Soạn bài Trao duyên (Truyện Kiều)

Thông qua hướng dẫn soạn bài Trao duyên (Truyện Kiều), các em sẽ phần nào hiểu được tình yêu sâu nặng và bi kịch của Kiều, sự thống nhất chặt chẽ giữa tình và hiếu trong Kiều, nắm vững nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật của Nguyễn Du trong đoạn trích.

Tìm hiểu về đoạn trích

1. Vị trí đoạn trích

- Đoạn trích là một trong những đoạn ở vị trí mở đầu cho cuộc đời lưu lạc đầy đau khổ của Thuý Kiều, trích từ câu 723 đến câu 756 trong Truyện Kiều.

2. Nội dung đoạn trích

Nội dung chính của đoạn trích Trao duyên

Đoạn trích Trao duyên ca ngợi tình yêu sâu sắc của Thuý Kiều đối với Kim Trọng qua việc thể hiện nỗi đau đớn tột cùng mà nàng phải chịu đựng khi phải trao duyên; qua đó thể hiện lòng cảm thông, thương yêu sâu sắc của Nguyễn Du đối với con người “bạc mệnh”.

3. Bố cục đoạn trích Trao duyên

Đoạn trích Trao duyên có thể chia làm hai đoạn nhỏ:

- Đoạn 1 (14 câu đầu): Thuý Kiều “trao duyên” cho Thuý Vân.

+ Kiều nói với em về nỗi bất hạnh của mình.

+ Nhờ em và trao kỉ vật tình yêu cho em.

- Đoạn 2 (20 câu còn lại): Tâm trạng Kiều sau khi “trao duyên”.

+ Kiều mong muốn “trở về” gặp lại người yêu.

+ Kiều hướng đến sự đồng cảm với người yêu.

+ Tâm trạng tuyệt vọng của Kiều bởi mâu thuẫn trong tâm hồn nàng (tình yêu sâu nặng và sự chia biệt vĩnh viễn) vẫn không thể giải quyết.

Hướng dẫn soạn bài Trao duyên

Soạn Trao duyên chi tiết

Gợi ý trả lời các câu hỏi bài tập luyện tập bài Trao duyên trang 106 SGK Ngữ văn 10 tập 2.

Câu 1 - Trang 106 SGK Ngữ văn 10 tập 2

Việc Kiều nhắc đến những kỷ niệm của tình yêu có ý nghĩa gì?

Trả lời: 

Việc Kim - Kiều hẹn ước Vân không hề biết. Vì vậy mà Kiều phải kể rõ nguồn cơn cho Vân nghe, nàng kể tha thiết không hề giấu diếm. Trong khi kể với Thúy Vân, Kiều tưởng như sống lại với những kỉ niệm tình yêu:

- Cảnh cùng chàng Kim tặng nhau quạt để nhỏ ý ước hẹn trăm năm ("khi ngày quạt ước")

- Cảnh hai người ngồi uống chén rượu thề để nguyện chung thủy ("khi đêm chén thề")

- Những kỉ vật của tình yêu ("Chiếc vành với bức tơ mây'')

Đặc biệt là Kiều tưởng nhớ lại sự kiện đêm thề nguyền thiêng liêng:

- Cảnh Kim trọng cho thêm hương vào lò hương ("mảnh hương nguyền", "đốt lò hương ấy").

- Cảnh nàng đàn cho Kim Trọng nghe ("phím đàn", "so tơ phím này") Thúy Kiều nói với Thúy Vân mà như nói với chính mình và nói cùng chàng Kim.

Những từ ngữ trên cho thấy trong tâm hồn Kiều, những kỉ niệm tình yêu có sức sống mãnh liệt. Thúy Kiều hi sinh tình yêu, trao duyên cho Thúy Vân nhưng con người lý trí không ngăn được con người tình cảm. Thúy Kiều đã để trái tim mình thuộc về tình yêu, sống với tình yêu. Trong tình yêu, Thúy Kiều là người vô cùng sâu sắc và tinh tế. Tất cả những kỉ niệm về tình yêu được nàng cất giữ cẩn thận. Nàng trao duyên cho Thúy Vân nhưng không thể trao tình. Nàng trao cho Thúy Vân những kỉ vật nhưng không thể trao những kỉ niệm của tình yêu. Bi kịch đó khiến Kiều vô cùng đau đớn.

>>> Xem thêm văn mẫu: Phân tích 12 câu đầu đoạn trích Trao duyên

Câu 2 - Trang 106 SGK Ngữ văn 10 tập 2

Hãy tìm những từ ngữ cho thấy Kiều nghĩ đến cái chết. Việc tập trung dày đặc những từ ngữ đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Khi soạn bài Trao duyên em thấy:

Suốt quá trình trao duyên, Kiều luôn nghĩ đến cái chết. Khi thuyết phục em nhận lời trao duyên. Kiều đã lấy cái chết làm lời ủy thác ("Chị dù thịt nát xương mòn/ Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây"). Trao kỉ vật cho Thúy Vân xong, Kiều lại nghĩ đến cái chết. Cả một đoạn thơ dài hiện lên mảnh hồn oan sau khi chết của Thúy Kiều như một nỗi ám ảnh: "Trông ra ngọn cỏ lá cây/ Thấy hiu hiu gió thì hay chị về”, “hồn", "dạ đài cách mặt khuất lời", "Người thác oan"... Thúy Kiều liên tưởng mảnh hồn oan của mình với hồn ma Đạm Tiên và dự cảm cái chết của mình cũng đầy oan nghiệt. Tiếng nói của Thúy Kiều là tiếng nói thương thân, xót phận của một người con gái tha thiết với tình yêu và không được sống trong tình yêu, nguyện thủy chung với mối tình đầu mà đành chấp nhận "đứt gánh tương tư", "trâm gãy gương tan". Kiều nghĩ đến cái chết và cảm thấy đây là cái chết đầy oan nghiệt.

Nếu liên tưởng rộng đến những sáng tác khác của Nguyễn Du như: Văn tế thập loại chúng sinh (Văn chiêu hồn), Phản chiêu hồn, Đọc Tiểu Thanh kí... ta sẽ nhận thấy một mô-tip nghệ thuật, gọi hồn, tri âm cùng người đã khuất. Sở dĩ có điều này là vì nhà thơ chịu ảnh hưởng của thuyết "luân hồi" trong đạo Phật. Nhưng sâu sắc hơn là nhà thơ luôn quan tâm đến nỗi "kì oan" (nỗi oan kì lạ) của con người. Con người chết đi mà không được siêu thoát, những mảnh hồn oan còn vật vờ cõi nhân gian. Bằng cách này, nhà nhân đạo chủ nghĩa Nguyễn Du đã vượt qua biên giới của sự sinh hóa, trụ diệt để xót đau cho những kiếp đời bất hạnh, oan ức. Đây là một phương diện độc đáo trong tư tưởng nhân đạo của Nguyễn Du.

Câu 3 - Trang 106 SGK Ngữ văn 10 tập 2

Kiều đối thoại với những ai? Phân tích diễn biến tâm trạng của Kiều qua lời đối thoại trong đoạn trích.

Trả lời:

Khi soạn bài Trao duyên em thấy rằng, toàn bộ đoạn trích, về hình thức là lời Kiều nói với Thúy Vân. Tuy nhiên, nếu lắng nghe thật kĩ ta sẽ thấy nhiều khi Kiều như đang nói với chính mình, có lúc lại nói với Kim Trọng. Việc chuyển đối tượng đối thoại thể hiện khả năng nắm bắt một cách tinh tế quy luật diễn biến tâm trạng nhân vật của tác giả. Nếu chỉ đơn thuần là những lời dặn dò Thúy Vân thì cảm xúc của nhân vật không đạt tới cao trào, bi kịch của thân phận và tình yêu không được đẩy tới đỉnh điểm, nhân cách cao đẹp của Kiều không có điều kiện bộc lộ rõ.

* Với Thúy Vân:

- Với Thúy Vân (hai chữ "cậy" và "chịu" cùng cử chỉ "lạy") -> Kiều coi việc nhận lời của em là một sự hi sinh và Kiều đã "lạy" sự hi sinh ấy.

- Tiếp theo, Thúy Kiều phân tích cho em hiểu về tình cảm hiện tại khiến nàng không còn cách lựa chọn nào khác ("Sóng gió bất kì\ "hiếu tình" không thể vẹn)

- Rồi Kiều động viên, an ủi em: "Ngày xuân em hãy còn dài"

- Kiều viện đến tình máu mủ ruột rà: "xót tình máu mủ" để làm một công việc tình nghĩa sâu nặng: "thay lời nước non".

- Cuối cùng, Thúy Kiều lấy cả cái chết của bản thân ra để ủy thác ("Chị dù thịt nát xương mòn/Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây")

Như vậy, Nguyễn Du đã để cho Kiều nói bằng ngôn ngữ của lí trí còn rất tỉnh táo. Kiều không để Vân có cơ hội từ chối, cứ sau một giây thăm dò Kiều lại viện thêm lí lẽ, lí lẽ nào cũng vừa có tình có lí, trên hết vẫn là tình, cách nói, lời nói, cử chỉ thiết tha, cầu khẩu như vậy khiến Thúy Vân không thể từ chối.

* Với chính mình

- Tâm trạng Thúy Kiều phải trải qua những giằng xé mâu thuẫn, đau đớn đặc biệt trong thời khắc trao kỉ vật cho Thúy Vân:

Chiếc vành với bức tờ mây

Duyên này thì giữ, vật này của chung

Mâu thuẫn nằm trong hai chữ "của chung". Mới đọc tưởng Kiều nói của em với Kim Trọng nhưng lắng nghe từ trong đau khổ của con tim rớm máu sẽ thấy "của chung” có một phần của Kiều, về lí trí Kiều muốn em nên vợ nên chồng, về tình cảm Kiều không thể nói đoạn tuyệt là đoạn tuyệt. Kỉ vật là hiện thân của mối tình vàng đá. Với Thúy Vân nó chỉ là vật đầu đời, cầm kỉ vật là kỉ niệm sống dậy. Nhưng kỉ vật còn đó mà mối tình đành trao, kỉ vật chỉ gợi xót xa, đau khổ mà thôi.

Với Kiều, mất tình yêu là mất mát quá lớn đối với nàng không gì có thể bù đắp được. Kiều rơi vào bi kịch đau thương tang tóc. Nàng đã nghĩ đến cái chết. Kiều tự coi mình là kẻ đã chết bởi trao duyên là trao cả trái tim mình thì dù có sống cũng như chết. Nỗi đau trong tâm hồn đến cùng cực, nàng mong với sự trở về (dù là hồn ma) có thể gặp Kim Trọng nhưng cả sự trở về ấy cũng không thể an ủi được khiến nàng càng đau đớn hơn.

* Với Kim Trọng - soạn bài Trao duyên

Tám câu cuối của đoạn trích, Kiều quay sang tâm sự với Kim Trọng trong tưởng tượng. Lời tâm sự chứa đầy mâu thuẫn, đối lập giữa khát vọng tình yêu mãnh liệt và hiện thực phũ phàng. Khát vọng là “kể làm sao xiết muôn vàn ái ân" còn hiện thực là "trâm gãy gương tan”, là "tơ duyên ngắn ngủi”, là "phận bạc như vôi", đau đớn tan nát hiện thực đã trùm lên khát vọng.

Hai câu cuối:

Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!

Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!

Hai dòng thơ là tiếng gọi tuyệt vọng của Kiều đối với Kim Trọng, Kiều ngất đi trong hình bóng bao trùm của chàng Kim.

Tham khảo: Phân tích tâm trạng của Thuý Kiều trong đoạn trích Trao duyên

Câu 4 - Trang 106 SGK Ngữ văn 10 tập 2

Nhận xét về mối quan hệ giữa quan hệ tình cảm và lí trí, nhân cách và thân phận của Kiều qua đoạn trích.

Trả lời:

Đoạn trích là những dòng thơ lâm li, đau đớn bậc nhất trong Truyện Kiều biểu hiện bi kịch tình yêu tan vỡ mà thực chất là bi kịch của một số phận bất hạnh, sự hi sinh của Kiều khiến nàng trở nên cao thượng. Nỗi đau đớn xót xa của nàng lại cho thấy cái giá của sự hi sinh. Mối quan hệ giữa tình cảm và lí trí, nhân cách và thân phận của Kiểu đã được Nguyễn Du thể hiện một cách sâu sắc, tinh tế.

Kiều yêu Kim Trọng tha thiết. Nhưng vì chữ "hiếu" nàng buộc phải chọn và nàng đã hi sinh tình yêu. Về lí trí, Kiều nhận thức được tính tất yếu của việc trao duyên cho Thúy Vân, nhưng về tình cảm, nàng yêu với tình yêu sâu sắc, mãnh liệt. Kiều phải thuyết phục bằng mọi cách để Thúy Vân nhận lời; nhưng Kiều vẫn không sao ngăn được nỗi thổn thức, đau đớn, Kiều sẽ thanh thản về lí trí nhưng trái tim thì rớm máu. Mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm chính là mâu thuẫn giữa các phạm trù đạo đức thời phong kiến với tâm hồn con người. Với Thúy Kiều, cả lí trí và tình cảm đều sâu nặng, tạo nên nhân cách của nàng. Đó là một nhân cách trong sáng, đẹp đẽ, cao thượng, sâu sắc...

Đọc thêm: Phân tích vẻ đẹp nhân cách của Thúy Kiều qua đoạn trích Trao duyên

Soạn bài Trao duyên nâng cao

Câu 1: Đoạn trích Trao duyên có thể chia làm mấy đoạn nhỏ? Nêu ý chính mỗi đoạn

Gợi ý

Bố cục đoạn trích Trao duyên có thể chia làm hai đoạn:

• Đoạn 1 (10 câu đầu): Thuý Kiều trao duyên, cậy nhoè Thuý Vân trả nghĩa cho Kim Trọng.
• Đoạn 2 (Còn lại): Diễn biến tâm trạng của Thuý Kiều sau khi trao duyên. Đó là lưu luyến những kỉ vật, với tình yêu của mình. Nàng coi hạnh phúc của mình đã chấm dứt, nàng càng đau đớn gì tình yêu tan vỡ, vì buộc phải phụ tình Kim Trọng.

Câu 2. "Trao duyên" là chuyện tế nhị và khó nói. Theo anh (chị), Kiều đã nói và làm như thế nào để Thuý Vân chấp nhận? tìm hiểu sức thuyết phục trong lời lẽ và hành vi của Kiều (chú ý các cụm từ "mặc em", "cậy em", "chịu lời")

Gợi ý

- Đem tình yêu của mình trao cho người khác là một chuyện bất đắc dĩ. Trường hợp của Kiều không thể dành được, buộc nàng phải làm thế. Vả lại việc vợ chồng là chuyện hệ trọng cả một đời người. Không yêu sao có thể lấy chồng được. Trao duyên trong hoàn cảnh của Thuý Kiều là chuyện tế nhị và khó nói.

- Kiểu đã xử sự như thế nào đã lựa chọn cách nói như thế nào để người em gái của mình chấp nhận lời thỉnh cầu. Ngay từ lời mở đầu Kiều đã lựa chọn lời lẽ thích hợp nhất: Cậy em, em có nhận lời.

- "Cậy" chứ không phải nhờ. "Cậy" là thể hiện mức độ cao nhất của niềm tin, chỉ có em mới là người chị tin tưởng nhất để cậy nhờ. Vì thế"cậy" có sức nặng của niềm tin cao hơn so với "nhờ".

"Chịu lời" chứ không phải nhận lời. "Chịu lời" thể hiện sự thiệt thòi của người nghe, người được nhờ cậy và cũng là việc người nghe khó lòng có thể từ chối.

- Trong lúc bối rối và đau khổ nhất, Kiều vẫn chọn những lời lẽ thuyết phục người em ruột của mình. Bởi vậy những gì náng sắp nói ra vô cùng hệ trọng với hạnh phúc của em mình. Kiều không chỉ lựa lời mà cử chỉ thông qua lời thoại "Ngồi lên cho chị lậy rồi sẽ thưa".

Tại sao Kiều lại phải lạy em gái mình? Đó là một việc vốn không theo đạo lí thường tình. Kiều lạy là lạy đức hi sinh cao cả của Thuý Vân khi chấp nhận lấy người mà mình không thương yêu, mà cụ thể ở đây là lấy người thương của chị gái mình.

Hai câu thơ mở đầu của đoạn trích, giúp ta nhận ra rằng dù đang lâm vào hoàn cảnh tan nát cõi lòng nhưng Kiều vẫn bộc lộ sự đoan trang, tế nhị.

Kiều nói về chuyện tình của mình với Kim cho Vân nghe, nhưng ngờ đâu sóng gió ập đến và Kiều không thể làm trọn vẹn cả hiếu và tình. Hoàn cảnh này buộc Kiều lựa chọn chữ hiếu và hi sinh tình yêu sâu đậm của mình.

Đây là cách nói để Kiều thuyết phục Vân, hiểu cho mình, thương lấy mình và nhận lời trao duyên. Và từ đó nói tới mục đích chính là trao duyên:

Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay lời nước non.

Câu 3: Tâm trạng mâu thuẫn của Kiều khi trao duyên được thể hiện như thế nào qua những lời dặn dò của Thuý Vân: "Chiếc vành với bức tờ mây - Duyên này thì giữ vật này của chung".

Gợi ý

Trong khi soạn bài Trao duyên, em thấy khi trao duyên cho Thuý Vân, Thuý Kiều trao kỉ vật: chiếc vành với bức tờ mây - Duyên này thì giữ vật này thì chung.

+ Bức tờ mây: trờ giấy có trang trí hình mây, ghi lời thế chung thuỷ của Kim - Kiều.

+ Chiếc vành còn gọi là xuyến bằng vàng, đồ trang sức của phụ nữ. Kim Trọng trao cho Thuý Kiều để làm tin. Đó là những kỉ vật.

Một tiếng "giữ" không có nghĩa là "trao" hẳn mà chỉ để cho em giữ. Nhưng tiếng "chung" nghe thật xót xa. Bởi đáng lẽ kỉ vật này là của riêng nàng mới đúng, sao lại là của chung. Không đành được, Kiều phải trao lại cho em. Thế mới biết tình yêu của Kim - Kiều sâu đậm nhường nào. Kiều vẫn trao duyên cho em chứng tỏ trong tình yêu, Kiều đã đặt hạnh phúc của người yêu lên trên hết.

Câu 4: Phân tích tâm trạng của Kiều sau khi "trao duyên" và ý thức của nàng về nỗi đau thân phận khi tình yêu tan vỡ.

Gợi ý

Tâm trạng của Kiều sau khi "trao duyên" là sự mâu thuẫn giữa hoàn cảnh và nội tâm của Kiều. Nàng đã vượt qua mâu thuẫn, đi tới quyết định cuối cùng và nhận toàn bộ nỗi đau về mình.

Kiều coi như mình đã chết, cái chết trong tâm hồn. Kiều ý thức được hạnh phúc của mình chấm dứt từ đây. Những ngôn ngữ của Kiều thốt ra dường như muốn gợi ra một cuộc sống của cõi âm đầy ma mị.

Từ đau khổ, lời thơ trở thành tiếng khóc của Kiều. Nỗi đau cứ tăng lên mãi, đau cho "tơ duyên ngắn ngủi", đau cho "phận bạc", đau cho "hoa trôi lỡ làng" và cuối cùng tiếng khóc nức nở cho chính bản thân là người đã phụ lòng người yêu mình.

Văn mẫu: Phân tích nỗi đau của Thuý Kiều trong đoạn trích Trao duyên

Ghi nhớ

• Đoạn trích Trao duyên đã thể hiện bi kịch tình yêu, thân phận bất hạnh và nhân cách cao đẹp của Thuý Kiều, đồng thời cho thấy tài năng miêu tả nội tâm nhân vật của Nguyễn Du
• Nguyễn Du đã thể hiện một nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ tinh tế, điêu luyện, tài nghệ miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật.

Trên đây là hướng dẫn soạn văn 10 Trao duyên, đoạn trích Trao duyên trong tác phẩm Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du. Với câu trả lời chi tiết cho các câu hỏi trong SGK, hi vọng các em sẽ nắm được đầy đủ những kiến thức về đoạn trích này. Ngoài ra các em có thể xem thêm nhiều bài soạn văn 10 mà Học Tốt đã tổng hợp và biên soạn chi tiết. Chúc các em luôn đạt kết quả cao trong học tập!

[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Trao duyên một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.