Trước khi đọc
Câu 1: Em đã chơi hay quan sát trò chọi dế bao giờ chưa? Em hiểu gì về trò chơi này?
Trả lời:
- Chọi dế hay đá dế, đấu dế là một trò chơi chiến đấu giữa hai con dế đực để mua vui cho người xem. Dế chọi phải là con dế đực. Chọi dế là một thú vui của nhiều người. Thường thì trẻ con thường tự mò mẫm bắt dế tự nhiên rồi cho đá chọi với nhau.
- Dế chọi là một trò chơi chiến đấu giữa hai con dế đực để mua vui cho người xem. Dế chọi phải là con dế đực. Chọi dế là một thú vui của nhiều người. Thường thì trẻ con thường tự mò mẫm bắt dế tự nhiên rồi cho đá chọi với nhau.
Câu 2: Em suy nghĩ thế nào về hậu quả của việc một ông vua lại mê chơi trò chọi dế?
Trả lời:
- Hậu quả của việc ông vua lại mê trò chơi chọi dế là: có thể gây ra nhiều hậu qủa tiêu cực đối với nhà vua, nhân dân và đất nước.
Đọc văn bản
1. Theo dõi: Thời gian, không gian và sự việc liên quan đến nhan đề của truyện.
- Thời gian: đời Tuyên Đức nhà Minh
- Không gian: trong cung.
2. Theo dõi: Hoàn cảnh của nhân vật chính trong truyện.
- Trong huyện có Thành đã dự khoa Đồng tử nhưng lâu không thi đỗ, tính chất phác nên bị bọn lí dịch gian giảo ép làm chức lí chính, tìm đủ cách chối từ mà không được, chưa đầy một năm thì chút ít gia sản đã cạn kiệt.
3. Theo dõi: Bà đồng bói toán có liên quan đến những sự việc nào trong truyện?
- Bà đồng bói toán đưa ra bức vẽ về vị trí có con dế, chỗ bắt dế.
4. Dự đoán: Điều gì xảy ra sau khi con Thành sống lại nhưng “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”?
- Có thể hồn con Thành đã nhập vào xác của con dế nên “thần thái ngây ngốc như người gỗ, cứ ngủ mê mệt”.
5. Theo dõi: Con dế mới bắt được có gì kì lạ?
- Vừa nhỏ, vừa ngắn mà màu tía.
- Hình dáng như con chó, cánh hoa mai, đầu vuông chân dài.
6. Đối chiếu: Điều em dự đoán ở trên có chính xác không?
- Điều em dự đoán bên trên là chính xác.
Sau khi đọc
Nội dung chính: Văn bản Dế chọi kể về việc tìm dế chọi để cống nạp lên trên của gia đình Thành. Thể hiện nghịch lí khó tin trong cuộc sống mà nguyên nhân chỉ từ một con dế nhỏ, qua đó phê phán sâu sắc xã hội phong kiến đương thời.
Câu 1: Nêu các sự kiện tạo nên cốt truyện và nhận xét ngắn gọn về không gian, thời gian, nhân vật chính trong truyện.
Trả lời:
- Các sự kiện tạo nên cốt truyện là:
+ Trong cung, vua rất mê trò chọi dế, khiến từ lí dịch đến quan lại đua nhau tìm dế hay để nộp lên trên; dân đen là những người phải chịu cái hoạ nộp dế chọi.
+ Thành - một người có hiểu biết - bị ép giữ chức nhỏ trong làng với nhiệm vụ chính là thúc dân kiếm dế để nộp; do không đáp ứng được yêu cầu của quan trên nên đã bị đánh đập tàn tệ.
+ Theo sự chỉ dẫn của bà đồng gù làm nghề bói toán, Thành đã bắt được một con dế quý
+ Cha mẹ đi vắng, đứa con trai của Thành tò mò mở lồng xem, để dế nhảy mất; sợ bị cha đánh, nó bỏ trốn, rơi xuống giếng.
+ Ban đầu nghe tin mất dế quý, Thành tức giận, nhưng thấy con chết, vợ chồng Thành rất đau xót, đêm định liệm xác con đem chôn thì chợt phát hiện con vẫn còn sống, mặc dù thần thái đờ đẫn, ngây ngốc, ngủ mê mệt.
+ Nghe tiếng gáy của một con dế trong nhà, Thành đuổi theo, bắt được, hoá ra là một con dế nhỏ, không đủ tiêu chuẩn nộp quan.
+ Có người đem dế tốt đến thách, Thành đưa dế ra chọi, không ngờ nó thắng con dế kia, lại còn thắng luôn cả con gà lao vào mổ nó.
+ Thành mừng rỡ đưa dế lên nộp quan, quả đúng như lời Thành nói, con dế tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con nào, do đó Thành được quan thưởng, con dế được dâng lên vua, trong cung, nó trở thành con dế vô địch, thắng bất cứ con dế kì lạ nào; đã thế lại còn biết nhảy mỗi khi có nhạc nổi lên.
+ Các quan sau khi được vua trọng thưởng đã nâng đỡ để Thành đỗ được tú tài.
+ Hơn một năm sau, con trai Thành bình phục, kể rằng chính mình đã hoá thành con dế chọi giởi kia, nay mới sống lại; biết chuyện, quan tiếp tục thưởng cho Thành, chỉ vài năm nhà Thành trở nên giàu sang phú quý.
- Nhận xét:
+ Không gian: gắn với sinh hoạt của các nhân vật.
+ Thời gian: sinh hoạt đời thường của con người; thời điểm xác định của lịch sử (đời Tuyên Đức nhà Minh)
+ Nhân vật: các thành viên trong gia đình Thành, bà đồng gù làm nghề bói toán, những người dân trong huyện, lí dịch, tri huyện, tuần phủ, vua.
Câu 2: Vì dế chọi mà gia đình Thành lâm vào cảnh ngộ như thế nào? Cũng nhờ dế chọi mà sau đó gia đình Thành được hưởng những gì? Phân tích ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống.
Trả lời:
- Vì dế mà gia đình Thành lâm vào cảnh khốn khổ:
+ Bị ép giữ chức lí chính, gia sản cạn kiệt.
+ Đến kì nộp dế, lo buồn chỉ muốn chết.
+ Bị đánh đập tàn tệ đến mức muốn tự tử, vợ phải tìm đến bói toán.
+ Con trai rơi xuống giếng khiến cha mẹ xót xa đau đớn.
- Nhờ dế chọi mà gia đình Thành trở nên giàu sang, phú quý:
+ Được miễn sai dịch, lấy đỗ tú tài.
+ Quan tỉnh trọng thưởng.
→ Ý nghĩa: Hai tình huống đối lập phi lí mà nguyên nhân chỉ ở 1 con dế. Qua đó phê phán sự vô lối, tùy tiện của những kẻ cầm quyền và sự mong manh, bất trắc, phúc họa khôn lường của những người dân dưới chế độ đó.
Câu 3: Truyện có những yếu tố kì ảo nào? Các yếu tố kì ảo đó có ý nghĩa, vai trò gì trong truyện?
Trả lời:
- Yếu tố kì ảo:
+ Mảnh giấy do bà đồng gù ném ra khi vợ thành xin bói có những hình vẽ chỉ dẫn kì lạ.
+ Đứa con trai Thành hóa thân thành con dế, đấu dế thắng nhiều trận.
- Ý nghĩa yếu tố kì ảo:
+ Giúp tháo gỡ bế tắc nhân vật, đẩy câu chuyện theo ý sáng tác của tác giả.
+ Câu chuyện thêm li kì, hấp dẫn.
Câu 4: Tính chất hiện thực của truyện được thể hiện qua những chi tiết, sự việc nào? Em có suy nghĩ gì về thái độ của tác giả khi miêu tả chi tiết, sự việc đó?
Trả lời:
- Tính chất hiện thực được thể hiện: thời gian xác định (đời Tuyên đức nhà Minh), địa danh cụ thể (huyện Hoa Âm, tỉnh Thiểm Tây), vị thế và cách hành xử của các nhân vật phản ánh đúng bản chất xã hội.
- Thái độ tác giả: phê phán, mỉa mai, châm biếm sâu sắc.
Câu 5: Phân tích lời người kể chuyện trong đoạn văn từ “Thành giở đi giở lại” đến “kì hạn nộp quan”.
Trả lời:
- Đoạn văn chỉ có 1 câu là lời nhân vật (Thành tự nói với mình), còn lại lời người kể chuyện ngôi thứ ba.
- Người kể chuyện dẫn lời nhân vật, miêu tả cảnh vật, kể diễn biến chuyện. Thấy được thái độ của tác giả.
Câu 6: Những đặc điểm nào của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi?
Trả lời:
- Một số đặc điểm của truyện truyền kì được thể hiện trong truyện Dế chọi:
+ Cốt truyện là chuỗi sự kiện được tổ chức theo quan hệ tuyến tính.
+ Kết hợp yếu tố hiện thực và kì ảo.
Viết kết nối với đọc:
Câu hỏi: Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) nêu nhận xét của em về tính chất kì ảo của truyện Dế chọi
.Trả lời:
Truyện “Dế chọi” của Bồ Tùng Linh gây ấn tượng đặc sắc cho người đọc một phần nhờ vào các chi tiết kì ảo trong truyện. Hai sự việc mang tính chất kì ảo: Mảnh giấy do bà đồng gù ném ra sau khi vợ Thành xin bói. Những hình vẽ trên mảnh giấy là sự chỉ dẫn kì lạ giúp Thành bắt được con dế quý. Sau khi làm chết con dế quý của cha, đứa con trai 9 tuổi của Thành đã hoá thân thành con dế, tuy nhỏ, nhưng có thể thắng bất cứ con dế nào. Tính chất kì ảo giúp tháo gỡ bế tắc của nhân vật, đẩy câu chuyện phát triển theo chủ ý sáng tạo của tác giả. Đồng thời các chi tiết kì ảo cũng khiến câu chuyện thêm li kì, hấp dẫn. Như vậy có thể thấy các yếu tố kì ảo gắn với những sự kiện quan trọng nhất, quyết định diễn biến của câu chuyện và số phận của nhân vật chính.
