Trước khi đọc
Câu hỏi 1 : Khi nói về loại nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, bạn nghĩ tới những nhân vật nào? Nêu nhận xét về ý nghĩa của việc đặt tên cho các nhân vật trong sáng tác văn học.
Trả lời:
- Khi nói về nhân vật văn học có thể gây cho độc giả sự chú ý, tò mò ngay từ cái tên, ta có thể nghĩ tới những nhân vật như: A.Q, Trạch Văn Đoành, Bịch, Hài, Lộ, Đĩ, cô Kếu... Đây là một vài nhân vật gây ấn tượng ban đầu từ cái tên.
- Ý nghĩa của việc đặt tên cho nhân vật:
+ Gây ấn tượng ban đầu, có thể giúp nhân vật nổi bật và dễ nhớ trong tâm trí độc giả, kích thích sự tò mò, hứng thú của bạn đọc.
+ Thể hiện tính cách và đặc điểm nhân vật.
+ Phản ánh ý nghĩa sâu xa, thông qua tên nhân vật nhà văn muốn truyền tải thông điệp, ngụ ý về một vấn đề nào đó trong xã hội ở thời đại bấy giờ.
Câu 2 : Nêu những hiểu biết của bạn về tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học (đối tượng trào phúng, thủ pháp trào phúng, giọng điệu trào phúng...).
Trả lời:
Tiếng cười trào phúng trong sáng tác văn học:
Trong khi đọc
1. Chú ý cách giới thiệu về sự kiện qua những chi tiết cụ thể và các yếu tố hé lộ giọng điệu trần thuật.
- Cách giới thiệu về sự kiện:
+ Không gian, địa điểm: Sân quần Rollandes Varreau của Hà Thành.
+ Con người: nhiều người đổ xô nhau đến xem sự kiện thể thao (cũng trên ba nghìn), khung cảnh hỗn loạn (nhiều người không mua được vé, phẫn uất chết).
- Ngôn từ châm biếm, mỉa mai xen lẫn thái độ phê phán cũng như cách hành xử của những người tham gia xem trận đấu này.
2. Câu văn này gợi lên ấn tượng gì về nhân vật Xuân Tóc Đỏ?
Xuân Tóc Đỏ xuất hiện gián tiếp qua lời kể của cô Tuyết nhưng ta có thể thấy mọi người đều đang rất mong chờ, hi vọng và trao trọn niềm tin cho nhân vật này: kêu rằng cái phần danh dự của gia đình cũng còn có cơ cứu chữa được, vì mọi người còn hi vọng vào Xuân.
3. Người kể chuyện đã miêu tả chân dung các nhân vật bằng giọng điệu như thế nào?
- Người kể chuyện đã miêu tả các nhân vật bằng giọng điệu trào phúng, hài hước: từ ngữ mang tính biểu cảm hình tượng để tạo ra một hình ảnh sống động về những người ngồi trên khán đài.
4. Đoạn văn cho thấy điều gì về bản chất của cuộc bài binh bố trận được nhà nước thuộc địa triển khai trước một sự kiện chính trị quan trọng.
- Nguyên nhân dẫn đến cuộc bài binh bố trận này: nếu hai quán quân nước lớn không thắng sẽ tạo ra một làn sóng nguy hiểm cho nước nhà. Sự việc này không chỉ gây sốc và ngạc nhiên cho người hâm mộ mà còn tạo ra tình trạng hoang mang và lo ngại trong xã hội.
+ Cách giải quyết tình huống: Tổng cục mời quán quân Xiêm La đấu với Xuân Tóc Đỏ.
→ Cuộc bài binh bố trận này là một sự sắp đặt sẵn để thể hiện sự nhường nhịn, tôn kính của một nước thuộc địa trước nước lớn.
5. Lí do sự hài lòng của các đối tượng tham dự sự kiện đã được diễn tả như thế nào?
- Hải, Thụ và Xuân: công chúng đã biết được tài năng trước đó.
- Tổng cục chỉ đề cử Xuân là một người chưa chiếm quán quân năm nào, thì đó chính là một cử động kiêu ngạo rất kín đáo vậy. Việc này thể hiện sự tôn trọng đối thủ và linh hoạt của Tổng cục, nước bạn cũng sẽ hài lòng.
- Ông Văn Minh, ông bầu sung sướng vì người của mình được đại diện cho Hà Thành để giữ cái danh dự cho Tổ quốc, trước nhà vô địch Xiêm vì như vậy sẽ làm tăng danh dự cho bản thân.
6. Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đem lại hiệu quả nghệ thuật gì?
Sự cường điệu trong cách miêu tả phản ứng của vua Xiêm đã đem lại hiệu quả nghệ thuật:
+ Tạo nên một không khí căng thẳng và quan trọng trong tình huống thi đấu đỉnh điểm.
+ Tái hiện cảm xúc tức giận đến cao độ của nhà vua.
+ Cho thấy được sự phức tạp của nền chính trị, ngoại giao lúc bấy giờ.
7. Các quan chức nhà nước có động thái gì nhằm cứu vãn tình hình? Các động thái đó có tính chất khôi hài như thế nào?
- Để cứu vãn tình hình, các quan chức nhà nước đã có những động thái như sau:
+ Ông Giám đốc chính trị Đông Dương: bỏ khán đài, chạy xuống đi tìm ông bầu của Xuân Tóc Đỏ và thủ thỉ vào tai rằng bảo Xuân Tóc Đỏ hãy nhường quán quân Xiêm.
+ Nói với ông bầu Văn Minh, tuy mất đi cái danh dự thắng cuộc, các ngài sẽ được chính phủ bù lại cho những cái khác một cách rất hậu hĩ!, hay Nếu An Nam thắng Xiêm La về quần vợt thì thế nào cũng có nạn chiến tranh, nhằm vào tâm lí của ông.
- Tính chất khôi hài của các động thái:
+ Gây bất ngờ cho người đọc bởi vì trong một tình huống khẩn cấp, không nghĩ một quan chức lại có thể bỏ khán đài để đi tìm một ông bầu bàn chuyện nhường bàn thắng.
+ Nhân vật ông Văn Minh rất ngây ngô, khó hiểu khi nghe lời đề xuất của ông Giám đốc chính trị Đông Dương vì nó quá vô lí.
+ Ngôn ngữ châm biếm và mỉa mai những hành động của quan chức, tạo ra một bức tranh hài hước về tình hình cứu quốc. Sử dụng các từ ngữ mang tính nguy hiểm cấp bách như tránh cho bách tính lương dân cái nạn núi xương, sông máu để gia tăng sự nguy hiểm, thúc ép ông Văn Minh bắt Xuân phải nhường.
8. Nhịp điệu trần thuật ở đoạn này có điểm gì đáng chú ý?
Nhịp điệu trần thuật trong đoạn này là nhịp điệu nhanh, gấp gáp, làm nổi bật không khí căng thẳng đến nghẹt thở khi tỉ số của hai tuyển thủ đang cận kề nhau và chỉ còn một bàn quyết định ấy thế mà lại để thua.
9. Bạn có liên tưởng gì đến thực tế thường diễn ra sau một sự kiện thể thao hay văn hóa mà bạn được biết?
Sau một sự kiện thể thao, văn hóa công chúng sẽ thường thảo luận rất sôi nổi về các vấn đề liên quan, chẳng hạn như: đời tư của người có ngôi vị quán quân, á quân, tên tuổi người/đội chiến thắng....
10. Cách xưng hô của nhân vật Xuân Tóc Đỏ có gì đáng chú ý?
- Xuân Tóc Đỏ gọi quần chúng bằng những cái tên như quần chúng nông nổi và gọi là mi và hắn tự xưng ta.
→ Cách gọi này cho thấy Xuân Tóc Đỏ coi thường quần chúng, tự coi mình là thượng đẳng, là bề trên. Cho thấy tính cách trịch thượng, tự kiêu, tự đại của Xuân Tóc Đỏ.
11. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn có ý nghĩa nghệ thuật như thế nào?
- Những ghi chú trong ngoặc đơn có ý nghĩa:
+ tăng thêm sự chân thật và sâu sắc trong một đoạn văn đặc biệt là đoạn văn miêu tả một nhân vật diễn thuyết.
+ nó giúp độc giả hoặc người nghe cảm nhận được những suy nghĩ, cảm xúc và tư duy tư nhân vật đang trải qua.
+ giúp kiểm soát nhịp điệu của đoạn văn, sử dụng để tạo điểm nhấn, gây sự chú ý.
12. Có thể dùng những từ ngữ gì để khái quát lại tính chất phản ứng của đám đông được thể hiện qua đoạn này?
Các từ ngữ để khái quát lại tính chất phản ứng của đám đông: Đồng tình, ngưỡng mộ, hân hoan.
Sau khi đọc
Nội dung chính: Đoạn trích kể về câu chuyện của nhân vật Xuân Tóc Đỏ. Trong một trận đấu tại Hà Thành, Xuân được cử đi thi đấu với quán quân nước Xiêm. Trong trận thi đấu, Xuân chiếm được ưu thế nhưng được lệnh “nhường quán quân” cho nước Xiêm. Sau đó, với sự lẻo mép, khôn lỏi, Xuân đã thuyết phục quần chúng; và hắn được người đời ca tụng, tán dương.
Câu 1: Tóm tắt các sự việc chính được kể trong đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc bằng một sơ đồ phù hợp.
Trả lời:
Câu 2: Xác định ngôi kể, điểm nhìn đã được nhà văn lựa chọn và ý nghĩa của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc làm sáng tỏ bản chất hiện thực theo khám phá và quan niệm của ông.
Trả lời:
- Ngôi kể thứ ba, điểm nhìn toàn tri.
- Ý nghĩa: tác giả có điều kiện bao quát toàn cảnh sự việc, đẩy nhanh nhịp độ kể và làm nổi bật tính chất hề của toàn bộ những gì được nói tới (với các nhân vật chỉ hoạt động như con rối, điểm nhìn bên trong không thể là lựa chọn tối ưu). Tuy chọn điểm nhìn bên ngoài để miêu tả, tái hiện sự việc nhưng vị trí đặt điểm nhìn ấy luôn được dịch chuyển, tương tự như nhà quay phim đặt nhiều máy ở nhiều góc khác nhau hay liên tục điều chỉnh tiêu cự của một máy cụ thể, để khi phối hợp các cảnh quay, người xem thấy được bức tranh tổng thể về những gì đang diễn ra, từ cảnh náo nhiệt trên sân vận động đến cảnh rỉ tai ám muội giữa các đấng tai to mặt lớn trong ban tổ chức sự kiện, từ cảnh rừng người hò reo đến cảnh đặc tả từng động tác tay, chân đầy biểu cảm của Xuân Tóc Đỏ.
Câu 3: Theo bạn, tình huống nào đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích? Hãy phân tích tính chất của tình huống đó.
Trả lời:
- Tình huống đóng vai trò quan trọng nhất trong việc tạo nên kịch tính và bước ngoặt của toàn bộ sự kiện được kể trong đoạn trích: Xuân thắng điểm quán quân Xiêm La, vô tình đẩy hai nước Việt – Xiêm đến miệng hố chiến tranh – một tình trạng nguy cấp phải giải quyết kịp thời, như kíp nổ cần được tháo ngay lập tức.
- Tình huống Xuân Tóc Đỏ đổi thắng thành thua hiển nhiên là tình huống cực kì phi lí, thể hiện sự cao tay của tác giả trong việc sử dụng thủ pháp phóng đại. Mặc dù nhìn bề ngoài có vẻ phi lí, tình huỗng này vẫn có cơ sở hiện thực: trong chính trị, ngoại giao, mọi động thái của các bên liên quan đều giống như một nước cờ biến ảo, khó suy đoán. Qua việc xây dựng tình huống này, Vũ Trọng Phụng đã thể hiện một cảm quan hiện thực sắc bén, khi nhận ra tính chất trò hề của những sự kiện được quảng bá rầm rộ với vô số mĩ từ.
Câu 4: Phân tích nét đặc sắc của cảnh Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng. Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho bạn liên tưởng đến thể loại văn học nào có đặc điểm hình thức tương tự?
Trả lời:
- Những nét đặc sắc trong cách Xuân Tóc Đỏ hùng biện trước công chúng:
+ Lời diễn thuyết thành thạo, đánh vào tâm lí cứu quốc Hỡi công chúng! Mi chưa hiểu rõ những lẽ cực kì to tát nó khiến ta phải nhường cho nhà vô địch Xiêm La. Anh ta đề cập đến những hậu quả của một xung đột Việt – Xiêm và nhấn mạnh rằng cuộc chiến sẽ kéo theo nạn đói và thảm họa cho nhân loại.
+ Ngôn từ mạnh mẽ để tạo ra ấn tượng mạnh mẽ như xưng ta, gọi Mi, tự nhận mình là người xả thân cứu nước...
+ Xuân Tóc Đỏ tỏ ra có lòng hy sinh cao thượng khi từ chối danh vọng cá nhân để đóng góp vào việc tiến bộ của tổ quốc và duy trì hoà bình thế giới. Điều này tạo ra hình ảnh anh ta như một nhà lãnh đạo tận tụy và có tầm quan trọng. Mi đã biết đâu cáu lòng hi sinh cao thượng vô cùng… điểm cốt yếu của người xả thân cứu nước không phải chỉ nghĩ đến mình….
+ Phản ứng của công chúng: cảm phục và hoan hô.
à Điều này thể hiện khả năng thuyết phục của Xuân Tóc Đỏ và tác động tích cực của ý kiến và hành động của anh ta lên người nghe.
- Những ghi chú được đặt trong ngoặc đơn của người kể chuyện gợi cho ta liên tưởng đến thể loại văn học có đặc điểm hình thức tương tự đó là kịch.
Câu 5: Nêu nhận xét khái quát về sự tương đồng và khác biệt giữa ngôn ngữ của người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật ở đoạn trích Xuân Tóc Đỏ cứu quốc.
Trả lời:
Câu 6: Tìm những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa và nghịch ngữ trong văn bản.
Trả lời:
- Những câu văn có sử dụng biện pháp tu từ nói mỉa:
+ Tuy giá vé vào cửa là ba đồng hạng bét, số công chúng hôm sau ấy, cũng trên ba nghìn. Sân quần Rollandes Varreau của Hà Thành bữa ấy đã ghi được một chỗ rẽ cho lịch sử thể thao.
+ Tiếng loa vừa vang lên xong, công chúng vỗ tay hoan nghênh tức khắc. Vì rằng tài nghệ của Hải, Thụ và Xuân, thì người ta đã nhiều lần mục kích hết rồi.
- Những câu văn sử dụng nghịch ngữ:
+ Đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.
+ Với cái hùng biện của một người đã thổi loa những hiệu thuốc lậu, với cái tự nhiên của một anh lính cờ chạy hiệu rạp hát, lại được ông Văn Minh vặn đĩa kèn, Xuân Tóc Đỏ đã chinh phục quần chúng như một chính trị gia đại tài của Phương Tây.
+ Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống đất, lên xe hơi. Rồi mấy chiếc xe của các bạn thân nó mở máy chạy, để lại cái đám công chúng nghìn người bùi ngùi và cảm động.
Câu 7: Đoạn trích đã cho thấy điều gì về phong cách hiện thực của nhà tiểu thuyết Vũ Trọng Phụng? Nêu một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết của mình.
Trả lời:
- Vũ Trọng Phụng là một nhà văn hiện thực.
+ Ông ý thức phơi bày những mặt trái, mặt nhố nhăng của hiện thực luôn thường trực. Trong con mắt của ông, xã hội đương thời đầy rẫy những biểu hiện của sự tha hóa, suy đồi.
+ Ông sắc sảo trong việc xây dựng những chân dung biếm họa, luôn tìm thấy những chi tiết độc đáo có thể lột trần chân tướng của sự vật, hiện tượng, con người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau.
- Một số thủ pháp được nhà văn sử dụng để tăng cường khả năng bao quát hiện thực cho các trang viết:
+ Sử dụng bối cảnh lịch sử và xã hội thực tế, sử dụng những sự kiện có thật trong đời sống hằng ngày.
+ Ông sử dụng ngôn từ sắc bén, mô tả tinh tế để thể hiện sự nhạy bén trong việc quan sát và phê phán xã hội thông qua các biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ, ẩn dụ…
+ Giọng văn đanh thép, mỉa mai để tố cáo sự thối nát của xã hội đương thời.
Câu 8: Bạn suy nghĩ gì về trạng thái bị thôi miên và lên đồng của một xã hội, như thực tế được miêu tả trong đoạn trích?
Trả lời:
Trong đoạn trích, tình trạng này diễn ra trong thời kì cũ mới tranh nhau, Á - Âu xáo trộn, lúc này những bọn kệch cỡm, dởm đời lộng quyền với những mưu đồ riêng. - Xuân Tóc Đỏ từ một tên dưới đáy xã hội nhưng gặp thời cộng với sự xảo trá của mình hắn dần bước vào giới thượng lưu và trở thành anh hùng cứu quốc diễn thuyết trước công chúng. Như vậy chứng tỏ rằng xã hội lúc bấy giờ đã bị che mờ mắt cả, ai cũng đi theo cái gọi là trào lưu Âu hóa mà ca tụng một kẻ ngu dốt, xảo trá, coi hắn là đấng vĩ nhân mà tán tụng. Trong thực tế xã hội, trạng thái này là cả một cộng đồng xã hội bị một cá nhân, tổ chức nào đó lôi kéo và điều hướng sang một trạng thái xấu hay còn gọi là bị dắt mũi, nó có thể khiến con người mất đi lí trí, không biết phân biệt phải trái đúng sai.
Kết nối đọc - viết
Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu ấn tượng của bạn về khả năng của tiểu thuyết trong việc diễn tả bức tranh đời sống, thời đại qua học đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc”.
Trả lời:
Đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” là một bức tranh sống động về đời sống và thời đại mà nó miêu tả. Trong bài, tác giả sử dụng thủ pháp trào phúng để phản ánh một cách sâu sắc về tình hình chính trị, xã hội và tâm lý con người. Sự tương tác giữa các nhân vật, cùng những bức tranh về cuộc sống hàng ngày với những trăn trở về quan hệ con người đã làm cho độc giả chìm trong thế giới mà tác giả tạo ra. Điều này làm nổi bật khả năng của tiểu thuyết làm nổi bật và phản ánh những khía cạnh sâu sắc của xã hội và con người. Như vậy thông qua đoạn trích, ta có thể thấy được khả năng khai thác thác đa dạng các phong cách văn học và kỹ thuật viết để tạo ra những bức tranh đời sống phong phú và đa chiều cùng với đó là tư tưởng, là thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm.
