đang gặp khó khăn… kế sách đánh giặc đúng đắn đó chính là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.
+ Trong thời gian đầu của cuộc kháng chiến, khi đối mặt với quân Mông Cổ hùng mạnh, Thái sư Trần Thủ Độ đã không hề nao núng mà khẳng khái tâu với vua Trần Thái Tông rằng: “đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo” - câu nói trên đã thể hiện tinh thần đấu tranh quyết liệt, khí thế hiên ngang của Thái sư đồng thời cũng góp phần làm yên lòng quân sĩ và nhân dân.
2. Cuộc kháng chiến lần thứ hai, chống quân xâm lược Nguyên (1285)
Câu hỏi trang 66 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược đồ 17.2, bảng 17, hãy:
- Tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ hai chống quân xâm lược Nguyên (1258).
- Nêu vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến
Trả lời
* Diễn biến chính của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1285)
- Cuối tháng 1/1285, quân Nguyên tràn vào xâm lược Đại Việt từ nhiều phía:
+ Thoát Hoan chỉ huy 50 vạn quân từ Trung Quốc tiến vào.
+ Toa Đô nhận lệnh dẫn 10 vạn quân từ Chăm-pa đánh phía Bắc.
- Tháng 2/1285, trước thế mạnh của giặc, quân dân nhà Trần rút về Vạn Kiếp (Chí Linh, Hải Dương), sau đó về Thăng Long, rồi lui về Thiên Trường (Nam Định) để bảo toàn lực lượng, chờ thời cơ phản công.
- Trong thời gian tháng 3 - 4/1285, nhân dân Đại Việt thực hiện kế sách thanh dã, phối hợp với quân triều đình chống giặc ở khắp nơi, khiến quân Nguyên lâm vào khó khăn.
- Lợi dụng thời cơ, quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, cửa Hàm Tử, bến Chương Dương rồi tiến vào giải phóng Thăng Long. Sau gần hai tháng phản công (tháng 5 và tháng 6), quân dân nhà Trần đã đánh bại quân Nguyên, đất nước sạch bóng quân thù.
⇒ Cuộc kháng chiến thắng lợi!
* Vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến.
- Vua Trần Nhân Tông đã phong Trần Quốc Tuấn làm Quốc công tiết chế, thống lĩnh quân đội
- Trần Quốc Tuấn là vị chỉ huy quân đội, lãnh đạo tối cao cùng với các vua Trần.
- Trần Quốc Tuấn đưa ra những chủ trương kế sách đúng đắn, là điều kiện tiên quyết dẫn đến thắng lợi của các cuộc kháng chiến.
- Trần Quốc Tuấn Là tác giả của các bộ binh thư nổi tiếng: Binh thư yếu lược, Vạn kiếp tông bí truyền thư.
- Trần Quốc Tuấn còn bỏ qua các hiềm khích, thù riêng, nêu cao tinh thần yêu nước, vì nghĩa lớn.
3. Cuộc kháng chiến lần thứ ba, chống quân xâm lược Nguyên (1287-1288)
Câu hỏi trang 67 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Đọc thông tin, tư liệu và quan sát lược đồ 17.3, hãy:
- Tóm tắt diễn biến chính của cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân xâm lược Nguyên (1287 - 1288).
- Nêu vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến
Trả lời
* Diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1287 – 1288)
- Cuối tháng 12/1287, quân Nguyên ồ ạt tấn công vào Đại Việt.
+ Quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy theo đường bộ tiến theo đường Lạng Sơn.
+ Quân thuỷ do Ô Mã Nhi chỉ huy theo đường biển vào sông Bạch Đằng. Tiếp sau là đoàn thuyền lương do Trương Văn Hổ chỉ huy.
- Tháng 1/1288, Thoát Hoan tiến vào Thăng Long, gặp cảnh “vườn không nhà trống”. Quân Nguyên tiến đánh các căn cứ của quân Trần nhưng thất bại.
- Tháng 2/1288, Trần Khánh Dư cho quân mai phục ở Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền Lương của Trương Văn Hổ.
- Tháng 3/1288, nhà Trần tổ chức phản công nhiều nơi, giành thắng lợi quyết định trận Bạch Đằng.
* Vai trò của vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn:
- Đoán biết được quân Nguyên sẽ xâm lược trở lại, nhà Trần khẩn trương chuẩn bị kháng chiến
- Vua Trần Nhân Tông và Trần Quốc Tuấn đã đề ra đường lối quân sự độc đáo, sáng tạo, giúp nhân dân Đại Việt chiến thắng kẻ thù xâm lược.
4. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử
Câu hỏi trang 68 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Đọc thông tin, tư liệu và kết hợp quan sát hình 17, hãy:
- Phân tích nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của quân dân nhà Trần trong ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII)
- Nêu ý nghĩa lịch sử của ba lần nhà Trần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên
Trả lời
* Nguyên nhân dẫn đến thắng lợi của quân dân nhà Trần trong ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII)
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Tinh thần yêu nước, đoàn kết đấu tranh chống ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc của nhân dân Đại Việt.
+ Nhà Trần có đường lối chiến lược đấu tranh đúng đắn: tiến hành cuộc chiến tranh nhân dân, nêu cao tính chất chính nghĩa của cuộc đấu tranh,…
+ Quân dân nhà Trần thực hiện nhiều chiến thuật quân sự độc đáo, linh hoạt, sáng tạo. Ví dụ: kế sách “thanh dã”…
+ Nhà Trần có đội ngũ tướng lĩnh tài giỏi, như: Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư, Lê Phụ Trần,...
- Nguyên nhân khách quan: Quân Nguyên – Mông khi xâm lược Đại Việt phải đối mặt với nhiều khó khăn: thiếu lương thực; không hợp khí hậu, thuỷ thổ; không phát huy được sở trường của kị binh,...
* Ý nghĩa lịch sử của ba lần nhà Trần kháng chiến chống quân xâm lược Mông-Nguyên
- Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Mông - Nguyên, bảo vệ được độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia dân tộc.
- Nâng cao vị thế của Đại Việt.
- Thể hiện sức mạnh của dân tộc, đánh bại mọi kẻ thù xâm lược.
- Góp phần làm suy yếu đế quốc Mông – Nguyên, ngăn chặn cuộc xâm lược của quân Nguyên đối với Nhật Bản và các nước khác.
- Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; làm phong phú nghệ thuật quân sự Việt Nam.
Luyện tập và vận dụng
Câu hỏi Luyện tập trang 68 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Trình bày khái quát diễn biến, kết quả, ý nghĩa của ba lần kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên của nhà Trần (Thế kỉ XIII).
Trả lời
| Diễn biến chính | Kết quả | Ý nghĩa | |
| Cuộc kháng chiến lần thứ nhất (1258) | + Tháng 1/1258, ba vạn quân Mông Cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào xâm lược Đại Việt. + Để bảo toàn lực lượng, nhà Trần chủ trương thực hiện kế “thanh dã”. + Nhân cơ hội địch suy yếu, nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu. Quân Mông Cổ thua trận phải rút chạy về nước. | Thắng lợi | - Đập tan tham vọng và ý chí xâm lược Đại Việt của đế chế Mông - Nguyên, bảo vệ được độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền quốc gia dân tộc. - Nâng cao vị thế của Đại Việt. - Thể hiện sức mạnh của dân tộc, đánh bại mọi kẻ thù xâm lược. - Góp phần làm suy yếu đế quốc Mông – Nguyên, ngăn chặn cuộc xâm lược của quân Nguyên đối với Nhật Bản và các nước khác. - Để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; làm phong phú nghệ thuật quân sự Việt Nam. |
| Cuộc kháng chiến lần thứ hai (1285) | + Cuối tháng 1-1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy tràn vào xâm lược Đại Việt. + Trước thế giặc mạnh và sau một số trận chặn giặc, Trần Quốc Tuấn cho rút lui quân để bảo toàn lực lượng. Nhân dân Thăng Long thực hiện thanh dã, khiến quân Nguyên lâm vào khó khăn. + Lợi dụng thời cơ, quân Trần tổ chức phản công, đánh bại quân giặc ở nhiều nơi như Tây Kết, cửa Hàm Tử, bến Chương Dương rồi tiến vào giải phóng Thăng Long. | - Ta chiến thắng hơn 50 vạn quân Nguyên. - Giặc: một số bị chết, số còn lại chạy về nước. | |
| Cuộc kháng chiến lần thứ ba (1288) | + Cuối tháng 12/1287: quân Nguyên tấn công vào Đại Việt theo 2 đường thủy – bộ. + Cánh quân bộ của Thoát Hoan tiến vào Thăng Long, sau đó iến đánh các căn cứ của quân Trần nhưng thất bại. + Tháng 2/1288, Trần Khánh Dư cho quân mai phục ở Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền Lương của Trương Văn Hổ. + Tháng 3/1288, nhà Trần tổ chức phản công nhiều nơi, giành thắng lợi quyết định trận Bạch Đằng. | - Ô Mã Nhi bị bắt sống, nhiều tên bị giết. - Cuộc kháng chiến lần 3 kết thúc thắng lợi. |
Câu hỏi Vận dụng 1 trang 68 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Hãy tìm hiểu và giới thiệu danh nhân tiêu biểu của thời Trần có công trong các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên (thế kỉ XIII).
Trả lời
- Trần Nhân Tông (1258 – 1308) tên thật là Trần khâm, là con trưởng của Trần Thánh Tông.
- Trần Nhân Tông là một ông vua yêu nước, anh hùng, nổi tiếng khoan hòa, nhân ái đã lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống giặc Mông - Nguyên Thắng lợi vẻ vang.
- Ông sùng mộ đạo Phật. Năm 1299, ông về tu ở chùa Yên Tử (thuộc tỉnh Quảng Ninh ngày nay) và trở thành vị tổ thứ nhất của dòng thiền trúc Lâm Yên Tử.
- Trần Nhân tông là còn còn là một nhà văn hóa một nhà thơ tiêu biểu của thời Trần.
Câu hỏi Vận dụng 2 trang 68 Soạn Lịch Sử 7 bài 17 Cánh Diều
Tinh thần yêu nước, đoàn kết của quân dân Đại Việt thời Trần được phát huy như thế nào trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc hiện nay?
Trả lời
Tinh thần yêu nước, đoàn kết của quân dân Đại Việt thời Trần được phát huy mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Cụ thể:
- Công tác giáo dục truyền thống yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc trong các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ được phát huy.
- Tinh thần yêu nước, đoàn kết được phát huy tối đa, và hiệu quả tạo thêm lòng tin vững chắc của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng
Chúc các em học tốt môn Lịch sử 7 với tài liệu Soạn sử 7 Cánh Diều do Đọc tài liệu tổng hợp trên đây!