Soạn bài Từ ấy (Tố Hữu)

Tài liệu hướng dẫn soạn bài Từ ấy của Tố Hữu gồm tổng hợp nội dung cơ bản và ngắn gọn nhất về tác giả Tố Hữu và tác phẩm Từ Ấy. Thông qua những gợi ý trả lời câu hỏi đọc hiểu trang 44 SGK, các em sẽ nắm chắc những nội dung tư tưởng chính mà tác giả muốn gửi gắm trong bài thơ.

Bài thơ Từ ấy - Tố Hữu

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim...

Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời

Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ...

Tháng 7-1938

Cùng tham khảo ngay...

Soạn bài Từ ấy về Tác giả, tác phẩm

I. Tác giả

1. Cuộc đời

- Tố Hữu là bút danh của Nguyễn Kim Thành (1920-2002), sinh trưởng tại Thừa Thiên - Huế trong một nhà nho nghèo, mồ côi mẹ năm 12 tuổi

- Ông từng theo học tại Quốc học Huế, từng là người lãnh đạo chủ chốt của Đoàn thanh niên Dân chủ ở Huế

- Năm 1938, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương.

- Thơ ca ông gắn liền với sự nghiệp cách mạng của dân tộc, được đánh giá là "lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại".

2. Sự nghiệp sáng tác

- Tố Hữu được xem là ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng. Thơ của ông theo suốt sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và thống nhất đất nước.

- Những tập thơ chính của Tố Hữu, bao gồm: Từ ấy, Việt Bắc, Gió lộng, Ra trận, Máu và hoa.

3. Phong cách nghệ thuật

- Âm hưởng chung của thơ Tố Hữu là ngợi ca cách mạng. Thơ ông là vũ khí chiến đấu hữu hiệu cho sự nghiệp đấu tranh cách mạng của dân tộc.

- Thơ Tố Hữu giàu cảm xúc, tiếng thơ khỏe khoắn, chân thành và sâu lắng, mang âm hưởng anh hùng ca.

- Thơ ông bộc lộ niềm khát khao giao cảm, cống hiến cho đời, khao khát hòa nhập cái tôi cá nhân vào cái ta chung.

- Thơ Tố Hữu mang đậm chất trữ tình chính trị và nghệ thuật biểu hiện đậm đà tính dân tộc.

- Bên cạnh đó, âm hưởng thơ Tố Hữu còn giàu chất suy tưởng, tiết lộ về những vấn đề cơ bản của thời đại và vĩnh hằng của con người.

II. Bài thơ Từ ấy

- Tố Hữu bắt gặp lí tưởng cách mạng vào năm 1937, tháng 7-1938 Tố Hữu được kết nạp vào Đảng Cộng sản. Từ ấy được sáng tác trong thời gian đó, ghi lại cái mốc quan trọng trong cuộc đời ông.

- Tập thơ Từ ấy gồm ba phần: Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng. Bài thơ Từ ấy thuộc phần Máu lửa.

- Từ ấy có ý nghĩa rất quan trọng trong sự nghiệp sáng tác thơ ca của Tố Hữu. Bài thơ mở đầu cho con đường thơ ca và sự nghiệp cách mạng của nhà thơ, là tuyên ngôn về lẽ sống cũng như tuyên ngôn về nghệ thuật của nhà thơ. Cho đến cuối đời, Tố Hữu luôn sáng tác theo đúng con đường đã vạch ra từ Từ ấy.

Soạn bài Từ ấy siêu ngắn

Câu 1:

Tố Hữu đã dùng những hình ảnh để chỉ lí tưởng và biểu hiện niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng:

- Hình ảnh để chỉ lí tưởng

+ Nắng hạ → ánh nắng chói chang, rực rỡ, mạnh mẽ

+ Mặt trời chân lí → chân lí cách mạng soi sáng mọi nơi, mang lại nguồn sống.

+ Động từ mạnh: bừng, chói.

=> Lí tưởng cộng sản là nguồn sáng, làm bừng sáng tâm hồn, trí tuệ nhà thơ.

- Niềm vui khi bắt gặp lí tưởng :

+ So sánh: Hồn tôi – vườn hoa lá →Tràn đầy sức sống, hương sắc

+ Các từ ngữ: rất đậm, rộn → tâm hồn tác giả căng tràn nhựa sống.

=> Cảm xúc của chủ thể trữ tình: hưng phấn, reo vui, hạnh phúc, say mê nồng nhiệt khi giác ngộ lí tưởng cách mạng.

Câu 2:

Những nhận thức mới về lẽ sống của nhà thơ qua việc phân tích bài thơ Từ ấy:

- "Tôi buộc lòng tôi với mọi người" → biểu hiện cho sự tự nguyện gắn "cái tôi" cá nhân vào "cái ta" chung của mọi người. -> Cái “tôi” hòa trong cái “ta” bằng tinh thần tự nguyện sâu sắc, thiết tha yêu thương và đồng cảm.

- "Để tình trang trải với trăm nơi" → biểu hiện cho một tâm hồn trải rộng với cộng đồng, tạo khả năng đồng cảm sâu xa với hoàn cảnh của từng con người cụ thể.

-> Cái tôi ấy chủ động tự nguyện, tự giác và khao khát mở rộng tấm lòng mình, sẻ chia với quần chúng rộng lớn.

- Tác giả tự nguyện để cho "Hồn tôi" gắn với "bao hồn khổ": tình hữu ái giai cấp, ông đặc biệt quan tâm đến quần chúng lao khổ.

-> Ý thức tự nguyện và quyết tâm vượt qua giới hạn của cái tôi cá nhân để sống chan hoà với mọi người, với cái ta chung để thực hiện lí tưởng giải phóng giai cấp, dân tộc.

- Hình ảnh "Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời" mang tính ẩn dụ để chỉ đông đảo người cùng chung cảnh ngộ đoàn kết với nhau vì mục tiêu chung.

⇒ Tố Hữu đã tìm thấy niềm vui và sức mạnh mới không chỉ bằng nhận thức mà còn bằng tình cảm mến yêu, bằng sự giao cảm của những trái tim. Quan niệm về lẽ sống của ông là sự gắn bó hài hoà giữa "cái tôi" cá nhân và "cái ta" chung của mọi người.

Câu 3:

Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của nhà thơ được thể hiện qua đoạn thứ 3:

Tôi đã là con của vạn nhà

Là em của vạn kiếp phôi pha

Là anh của vạn đầu em nhỏ

Không áo cơm, cù bất cù bơ

- Cấu trúc: “tôi đã là…” → nhận thức rõ ràng về vị trí của mình trong gia đình lớn.

- Điệp từ là: mang tính khẳng định. Số từ ước lệ: vạn

- Cách xưng hô ruột thịt: con, em, anh → tình cảm đầm ấm, thân thiết, ruột thịt.

- Hình ảnh: kiếp phôi pha, cù bất cù bơ → tấm lòng quan tâm, đồng cảm đến những con người đau khổ, bất hạnh.

=> Tình cảm mới mẻ và cao đẹp của một chiến sĩ – nhà thơ cách mạng. Lý tưởng cách mạng giúp nhà thơ vượt qua những tính ích kỉ, hẹp hò đồng thời có được tình yêu thương của những người dân khổ cực.

Câu 4:

Các biện pháp tu từ trong bài thơ:

- Sử dụng nhiều hình ảnh tươi sáng, giàu ý nghĩa tượng trưng.

- Dùng hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo.

- Vần, phối âm có sức ngân vang, ngôn ngữ giàu nhạc điệu.

- Điều đáng chú ý trong nhịp điệu của các câu thơ:

- Nhịp điệu sôi nổi, hào hứng, hăm hở và càng về sau càng dồn dập

- Cách ngắt nhịp liên tục thay đổi qua các câu thơ

- Hệ thống vần cuối các câu thơ giàu sức vang

Soạn bài Từ ấy chi tiết

Gợi ý trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài và luyện tập soạn văn Từ ấy chi tiết trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2.

Hướng dẫn học bài 

Bài 1 trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Tố Hữu đã dùng những hình ảnh nào để chỉ lí tưởng và biểu hiện niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng?

Trả lời:

Tố Hữu mở đầu bài thơ bằng những câu thơ đầy háo hức, say mê:

 Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ

   Mặt trời chân lí chói qua tim

Hai câu thơ kể lại một kỉ niệm đặc biệt quan trọng trong đời cách mạng và đời thơ Tố Hữu, đó là khi nhà thơ được giác ngộ lí tưởng cộng sản và được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương (lúc đó ông mới 18 tuổi, đang hoạt động tích cực trong Đoàn Thanh niên Cộng sản Huế).

+ nắng hạ: nắng chói chang, nắng cháy bỏng, gay gắt.

+ mặt trời chân lí: là mặt trời toả ánh sáng đúng đắn nhất, mạnh mẽ nhất, là cội nguồn của sự sống, gợi nguồn sáng ấm nóng, rực rỡ và bất diệt.

- Động từ mạnh:

+ Bừng: ánh sáng phát ra bất ngờ đột ngột

+ Chói: ánh sáng có sức xuyên thấu mạnh mẽ

- Hình ảnh ẩn dụ và so sánh: Hồn tôi - vườn hoa lá - đậm hương – rộn tiếng chim.

+ Niềm vui hoá thành âm thanh, màu sắc, hương thơm.

+ Tưng bừng và tràn đầy sức sống.

=> Những câu thơ như một tiếng reo phấn khởi, hân hoan, phơi trải, bày tỏ niềm vui sướng của mình nhưng cũng chan chứa lòng biết ơn. Vẻ đẹp và sức sống của lí tưởng cách mạng cũng là vẻ đẹp của tâm hồn thơ Tố Hữu.

Bài 2 trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Khi được ánh sáng của lí tưởng soi rọi, nhà thơ đã có những nhận thức mới về lẽ sống như thế nào?

Trả lời:

Khi được giác ngộ lí tưởng, Tố Hữu đã khẳng định lẽ sống trong bài thơ Từ ấy là sự gắn bó hài hoà giữa "cái tôi" cá nhân và "cái ta" chung của mọi người:

- Câu thơ: "Tôi buộc lòng tôi với mọi người" đã thể hiện ý thức tự nguyện sâu sắc và quyết tâm của Tố Hữu muốn vượt qua những giới hạn của "cái tôi" cá nhân để sống chan hoà với cuộc sống của muôn người. Và từ sự quyết tâm ấy, ý thơ trải rộng, gợi ra sự đồng cảm sâu xa:

Tôi buộc lòng tôi với mọi người

   Để tình trang trải với trăm nơi

- Tình thương yêu con người của Tố Hữu không phải là thứ tình thương chung chung mà là tình cảm hữu ái giai cấp:

Để hồn tôi với bao hồn khổ

   Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.

Đó chính là sự khác biệt trong lí tưởng và hành động của người chiến sĩ cộng sản. Trong mối liên hệ với mọi người nói chung, nhà thơ đặc biệt quan tâm đến quần chúng lao khổ. Từ khối đời chính là ẩn dụ chỉ khối người đông đảo cùng chung cảnh ngộ trong cuộc đời, cùng đoàn kết chặt chẽ với nhau hướng đến một mục đích chung. Có thể hiểu: khi "cái tôi" đã chan hoà trong "cái ta" chung, khi cá nhân đã hoà mình vào một tập thể cùng lí tưởng thì sức mạnh của mỗi người sẽ được nâng lên gấp bội.

Bài 3 trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của nhà thơ được thể hiện ra sao?

Trả lời:

Giác ngộ lí tưởng cộng sản, nhà thơ đã có những chuyển biến sâu sắc trong tình cảm. Sự chuyển biến đó được thể hiện rõ ở khổ cuối bài thơ:

Tôi đã là con của vạn nhà

Là em của vạn kiếp phôi pha

Là anh của vạn đầu em nhỏ

Không áo cơm, cù bất cù bơ...

- Tình cảm giai cấp sâu sắc đã thành tình cảm gia đình thắm thiết.

- Tố Hữu khẳng định mình là con người gần gũi thân thiết, là thành viên của đại gia đình lao khổ. Tình cảm đầm ấm, thân thiết, gắn bó máu thịt.

=> Sự chuyển biến trong tâm trạng của Tố Hữu: tấm lòng đồng cảm, xót thương đối với mọi người lao khổ.

Bài 4 trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Nhận xét về các biện pháp tu từ dùng trong bài thơ. Có gì đáng chú ý trong nhịp điệu của các câu thơ?

Trả lời:

- Bài thơ là niềm vui sướng, say mê mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cách mạng. Sự vận động của tâm trạng nhà thơ được thể hiện sinh động bằng những hình ảnh tươi sáng, bằng các biện pháp tu từ gợi cảm (nhất là biện pháp tu từ ẩn dụ) và ngôn ngữ giàu nhạc điệu.

- Nhạc điệu của bài thơ được tạo ra từ thể thơ thất ngôn - vốn mang âm điệu trang trọng. Cách ngắt nhịp trong bài thơ liên tục thay đổi qua các câu thơ. Ví dụ: Từ ấy/ trong tôi/ bừng nắng hạ... Hồn tôi/ là một vườn hoa lá/ ... Gần gũi nhau/ thêm mạnh khối đời...

- Hệ thống vần cuối của các câu thơ cũng rất phong phú, có sức vang ngân, bởi nó chủ yếu là các âm mở, như: hạ - lá; người - nơi - đời, nhà - pha,...

Soạn bài Từ ấy phần Luyện tập

Bài 1 luyện tập trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Viết một đoạn văn nói lên cảm nghĩ của anh (chị) về khổ thơ mà mình cho là hay nhất trong bài Từ ấy.

Trả lời:

Có thể chọn một trong ba khổ của bài thơ để viết nên những cảm nghĩ của anh (chị). Tuy nhiên, khổ thơ thứ nhất vẫn được xem là hay nhất của bài.

- Khổ thơ đầu diễn tả sự vui sướng của nhà thơ khi được giác ngộ lí tưởng cộng sản.

- Từ ấy là từ thời điểm nhà thơ được giác ngộ lí tưởng cách mạng của Đảng.

- Lí tưởng cộng sản như ánh mặt trời chiếu rọi, xua tan những u ám, buồn đau - những tư tưởng tiểu tư sản còn rơi rớt trong nhận thức của những thanh niên có nhiệt huyết yêu nước nhưng chưa tìm được hướng đi trong cuộc đời.

- Lí tưởng của Đảng như có phép nhiệm màu làm sống lại, làm xanh tươi những tâm hồn. Tâm hồn nhà thơ tràn trề niềm vui sống, lẽ yêu đời để hoạt động cách mạng, để sáng tạo thơ ca.

Bài 2* luyện tập trang 44 SGK Ngữ văn 11 tập 2

Giải thích vì sao nhà thơ Chế Lan Viên viết: "Tất cả Tố Hữu, thi pháp, tuyên ngôn, những yếu tố làm ra anh có thể tìm thấy trong tế bào này, anh là nhà thơ của vạn nhà, buộc lòng mình cùng nhân loại..." (Lời tựa tập Trăm bài thơ của Tố Hữu, NXB Văn học, Hà Nội, 1987).

Trả lời:

Trong lời tựa tập Trăm bài thơ của Tố Hữu, nhà thơ Chế Lan Viên viết: "Tất cả Tố Hữu, thi pháp, tuyên ngôn, những yếu tố làm ra anh có thể thấy trong tế bào này, anh là nhà thơ của vạn nhà, buộc lòng mình cùng nhân loại...".

Theo Chế Lan Viên, hai yếu tố làm ra anh (phong cách thơ Tố Hữu) là: thi pháp (phương thức biểu hiện: dùng thể thơ truyền thống, sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhịp điệu,...) và tuyên ngôn (quan điểm nhận thức và sáng tác: gắn bó với quần chúng lao khổ, phấn đấu vì cuộc sống hạnh phúc của đồng bào, tương lai tươi sáng của đất nước,...). Cả hai đặc điểm nêu trên, như đã phân tích đều được thể hiện rõ nét trong Từ ấy.

Ngoài việc chuẩn bị bài và học bài trên lớp, các em học sinh còn có thể học cách lập Sơ đồ tư duy Từ ấy để có thể hệ thống lại kiến thức, mở rộng các cách sử dụng cùng 1 kiến thức vào nhiều đề bài khác nhau.

Soạn bài Từ ấy nâng cao

Gợi ý trả lời câu hỏi đọc hiểu và luyện tập soạn văn Từ ấy chương trình nâng cao SGK Ngữ văn 11.

Câu 1: Tìm hiểu tâm trạng của Tố Hữu trong giây phút bắt gặp lí tưởng cộng sản. Qua hình ảnh "Mặt rời chân lí chói qua tim", có thể hiểu quan niệm của nhà thơ về lí tưởng cộng sản như thế nào?

Gợi ý:

Các hình ảnh trong khổ đầu của bài thơ đều là những hình ảnh được tô đậm thể hiện tính đột ngột, mạnh mẽ, chói lọi, tưng bừng : “bừng nắng hạ”, “mặt trời chân lí chói qua tim”, “vườn hoa lá”, “rất đậm hương”, “rộn tiếng chim”.

Những hình ảnh ấy nói rằng, lí tưởng cộng sản lần đầu đến với Tố Hữu như một luồng ánh sáng quá đột ngột và vô cùng mãnh liệt khiến nhà thơ trẻ tuổi cơ hồ như bị choáng váng. Lí tưởng ấy đem đến cho nhà thơ, cùng với luồng ánh sáng chói lọi, một niềm vui lớn: tác giả cảm thấy tâm hồn mình như một khu vườn đầy hoa và rộn rã tiếng chim. Tâm trạng này chứng tỏ Tố Hữu rất say mê lí tưởng cộng sản.

Câu 2: Nhận xét đặc điểm chung về giá trị biểu cảm của các từ ngữ: Bừng (nắng hạ), chói (qua tim), rất đậm (hương), rộn (tiếng chim).

Gợi ý:

Những hình ảnh ẩn dụ - so sánh này có sức biểu cảm cao gợi nên những hình ảnh tươi sáng, tràn đầy sức sống và tuổi trẻ.

Câu 3: Lí tưởng cộng sản đã đem đến cho Tố Hữu sự thức tỉnh về mối quan hệ tình cảm mới như thế nào? Vì sao sự thức tỉnh về quan hệ tình cảm ấy lại đem đến cho Tố Hữu sức mạnh và niềm vui?

Gợi ý:

Giác ngộ lí tưởng cộng sản là giác ngộ về lập trường giai cấp vô sản, nghĩa là đứng vào hàng ngũ của các giai cấp cần lao. Trong xã hội cũ, đó là những giai cấp nghèo khổ nhất. Cho nên, giác ngộ lí tưởng, Tố Hữu tự nguyện “buộc lòng” mình với “bao hồn khổ”, với “những kiếp phôi pha”, với những em “không áo cơm cù bất cù bơ”.

Lí tưởng cộng sản đã mang tới niềm vui sống cho cuộc đời và sức sống mới cho thơ của Tố Hữu.

Tố Hữu coi mình là “con của vạn nhà”, “em của vạn kiếp phôi pha”, “anh của vạn đầu em nhỏ”. Những từ “con”, “em”, “anh” là những từ chỉ quan hệ gia đình, quan hệ ruột thịt. Nhà thơ cộng sản muốn gắn mình với những lớp người nghèo khổ bằng quan hệ tình cảm thân thiết như thế.

Câu 4: Nhận xét về giọng điệu chung của bài thơ.

Gợi ý:

Giọng thơ hào hứng sôi nổi. Chú ý những hình ảnh rực rỡ, tươi vui, rộn ràng và việc sử dụng điệp từ với tần số cao và ngày càng dồn dập.

Câu 5: Qua những từ lặp lại ở đầu câu: Để (câu 6-7), Là (câu 10-11), anh (chị) hãy nêu cảm nhận của mình về nhịp thơ và tác dụng biểu cảm của nó.

Gợi ý:

Nhịp thơ hăm hở dồn dập, nhấn mạnh chủ đề, làm nổi bật niềm vui sướng khi gặp được lí tưởng, được hòa nhập vào cuộc đời.

Tổng kết bài thơ Từ ấy

• “Từ ấy” là bài thơ ngợi ca lí tưởng lí tưởng cách mạng; diễn tả niềm vui sướng của một chàng trai đang băn khoăn, bế tắc với cuộc đời bỗng có luồng ánh sáng mới, tươi đẹp, mạnh mẽ chiếu rọi khắp tâm hồn. Để rồi từ ấy, ông đã bắt rễ vào cách mạng, vào đời sống cần lao của nhân dân; đi trong cuộc đấu tranh chung của dân tộc cho đến hết cuộc đời.
• Bài thơ Từ ấy là lời tâm nguyện của người thanh niên yêu nước giác ngộ lí tưởng Cộng sản. Sự vận động của tâm trạng nhà thơ được thể hiện sinh động bằng những hình ảnh tươi sáng, các biện pháp tu từ và ngôn ngữ giàu nhạc điệu.

Trên đây là chi tiết phần soạn văn 11 bài Từ ấy của Tố Hữu giúp các em tìm hiểu và chuẩn bị bài học trước khi đến lớp thật tốt, qua đó có thể dễ dàng tiếp thu kiến thức trên lớp từ giáo viên. Chúc các em học tốt !

[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Từ ấy một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.