Hướng dẫn chi tiết soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí, tham khảo cách trả lời các câu hỏi đọc hiểu nội dung văn bản Hoàng Lê nhất thống chí trang 69 - 77 sách giáo khoa Ngữ văn 8 tập 2 Chân trời sáng tạo.
Soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí
Chuẩn bị đọc
Em biết gì về thời Vua Lê - Chúa Trịnh hay về những chiến công của Hoàng đế Quang Trung? Hãy chia sẻ cùng các bạn trong lớp.
Trả lời:
Trịnh - Nguyễn phân tranh là thời kỳ phân chia lãnh thổ giữa chế độ “vua Lê chúa Trịnh” ở phía Bắc sông Gianh (Đàng Ngoài) và chúa Nguyễn cai trị ở miền Nam (Đàng Trong), mở đầu khi Trịnh Tráng đem quân đánh Nguyễn Phúc Nguyên năm 1627 và kết thúc vào năm 1777 khi chúa Nguyễn sụp đổ.
Ban đầu, cả thế lực họ Trịnh và họ Nguyễn đều mang khẩu hiệu "phù Lê diệt Mạc" để lấy lòng thiên hạ và thề trung thành với triều Hậu Lê. Sau khi nhà Mạc đã bị đánh đổ, trên danh nghĩa, cả Chúa Trịnh và Chúa Nguyễn đều là hai vị bề tôi của nhà Hậu Lê, cả Đàng Trong lẫn Đàng Ngoài đều là lãnh thổ của nhà Lê. Nhưng trên thực tế thì cả hai tập đoàn phong kiến này đều tạo thế lực cát cứ cho riêng mình như hai nước riêng biệt, vua nhà Hậu Lê đã không còn thực quyền nên không ngăn chặn được sự phân tranh giữa hai họ Trịnh - Nguyễn. Nước Đại Việt trong giai đoạn này bị chia cắt khoảng 150 năm.
Những chiến công của vị vua anh dũng Quang Trung:
- Lật đổ chính quyền thối nát Nguyễn, Trịnh, Lê.
- Xóa bỏ ranh giới chia cắt đất nước.
- Đặt nền tảng cho việc thống nhất quốc gia.
- Đánh tan quân xâm lược Xiêm, Thanh, bảo vệ độc lập dân tộc và toàn vẹn lãnh thổ.
- Có những chính sách giúp phục hồi và phát triển kinh tế, quốc phòng ngoại giao.
Trải nghiệm cùng văn bản
Liên hệ: Cảnh kiêu binh phò Trịnh Tông lên ngôi ở đây có gì khác so với cảnh lên ngôi của vua chúa ngày xưa mà em biết hoặc hình dung?
Trả lời:
So với cảnh lên ngôi của vua chúa ngày xưa mà em biết hoặc hình dung, cảnh kiêu binh phò Trịnh Tông lên ngôi ở đây có sự khác biệt ở chỗ:
- Các vị vua lên ngôi theo kiểu cha truyền con nối, được sự chấp thuận, ủng hộ tuy nhiên Trịnh Tông lên ngôi được là nhờ vào bọn kiêu binh cướp ngôi.
- Cảnh rước kiệu được dân chúng dâng lên rất cao để những người ở xa có thể nhìn xuống và không có kiệu mà dùng tạm chiếc mâm vẫn bày cỗ lộc làm ghế và đặt thế tử lên ngồi và 8 người kề vai vào khiêng.
Suy luận: Em có nhận xét gì về hành động của đám kiêu binh?
Trả lời:
Hành động của đám kiêu binh là hành động sai trái, thể hiện sự kiêu căng coi trời bằng vung, không quan tâm đến nỗi khổ của nhân dân, thay vì bảo vệ giúp đỡ dân thì lại bắt nạt dương oai.
Theo dõi: Chú ý diễn biến và chỉ ra mối quan hệ giữa các sự kiện, tuyến sự kiện qua các đoạn lược dẫn cả ở Hồi thứ hai và Hồi thứ mười bốn.
Trả lời:
- Kiêu binh lược hồi thứ 2 bỏ rơi Trịnh Tông và lúc bấy giờ phò tá con của Trịnh Tông và Quân Huệ giành được chiến thắng nhưng tới hồi thứ mười bốn kiêu binh ỷ vào công phò lập của Trịnh Tông càng ngày lộng hành và đến khi Nguyễn Huệ dẹp loạn và giành chiến thắng.
- Đều thấy sự xuất hiện của sự quấy rối nổi loạn và những anh hùng đứng lên dẹp loạn mang chiến thắng về cho nhân dân.
Suy luận: Câu nói này thể hiện nét tính cách gì của Vua Quang Trung?
- “Ta với các ngươi hãy tạm sửa lễ cúng Tết trước đã. Đến tối 30 Tết lập tức lên đường, hẹn đến ngày mồng 7 năm mới thì vào thành Thăng Long mở tiệc ăn mừng. Các ngươi nhớ lấy, đừng cho là ta nói khoác!”
Trả lời:
Câu nói trên thể hiện ý chí quyết tâm, dám nghĩ dám làm, quyết đoán và mưu lược của Quang Trung trong việc quyết tâm trả thù, giành lại chiến thắng ăn mừng toàn dân toàn quân với ý chí của quân tử xung trận không một chút sợ hãi, lo lắng.
Theo dõi: Từ đây, tuyến truyện có gì thay đổi?
Trả lời:
Tuyến truyện thay đổi từ mô tả, phản ánh hướng đi của ta sang mô tả tình hình của giặc.
Suy luận: Phần kể về Vua Lê Chiêu Thống có phải là một tuyến truyện khác không? Vì sao?
Trả lời:
Phần kể về Vua Lê Chiêu Thống là một tuyến truyện khác vì đây là câu chuyện kể về Vua Lê Chiêu Thống không liên quan trực tiếp câu chuyện hiện tại của nhân vật.
Suy ngẫm và phản hồi
Trả lời các câu hỏi trang 77 SGK Ngữ văn 8 tập 2 Chân trời sáng tạo
Câu 1: Vẽ sơ đồ tóm tắt chuỗi sự kiện chính trong đoạn trích Hồi thứ hai và đoạn trích Hồi thứ mười bốn. Chỉ ra mối liên hệ giữa hai đoạn trích này.
Trả lời:
Câu 2: Nét tính cách nổi bật của nhân vật Vua Quang Trung được thể hiện trong văn bản là gì? Phân tích một số chi tiết tiêu biểu để làm nổi bật nét tính cách ấy.
Trả lời:
Nét tính cách nổi bật của nhân vật Vua Quang Trung được thể hiện trong văn bản là: quyết đoán, mưu tính như thần, mạnh mẽ, sáng suốt, nhìn xa trông rộng, tài giỏi, văn võ song toàn, hành động dứt khoát, không chút do dự.
Một số chi tiết tiêu biểu để làm nổi bật nét tính cách ấy:
+ Tổ chức tập luyện đánh giặc như hành quân hỏa tốc, duyệt binh, tuyển binh, lập kế hoạch hành quân đánh giặc.
+ Có khả năng phân tích rõ ưu thế của ta và địch, biết nhìn nhận tình hình, nắm chắc thời cuộc từ đó rút ra nhiều kinh nghiệm chiến đấu.
+ Giỏi trong việc nhìn nhận và dùng người.
+ Có sự tính toán trong việc hành quân và đánh giặc với những mưu tính rất chính xác
+ Nghe tin giặc đến chiếm Thăng Long, không tỏ ra sợ hãi, nao núng ý chí mà cầm quân ra trận.
Câu 3: Nhận xét về nghệ thuật kể chuyện của tác giả (chú ý cách sử dụng ngôi kể, kết hợp lời của người kể chuyện và lời của nhân vật...).
Trả lời:
Tác giả đã sử dụng ngôi kể thứ ba kết hợp cùng lời kể của các nhân vật khác cho chúng ta thấy được câu chuyện một cách bao quát và chân thực hơn. Qua lời từng nhân vật ta hiểu thêm được tính cách, tâm lý, hành động và con người của họ nhiều hơn.
Câu 4: So sánh thái độ, tình cảm của tác giả khi viết về Vua Quang Trung - nghĩa quân Tây Sơn và về anh em Trịnh Tông - đám kiêu binh, Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị, đội quân xâm lược nhà Thanh. Theo em, cách thể hiện thái độ như vậy có phù hợp với truyện lịch sử hay không? Vì sao?
Trả lời:
Thái độ, tình cảm của tác giả khi viết về Vua Quang Trung - nghĩa quân Tây Sơn và về anh em Trịnh Tông - đám kiêu binh, Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị, đội quân xâm lược nhà Thanh là:
- Với anh em Trịnh Tông – đám kiêu binh: thái độ phê phán thể hiện qua cách tường thuật, miêu tả cảnh kiêu binh phò Trịnh Tông lên ngôi như một trò hề khôi hài, chưa từng thấy trong các nghi lễ đăng quang của hoàng đế...
- Với vua tôi Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị và đội quân xâm lược nhà Thanh thái độ phê phán, chế giễu thể hiện qua cách tường thuật, miêu tả các cảnh thua trận, đặc biệt là cảnh chạy trốn nhục nhã của chúng.
- Với Vua Quang Trung - nghĩa quân Tây Sơn: thái độ nể trọng, ngợi ca thể hiện qua cách tường thuật, miêu tả tính kỉ luật, dũng mãnh, cách thể hiện chân dung Hoàng đế Quang Trung như một anh hùng chiến trận, một vị vua mưu lược, bách chiến bách thắng.
=> Em thấy cách thể hiện thái độ như vậy phù hợp với truyện lịch sử vì thái độ của tác giả chính là cách thể hiện chân thực nhất với những sự kiện và nhân vật lịch sử. Đối với giặc là căm phẫn còn với anh hùng là thái độ ngưỡng mộ, trân trọng.
Câu 5: Qua văn bản, em hiểu thêm điều gì về Vua Quang Trung và cuộc kháng chiến chống quân Thanh của nhân dân ta.
Trả lời:
Qua văn bản, em đã hiểu thêm được nhiều điều về Vua Quang Trung và cuộc kháng chiến chống quân Thanh của nhân dân ta:
- Về Vua Quang Trung: là một tổng chỉ huy tài ba và là một vị vua anh dũng, đích thân đi đánh trận lập nên kì tích xưa nay chưa từng có cùng với nghệ thuật dùng binh, tài thao lược, chỉ trong năm ngày đã đập tan đội quân xâm lược nhà Thanh, đuổi chúng về nước...
- Về cuộc kháng chiến chống quân Thanh của nhân dân ta: Cho dù vua tôi Lê Chiêu Thống hèn hạ, “ôm chân” nhà Thanh xâm lược, quân dân ta thời ấy vẫn nêu cao tinh thần yêu nước, ý chí độc lập tự cường và truyền thống đấu tranh bất khuất dưới sự lãnh đạo của Vua Quang Trung. Đây chính là minh chứng cho tinh thần yêu nước, đoàn kết của nhân dân ta.
Câu 6: Văn bản đã giúp em hiểu thêm điều gì về bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam đương thời?
Trả lời:
Văn bản đã giúp em hiểu thêm về bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam đương thời: Không chỉ phải chiến đấu với giặc ngoại xâm mà chúng ta còn có cả giặc phản quốc. Vua và quân dân đều đồng lòng cùng nhau đánh giặc. Các cuộc kháng chiến của chúng ta đều thắng lợi là do có người lãnh đạo tài giỏi và tinh thần chiến đấu bất khuất kiên cường của quân và dân ta.
Câu 7: So sánh cốt truyện trong văn bản trên đây với cốt truyện trong một văn bản mà em đã đọc, chỉ ra điểm khác biệt và điểm tương đồng (nếu có) giữa cốt truyện đa tuyến với cốt truyện đơn tuyến.
Trả lời:
- So sánh Cốt truyện trong văn bản trên với cốt truyện Xe đêm:
+ Đều có cốt truyện đa tuyến.
+ Đều lồng ghép các câu chuyện với nhau khi nhân vật đang nói chuyện hay kể về một sự vật sự việc khác nhau.
Các bạn vừa tham khảo xong nội dung chi tiết soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí lớp 8 Chân trời sáng tạo. Hi vọng thông qua việc giải đáp các câu hỏi đọc hiểu cuối bài các em sẽ nắm được kiến thức cơ bản về văn bản Hoàng Lê nhất thống chí một cách dễ dàng và ghi nhớ lâu hơn.