Đọc Tài Liệu cung cấp hướng dẫn chi tiết soạn bài Thời gian lớp 11 CTST, tham khảo cách trả lời các câu hỏi đọc hiểu nội dung bài thơ Thời gian trang 63, 64 sách giáo khoa Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo.
Soạn bài Thời gian lớp 11 Chân trời sáng tạo
Trước khi đọc
Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến những từ ngữ nào?
Trả lời:
Khi hình dung về thời gian, người ta thường nghĩ đến các ngôn từ như: giây, phút, giờ, ngày, tuần, tháng, năm, thế kỷ, thời đại,...
Đọc văn bản
Tưởng tượng: Hãy tưởng tượng âm thanh tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn.
Trả lời:
Âm thanh tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn: vội vã, vang vọng…
Suy luận: Bạn hiểu thế nào về hai dòng thơ này?
Trả lời:
“Thời gian qua kẽ tay
Làm khô những chiếc lá”
Hai dòng thơ trên là cách nhìn nhận, miêu tả sự thay đổi của cuộc sống theo thời gian dưới cái nhìn sâu sắc, khác biệt của một người thi sĩ. Thời gian là thứ vô hình nhưng lại được hữu hình hóa qua hình ảnh "kẽ tay" - một hình ảnh tượng trưng cho sự nhỏ bé, thoáng qua, tạm thời, đồng thời tạo ra ấn tượng về sự phù vân của thời gian. Cùng với hình ảnh “chiếc lá” được miêu tả là bị "khô" - một hình ảnh tượng trưng cho sự lão hóa và mất đi sự tươi tắn.
Hai dòng thơ này thể hiện sự nuối tiếc của Văn Cao khi chứng kiến cuộc sống chợt thay đổi nhanh chóng, dẫu tưởng như mới chỉ xảy ra đây thôi. Đồng thời tác giả cũng muốn nhấn mạnh rằng thời gian là điều không thể ngăn cản và đem lại những sự thay đổi không thể tránh khỏi. Qua đó, tác giả cũng muốn nhắc nhở về sự quý giá của thời gian và tầm quan trọng của việc tận dụng từng khoảnh khắc trong cuộc sống.
Sau khi đọc
Trả lời các câu hỏi trang 63, 64 SGK Ngữ văn 11 tập 2 Chân trời sáng tạo
Câu 1: Dòng thơ đầu tiên cho thấy nhà thơ hình dung như thế nào về thời gian và về quan hệ giữa thời gian với con người?
Trả lời:
Nhà thơ hình dung thời gian như một chảy mãi không dứt, mang theo những thăng trầm, thay đổi không ngừng. Văn Cao cũng thể hiện sự tiếc nuối trước thời gian trôi đi, thấy rằng con người đang sống trong thời gian nhưng lại không thể giữ lấy nó.
Câu 2: Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho bạn cảm nhận gì về thời gian?
Trả lời:
- Hình ảnh "chiếc lá khô" gợi hình ảnh những chiếc lá xanh rồi cũng tàn tạ theo thời gian. Nhưng tác động khủng khiếp của thời gian đâu chỉ dừng lại ở những thứ hữu hình như chiếc lá kia. Thời gian còn làm phai nhạt, làm mờ đi những giá trị vô hình nhưng rất đẹp đẽ, quý giá của đời người, ấy là kỷ niệm.
- Hình ảnh "tiếng sỏi rơi trong lòng giếng cạn": Những viên sỏi kỷ niệm đã hiện về nhưng không để lại âm thanh gì vì lòng giếng đời người đã cạn. Khi lòng giếng bị lấp đầy cũng là lúc kỷ niệm biến mất cùng khói sương.
Câu 3: Hãy chỉ ra:
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu).
Trả lời:
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối:
- Những hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” đều là những giá trị thuộc về nghệ thuật và cái đẹp. Thông qua ba hình ảnh này, tác giả muốn nói: Trong dòng chảy nghiệt ngã của thời gian, mọi sự vật, hiện tượng có thể lụi tàn và tan biến vào hư không. Nhưng có những giá trị không thể mất mà mãi mãi “còn xanh”.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu):
- Nếu mở đầu bài thơ, tác giả chọn hình ảnh “những chiếc lá” khô héo, thiếu đi sức sống, nhuốm màu thời gian để nêu lên mạch cảm xúc tiếc nuối, buồn bã trước khi sự biến chuyển nhanh chóng của thời gian lên cuộc sống thì sang tới sáu câu thơ cuối, âm hưởng bài thơ đã được chuyển đổi bất ngờ: từ trầm buồn, u uẩn sang thanh thoát, thổn thức, mơ màng; hình ảnh thơ “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” mang ý nghĩa biểu tượng cao.
Câu 4: Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc trong bảng sau:
| Sáu dòng thơ đầu | Sau dòng thơ cuối |
Những chiếc lá khô | Những câu thơ còn xanh Những bài hát còn xanh |
| Tiếng sỏi trong lòng giếng cạn | Hai giếng nước |
Trả lời:
Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ trên đây:
- Cả hai cột đều tập trung vào chủ đề của sự khô cằn và sự sống.
- Trong cột ngang, hai dòng thơ đầu tiên tập trung vào sự khô cằn của lá cây, trong khi hai dòng thơ cuối tập trung vào sự tươi tắn của những bài hát.
- Trong khi đó, trong cột dọc, những câu thơ còn xanh và tiếng sỏi trong lòng giếng cạn tập trung vào sự khô cằn, trong khi hai giếng nước ở phía dưới đại diện cho sự sống và nguồn nước.
=> Sự khô cằn và sự sống được đưa ra trong cả hai cột và có mối tương quan với nhau. Sáu dòng thơ đầu và sáu dòng thơ cuối tạo ra một sự phân chia rõ ràng giữa quá khứ và hiện tại. Các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc tạo thành một hình ảnh đan xen, tương phản giữa sự sống động và sự tàn lụi, giữa quá khứ và tương lai, tạo nên một khung cảnh phong phú, tươi đẹp và phức tạp của thời gian.
Câu 5: Nhận xét về nhạc điệu (thể hiện qua vần, nhịp, phối thanh, cấu trúc lặp...) của bài thơ Thời gian.
Trả lời:
Nhận xét về nhạc điệu (thể hiện qua vần, nhịp, phối thanh, cấu trúc lặp...) của bài thơ Thời gian:
- Nhạc điệu của câu thơ cũng lạ thường và rất linh hoạt nhằm nhấn mạnh ý, tạo ra một nhạc điệu đặc biệt. Số câu trong mỗi đoạn không ổn định, đoạn đầu bốn câu và đoạn cuối ba câu, theo hướng giảm dần.
- Toàn bài thơ có 12 dòng nhưng không hẳn là 12 câu vì nó có những câu vắt qua nhiều dòng. Cũng có thể hiểu 12 dòng ấy chỉ có một câu vì toàn bộ bài thơ không có dấu chấm cuối câu. Đó là một cấu trúc mơ hồ khó hiểu.
- Ngoài ra Văn Cao còn dùng thủ pháp “lạ hóa” từ ngữ, cú pháp. Cấu trúc của thơ không chỉ thể hiện ở bề mặt văn bản mà còn thể hiện ở tầng sâu ngữ nghĩa của nó. Bài thơ “Thời gian” cũng vậy, điều tác giả muốn nói đều nằm ở bên ngoài con chữ, phía sau những hình ảnh do con chữ tạo ra.
=> Văn Cao dùng các hình thức ngôn từ mang nhiều tầng nghĩa tượng trưng kết hợp với các biện pháp tu từ và đặc biệt là cách ngắt dòng, ngắt nhịp sáng tạo mới lạ để nêu lên vấn đề về thời gian trong cuộc sống của con người. Đây cũng chính là điều làm nên chất riêng trong thơ của Văn Cao.
Câu 6: Đọc lại bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du) mà bạn đã học trong Bài 7. Những điều trông thấy. Nêu ít nhất một điểm tương đồng và một điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao.
Trả lời:
- Điểm tương đồng trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao trong hai bài thơ Độc Tiểu Thanh kí và Thời gian: cả hai tác phẩm đều tạo nên một tâm trạng u uất, những suy tư về sự trôi qua của thời gian và đánh giá giá trị cuộc sống.
- Điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao trong hai bài thơ Độc Tiểu Thanh kí và Thời gian:
+Trong Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du, tác giả tập trung khai thác thời gian thông qua nội tâm nhân vật chính, miêu tả sự chán nản, u sầu và những trăn trở trong tâm hồn của một người trẻ tuổi.
+ Trong khi đó, trong bài thơ Thời gian của Văn Cao, lại mang màu sắc, tính chất trữ tình, tác giả dùng các hình ảnh của thiên nhiên để tả sự thay đổi của cuộc đời như một cách để khuyên người đọc giữ gìn những giá trị vĩnh cửu của cuộc sống. Đồng thời, khi nhìn nhận sự thay đổi của thời gian, tác giả không chìm đắm trong sự bi quan, tiếc nuối mà biết đứng lên, mang tâm trạng hào hứng, tươi mới, bắt đầu sống trân trọng thời gian và sống đẹp, sống vui, sống có ý nghĩa hơn.
Câu 7: Tìm nghe một bài hát của Văn Cao và viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm xúc của bạn khi nghe bài hát đó.
Trả lời:
Bài hát “Mùa xuân đầu tiên” của nhạc sĩ Văn Cao mang đến cho em cảm giác một mùa xuân mới đang đến, với những điều mới mẻ và tươi vui. Khi nghe những nốt nhạc đầu tiên, em cảm nhận được sự nhẹ nhàng, mát mẻ của một mùa xuân mới. Tiếng đàn guitar và đàn piano cùng hòa quyện với nhau tạo nên giai điệu êm dịu, nhẹ nhàng đến lạ kỳ. Bài hát “Mùa xuân đầu tiên” là một sự kết hợp hoàn hảo giữa giai điệu dịu dàng, nghệ thuật và những lời ca tình cảm. Những lời ca trong bài hát này đầy mĩ miều, tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp về một mùa xuân lãng mạn, tươi trẻ, và đầy hy vọng. Em cảm nhận được sự dịu nhẹ, sự tràn đầy tình yêu và niềm hy vọng về một tương lai tươi sáng, cũng như sự trầm lắng khi bài hát dần dần kết thúc. Lời bài hát cũng rất tuyệt vời, nó tả lại cảm giác của một người yêu đất nước đang rộn ràng chào đón mùa xuân đầu tiên sau bao ngày chiến tranh. Em cảm nhận được sự đau khổ của những năm chiến tranh, nhưng đồng thời cũng cảm thấy niềm tin và hy vọng rực rỡ khi mùa xuân trở lại. “Mùa xuân đầu tiên” là một bài hát tuyệt vời, không chỉ bởi âm nhạc và lời bài hát, mà còn bởi thông điệp sâu sắc về tình yêu đất nước và hy vọng vào một tương lai tươi đẹp hơn. Khi nghe bài hát, em cảm thấy bình yên và được khơi gợi niềm tin vào sự sống và hy vọng trong tương lai.
Các bạn vừa tham khảo xong nội dung chi tiết soạn bài Thời gian lớp 11 Chân trời sáng tạo. Hi vọng thông qua việc giải đáp các câu hỏi đọc hiểu cuối bài các em sẽ nắm được kiến thức cơ bản về bài thơ một cách dễ dàng và ghi nhớ lâu hơn.