Soạn bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

Tài liệu hướng dẫn soạn bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi được biên soạn chi tiết với nội dung phân tích, lập dàn ý một số đề bài mẫu trang 34 SGK Ngữ văn 12 tập 2.

Với những hướng dẫn chi tiết lập dàn ý bài văn nghị luận mẫu dưới đây các em không chỉ soạn bài tốt mà còn nắm vững các kiến thức, kĩ năng quan trọng của bài học này.

      Cùng tham khảo...

Kiến thức cơ bản cần nắm vững

1. Đối tượng của bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi rất đa dạng: có thể là giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm nói chung, có thể chỉ là một phương diện, thậm chí một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của một tác phẩm hoặc của các tác phẩm, đoạn trích khác nhau.

2. Nội dung của bài nghị luận, về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi:

+ Giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.

+ Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.

+ Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích.

3. Các bước làm bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi:

Bước 1. Phân tích đề – xác định các yêu cầu của đề

- Xác định dạng đề.

- Yêu cầu nội dung (đối tượng).

- Yêu cầu về phương pháp.

- Yêu cầu phạm vi tư liệu, dẫn chứng.

Bước 2. Lập dàn ý – tìm ý, sắp xếp ý: Theo bố cục ba phần

- Mở bài:

+ Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.

+ Giới thiệu vấn đề nghị luận.

- Thân bài: Phân tích những giá trị nội dung, nghệ thuật tác phẩm, đoạn trích để làm rõ vấn đề cần nghị luận hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của đoạn trích.

- Kết bài: Đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích.

Bước 3. Viết bài

- Dựa theo dàn bài đã xây dựng, viết thành bài văn hoàn chỉnh.

- Chú ý viết đoạn văn phải thể hiện được nổi bật luận điểm và chứng minh bằng những luận cứ rõ ràng.

- Các đoạn phải có liên kết, chuyển tiếp nhau.

Bước 4. Kiểm tra, chỉnh sửa.

Soạn bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi chi tiết

Hướng dẫn tìm hiểu đề và lập dàn ý cho các đề văn mẫu trang 34 SGK Ngữ văn 12 tập 2.

1. Đề số 1: Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan.

a. Gợi ý tìm hiểu đề:

Học sinh đọc truyện ngắn và suy nghĩ về những vấn đề sau:

- Đặc sắc của kết cấu truyện

- Sự giống nhau và khác nhau giữa các sự việc (các cảnh) trong truyện. Tác giả kết câu truyện bằng một loạt sự việc bắt người đi xem bóng đá nhằm nói lên điều gì?

- Mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện thể hiện ở những điểm nào?

- Đặc điểm ngôn ngữ của truyện (Ngôn ngữ người kể chuyện có đặc điểm gì? Ngôn ngữ của các nhân vật có những đặc điểm gì?)

- Mục đích viết truyện ngắn này của Nguyễn Công Hoan là gì? Từ đó khái quát giá trị hiện thực, ý nghĩa phê phán và giá trị nghệ thuật của truyện

b. Dàn bài tham khảo:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn về nhà văn Nguyễn Công Hoan và truyện ngắn Tinh thần thể dục.

* Thân bài:

- Phân tích, chỉ ra điểm chung và nét riêng của các cảnh bắt người đi xem đá bóng...

+ Cảnh anh Mịch nhăn nhó với ông Lí

+ Cảnh bác Phô gái phân trần với ông Lí

+ Cảnh cụ phó Bính xin ông Lí cho thằng Sang đi thay con

+ Cảnh thằng Cò cùng đứa con trốn vào đống rơm bị người tuần phát hiện

+ Cuối cùng là cảnh ông Lí cùng tuần áp giải 94 người xếp hàng đi lên huyện.

- Phân tích mâu thuẫn giữa hình thức và thực chất của cái gọi là "tinh thần thể dục" trong truyện ngắn:

+ Việc đi xem bóng đá vốn mang tính chất giải trí thành một tai hoạ đối với người dân.

+ Sự tận tụy, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phó của người dân khốn khổ.

- Nêu tính trào phúng, châm biếm của truyện

- Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện.

* Kết bài:

- Đánh giá chung về giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn.

Tham khảo văn mẫu: Cảm nhận truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan

2. Đề số 2: Sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia (Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.

a) Gợi ý tìm hiểu đề

- Trong "Chữ người tử tù", tác giả sử dụng nhiều từ Hán việt cổ, cách nói cổ để dựng nên những cảnh tượng, những con người thời phong kiến suy tàn. Với giọng văn cổ kính trang trọng, tác giả nói đến những con người tài hoa, trọng thiện lương nay chỉ còn "vang bóng" của "một thời".

- Trong "Hạnh phúc của một tang gia", tác giả đã dùng nhiều từ, cách chơi chữ để mỉa mai, giễu cợt tính chất giả tạo, lố lăng, đồi bại của xã hội thượng lưu ở thành thị những năm trước Cách mạng tháng Tám.

- Việc dùng từ, chọn giọng văn phải phù hợp với chủ đề của truyện và thể hiện những tư tưởng tình cảm của tác giả.

b) Lập dàn ý tham khảo

* Mở bài

- Dẫn dắt vấn đề cần nghị luận: nghệ thuật sử dụng ngôn từ trong tác phẩm văn học.

* Thân bài

- Sự khác nhau về từ ngữ được sử dụng trong hai văn bản trên:

+ Trong truyện Chữ người tử tù, tác giả sử dụng nhiều từ Hán Việt cổ: phiến trát, thầy bát, ngục tốt, chiếc hòe hoa, thu không, đĩa dầu sơ…

+ Trong truyện Hạnh phúc của một tang gia, tác giả dùng nhiều từ, cách chơi chữ:

• Lang băm Tây, Lang băm Đông, thực hành cái lí thuyết “nhiều thầy thối ma”.
• Cái chết kia làm cho nhiều người sung sướng lắm.
• Úi kìa, con giai lớn đã già đến thế kia kìa…

- Sự khác nhau về giọng văn trong hai văn bản

+ Chữ người tử tù: giọng văn cổ kính, trang trọng

+ Hạnh phúc của một tang gia: giọng văn giễu cợt, mỉa mai tính chất giả dối, lố lăng, đồi bại của một số người lẫn vào giới thượng lưu những năm trước cách mạng tháng Tám.

- Nguyên nhân của sự khác nhau:

+ Khác nhau về phong cách nghệ thuật của hai nhà văn.

+ Nội dung, tư tưởng mà tác phẩm thể hiện.

* Kết bài

- Đánh giá chung về sự khác nhau về từ ngữ và giọng điệu trong hai văn bản trên.

>>> Đọc thêm: Tổng hợp các đề liên hệ Hạnh phúc của một tang gia hay nhất

Soạn bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi phần Luyện tập

Đề bài: Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc.

Gợi ý làm bài:

- Xác định thể loại bài viết: nghị luận văn học.

- Nội dung nghị luận: Đề yêu cầu nghị luận một khía cạnh của tác phẩm: nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc.

* Các ý cần triển khai trong bài viết:

- Với bút pháp trào phúng, tác giả truyện ngắn “Vi hành” phê phán một cách đích đáng vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp trong chuyến Khải Định công du sang Pháp dự cuộc đấu xảo.

- Nội dung châm biếm đả kích:

+ Màu da vàng bủng, trang phục lố lăng trông cứng nhắc ngớ ngẩn cứ như con rối của Khải Định.

+ Thường lén lút vi hành đến khắp chốn ăn chơi ở Paris.

+ Mật thám Pháp phục vụ thầm kín và hết sức tận tụy.

=> Cách sử dụng rất đắt lối chơi chữ, lối so sánh ví von đặc biệt là giọng văn “tỉnh khô” ẩn chứa sự mỉa mai sâu cay.

Giá trị tư tưởng và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành”.

Dàn ý tham khảo:

1. Mở bài: Truyện ngắn "Vi hành" châm biếm, đả kích vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp trong chuyến Khải Định công du sang Pháp dự đấu xảo Pa-ri.

2. Thân bài:

- Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, mục đích của tác phẩm.

- Tình huống hiểu nhầm trong tác phẩm: đôi tình nhân nhầm tác giả là Khải Định; chính quyền thực dân, bọn mật thám nhầm tác giả là Khải Định

- Hình thức viết thư

+ Đề tài tạt ngang, nói tiếng nói và suy nghĩ của mình.

+ Dùng nhiều giọng văn, không bị trói buộc, rất tự nhiên, như đùa, như bịa mà là thật, rất thật khiến người đọc cười ra nước mắt chế giễu.

- Đòn châm biếm, đả kích tập trung vào các mặt:

+ Biến Khải Định thành một tên hề (màu da khác lạ, ăn mặc nhố nhăng).

+ Biến Khải Định thành một kẻ có hành động lén lút đáng ngờ (vi hành vào xóm ăn chơi, vào hiệu cầm đồ, ... ).

+ Biến mật thám Pháp thành những người "phục vụ tận tụy" (bám lấy đế giày) với cái nhìn hồ đồ, lẫn lộn ...

- Cần chú ý đến những từ ngữ, giọng văn tác giả đã sử dụng (qua những đoạn đối thoại của đôi thanh niên Pháp).

+ Dùng từ, viết câu chơi chữ

+ Dùng từ, viết câu gợi hình, đả kích, châm biếm.

+ Dùng từ, viết câu theo nghĩa ngược, theo lối chơi chữ của Pháp, hóm hỉnh, kịch tính đầy chất trí tuệ.

=> Đánh giá về tác dụng của nghệ thuật châm biếm, đả kích trong tác phẩm: lật tẩy bộ mặt đớn hèn, rối nước, tay sai của Khải Định và bản chất xấu xa của bè lũ thực dân Pháp.

3. Kết bài:

- Nhận định về giá trị tư tưởng và nghệ thuật của truyện ngắn "Vi hành".

- Khẳng định thành công của nghệ thuật châm biếm, đả kích trong tác phẩm.

Văn mẫu

Ghi nhớ

• Đối tượng của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi rất đa dạng: Có thể là giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm nói chung, có thể chỉ là một phương diện, thậm chí một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của một tác phẩm hoặc của các tác phẩm, đoạn trích khác nhau.

• Bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi thường có các nội dung:

- Giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.

- Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.

- Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích.

// Trên đây là nội dung chi tiết bài soạn văn Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi do Đọc Tài Liệu biên soạn gửi tới các em. Mong rằng nội dung của bài hướng dẫn soạn văn 12 bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi này sẽ giúp các em ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của tác phẩm. Chúc các em luôn đạt được những kết quả cao trong học tập.

[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.