Phân tích bài Tiếng nói của văn nghệ

Cùng Đọc tài liệu tham khảo hướng dẫn phân tích bài Tiếng nói của văn nghệ để hiểu rõ hơn về giá trị của những tác phẩm văn học nghệ thuật đích thực qua những lập luận đầy sắc bén, chặt chẽ và thuyết phục của Nguyễn Đình Thi.

Dàn ý phân tích Tiếng nói của văn nghệ

1. Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Đình Thi và bài viết Tiếng nói của văn nghệ.

2. Thân bài

a) Nội dung phản ánh của văn nghệ

- Là hiện thực mang tính cụ thể sinh động, lấy chất liệu từ thực tại đời sống, không chỉ là hiện thực khách quan mà còn là tư tưởng tấm lòng của nghệ sĩ.

- Nội dung tiếng nói của văn nghệ là đời sống tình cảm của con người qua cái nhìn và tình cảm của cá nhân tác giả, nó chứa đựng những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phẫn khích của nhà nghệ sĩ.

- Trong đó tác giả cũng chỉ rõ vai trò của người nghệ sĩ là đem tới cho độc giả một cách nhìn mới mẻ, cuộc sống tâm hồn hướng tới chân - thiện - mỹ. Việc sáng tạo ra cái hay, cái đẹp là thiên chức, nhiệm vụ của văn nghệ - nghệ sĩ.

=> Ta thấy nội dung tiếng nói của văn nghệ chính là những tâm tư, sự gửi gắm một thông điệp ý nghĩa của người nghệ sĩ vào tác phẩm nhằm hướng đến một mục đích tốt đẹp vào cuộc sống con người.

b) Sự cần thiết của văn nghệ đối với con người

- Khi con người bị ngăn cách với cuộc sống, văn nghệ là sợi dây buộc chặt họ với cuộc đời bên ngoài, với những sự sống, những hoạt động, những vui buồn gần gũi.

- Văn nghệ góp phần làm tươi mát cuộc sống khắc khổ hằng ngày, giúp cho con người biết rung cảm và ước mơ khi cuộc đời còn lắm vất vả, cực nhọc.

=> Văn nghệ rất quan trọng trong cuộc sống của chúng ta.

c) Khả năng kì diệu cảm hóa con người của văn nghệ

- Nhờ có văn nghệ, con người cảm thấy vui lên, yêu cuộc sống hơn, có ước mơ và hi vọng vào cuộc đời.

- Văn nghệ có thể nói chuyện với tất cả tâm hồn chúng ta, không riêng gì trí tuệ nhất là trí thức.

- Chỗ đứng của văn nghệ chính là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống hành động, cuộc đời sản xuất, cuộc đời làm lụng hằng ngày,…

- Văn nghệ là tiếng nói của tình cảm, tác động đến mỗi người qua rung cảm của trái tim, người đọc thấm dần từ nội dung của nó qua hình thức nghệ thuật làm lay động cảm xúc, tâm hồn.

- Tác phẩm văn nghệ chứa đựng tình cảm vui buồn, yêu ghét của con người trong cuộc sống thường ngày.

- Văn nghệ góp phần giúp mọi người tự nhận thức mình, tự xây dựng mình và góp phần xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội.

=> Tác phẩm văn nghệ lay động cảm xúc, đi vào nhận thức, tâm hồn người đọc bằng con đường tình cảm.

d) Đánh giá nội dung nghệ thuật của văn bản

- Cách viết chặt chẽ, vừa giàu hình ảnh và cảm xúc

- Bố cục chặt chẽ, hợp lí

- Cách dẫn dắt vấn đề tự nhiên, hấp dẫn, giọng điệu đậm chất trữ tình.

3. Kết bài

- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của tiếng nói văn nghệ.

Phân tích bài Tiếng nói văn nghệ của Nguyễn Đình Thi ngắn gọn nhất

Tiếng nói của văn nghệ được Nguyễn Đình Thi viết vào năm 1948, tại chiến khu Việt Bắc thời kháng chiến chống Pháp. Văn bản nghị luận này có bố cục chặt chẽ. Mọi lí lẽ và dẫn chứng của tác giả nêu ra đều tập trung và xoay quanh 3 luận điểm. Thứ nhất, văn nghệ nảy sinh từ hiện thực cuộc sống, sáng tạo ra cái đẹp vì cuộc sống và con người. Thứ hai, văn nghệ là tiếng nói của tình cảm, của tâm hồn. Thứ ba, văn nghệ là tiếng nói của tư tưởng.

Văn nghệ phản ánh, thể hiện cuộc sống. Nghệ sĩ không tô, đồ hiện thực "mà muốn nói một điều gì mới mẻ". Nghệ sĩ sáng tạo ra cái đẹp, làm cho người đọc "rung động với cái đẹp". Câu thơ Kiều nói về cỏ xanh non và hoa lê "trắng điểm" mùa xuân đã làm cho chúng ta "rung động với cảnh thiên nhiên mỗi mùa xuân lại như tái sinh, tươi, trẻ mãi và cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn luôn tái sinh ấy".

Văn nghệ, những trang văn, câu thơ sáng tạo nên bao nhiêu "hình ảnh đẹp đẽ", từ một ánh nắng, một lá cỏ, một tiếng chim, bao nhiêu bộ mặt con nguời, sự sống ở quanh ta, mà trước kia "ta chưa biết nhìn thấy", bỗng làm ta "ngạc nhiên tìm ra ngay trong tâm hồn" mình. Mỗi một tác phẩm văn nghệ lại "rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng" rất kì diệu, nó "làm thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ". Sứ mệnh của những nghệ sĩ lớn là đem tới cho cả thời đại họ "một cách sống của tâm hồn".

Nguyễn Đình Thi đã chỉ rõ: sáng tạo ra cái đẹp là thiên chức của nhà nghệ sĩ; cái đẹp là đặc trưng của văn nghệ - cái đẹp của thiên nhiên, cái đẹp của con người, cái đẹp của cuộc sống.

Chức năng của văn nghệ là vô cùng kì diệu. Tiếng nói của văn nghệ là tiếng nói của tâm hồn, tiếng nói tình cảm. Nó đem lại niềm khát khao sống, khát khao tự do cho những người tù chính trị trong các sở mật thám. Những câu thơ Kiều, những tiếng hát... đã làm cho những người bị giam cầm "vẫn buộc chặt lấy cuộc đời thường bên ngoài, có cây, có phố, có ruộng, có người, có tình yêu, có những vui buồn khó nhọc hàng ngày; nói một cách khác, đó là sự sống."

Những người đàn bà nhà quê lam lũ ngày trước, suốt đời đầu tắt mặt tối, nhưng khi họ ru con hay hát ghẹo, một câu ca dao, một buổi xem chèo đã gieo vào tâm hồn họ "một ánh sáng, lay động những tình cảm, ý nghĩ khác thường", làm cho những con người tăm tối nghèo khổ ấy "trong một buổi được cười hả dạ hay rỏ giấu một giọt nước mắt". Đúng, tiếng nói của văn nghê, "lời gửi của văn nghệ là sự sống".

Nguyễn Đình Thi đã chỉ rõ "văn nghệ không thể sống xa lìa cuộc sống". Chỗ đứng của văn nghệ "chính là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống...Chỗ đứng của văn nghệ là "tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu " trong thiên nhiên và đời sống xã hội. Tác giả trích dẫn câu nói của Tôn-xtôi, văn hào Nga, để khẳng định kiến giải của mình: "Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm".

   Tiếng nói của văn nghệ còn là tiếng nói của tư tưởng. Nghệ thuật không thể nào thiếu tư tưởng. Tư tưởng trong văn nghệ "nảy ra" từ trong cuộc sống, và "thấm" trong tất cả cuộc sống. Tư tưởng của văn nghệ mang tính đặc thù, "không lộ liễu và khô khan". Một câu thơ, một trang truyện, một vở kịch, một bức tranh, một bản đàn, làm cho cảm xúc chúng ta "rung động", rồi sẽ khơi dậy trong trí óc ta "những vấn đề suy nghĩ". Tư tưởng trong nghệ thuật được thể hiện một cách tinh tế, "náu mình yên lặng". Vì thế, "một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lần mà bỏ xuống được", nó níu giữ mãi trong lòng ta.

Văn nghệ là một loại tuyên truyền "rất đặc biệt". Văn nghệ "truyền điện" thẳng vào tâm hồn ta. Nó làm cho con người "vui buồn nhiều hơn, yêu thương và căm hờn được nhiều hơn, tai mắt biết nhìn, biết nghe thêm tế nhị, sống được nhiều hơn". Nghệ thuật "giải phóng được cho con người", nghệ thuật "xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội". Thật vậy, tư tưởng là nơi cao quý mà tiếng nói của văn nghệ hướng tới. Có điều "văn nghệ là một thứ tuyên truyền, không tuyên truyền nhưng lại hiệu quả và sâu sắc hơn cả". Văn nghệ là một thứ tuyên truyền bằng ngôn ngữ, hình tượng, cảm xúc..., nhưng nó "không tuyên truyền " bằng "tri thức trừu tượng", nhà nghệ sĩ "không mở một cuộc thảo luận lộ liễu và khô khan với chúng ta về một vấn đề khoa học hay triết học". Ví dụ, Truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu đã lấy cuộc đời của Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga để nói về trung, hiếu, tiết, hạnh, "một thứ tuyên truyền không tuyên truyền" là như vậy.

Sau hơn nửa thế kỉ, những ý kiến của Nguyễn Đình Thi trong bài Tiếng nói của văn nghệ không còn xa lạ với nhiều người. Một cách viết tài hoa, có duyên, lí lẽ và lập luận khá sáng tỏ, chặt chẽ, giọng văn nhiệt tâm, nhiệt thành là sức hấp dẫn của bài tiểu luận này.

Top 3 bài văn đạt điểm cao phân tích bài Tiếng nói văn nghệ

Phân tích bài Tiếng nói văn nghệ mẫu số 1:

Khi nhắc đến Nguyễn Đình Thi, chúng ta không chỉ nhớ đến ông với tư cách là một nhà thơ mà còn nhớ đến ông như một nhà văn, nhà soạn kịch, nhạc sĩ và một nhà lí luận phê bình văn học. Với những đóng góp vô cùng quan trọng cho văn học Việt Nam đặc biệt trong lĩnh vực phê bình văn học, Nguyễn Đình Thi đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả nhờ lối viết đơn giản, giàu hình ảnh. Một trong những tác phẩm tiêu biểu không thể không nhắc đến là bài tiểu luận "Tiếng nói của văn nghệ", được ông viết vào năm 1948 và xuất bản trong tập "Mấy vấn đề văn học" vào năm 1956.

Mở đầu bài tiểu luận, Nguyễn Đình Thi đã chỉ ra bản chất của văn nghệ đó là: "Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại". Tuy nhiên, nghệ sĩ không chỉ ghi lại những điều đã có, mà còn muốn truyền đạt điều gì đó mới mẻ. "Anh gửi vào tác phẩm một lá thư, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sống chung quanh". Văn học luôn được sinh ra từ thực tại và cuộc sống thực tại trở thành nguyên liệu cho nghệ sĩ gửi gắm thông điệp của mình. Hai dẫn chứng mà ông đã đưa ra được lấy từ hai tác phẩm nổi tiếng của hai vị tác giả vĩ đại đã làm cho luận điểm của ông thêm thuyết phục. Hai ví dụ đó là những câu thơ trong "Truyện Kiều" của nhà thơ lớn Nguyễn Du và nhân vật An-na Ca-rê-nhi-na trong tiểu thuyết cùng tên của Lép Tôn-xtôi. Văn nghệ phản ánh cuộc sống thực tế, những con người và số phận trong tác phẩm văn học cũng một phần phản ánh con người ngoài đời thực. Tuy nhiên, với tính sáng tạo đặc biệt, nghệ sĩ làm cho những hình ảnh, hình tượng trở nên sống động hơn. Chỉ với hai câu thơ mà Nguyễn Du đã khiến bạn đọc “rung động với cái đẹp lạ lùng mà tác giả đã nhìn thấy trong cảnh vật, rung động với cảnh thiên nhiên mỗi mùa xuân lại như tái sinh, tươi trẻ mãi, và cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn tái sinh ấy”:

“Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”

Trước mắt bạn đọc hiện lên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, phối hợp màu sắc mùa xuân hài hòa và tràn đầy sức sống. Trên một thảm cỏ xanh mướt vô tận, "một vài" bông hoa lê trắng xuất hiện, màu trắng tinh khôi này đã tạo điểm nhấn toàn bộ cảnh quan. Hay nhân vật An-na Ca-rê-nhi-na đã khiến chúng ta "không còn cần biết gì thêm, mà vẫn ngồi mãi trước trang sách chưa muốn gấp, đầu óc bâng khuâng nặng những suy nghĩ". Thành công của một nghệ sĩ chính là ở điều đó, khi kết thúc tác phẩm, kết thúc cuộc đời, số phận của nhân vật khiến người đọc cảm thấy tiếc nuối, xúc động.

Không chỉ là những lý thuyết khô khan, tác phẩm văn học còn mang đến những cảm xúc rung động, ngỡ ngàng trước những điều quen thuộc. Nguyễn Đình Thi đã tinh tế khi khái quát rằng: "Lời gửi của văn nghệ không những là một bài học luân lí hay một triết lí về đời người, hay những lời khuyên xử thế, hay một sự thực tâm lí, hoặc xã hội". Qua văn nghệ, chúng ta có thể khám phá những khía cạnh chưa từng thấy của con người, những góc khuất mới, những vấn đề mà chúng ta ngạc nhiên tìm thấy trong tâm hồn của chính mình. Qua cái nhìn của nghệ sĩ, hiện thực được tái hiện với tính cụ thể và sống động. Nó không chỉ là những sự kiện diễn ra trong cuộc sống mà còn là những cảm nhận, nhận thức của người sáng tạo và người tiếp nhận.

Đối với đời sống con người, văn nghệ có một sức mạnh kỳ diệu: “Mỗi tác phẩm lớn như rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng, không bao giờ nhòa đi, ánh sáng ấy bấy giờ biến thành của ta, và chiếu tỏa lên mọi việc chúng ta sống, mọi con người ta gặp, làm cho ta thay đổi hẳn mắt ta nhìn, óc ta nghĩ”. Văn nghệ giúp chúng ta có cái nhìn phong phú hơn, đúng đắn hơn về bản thân và cuộc đời. Văn nghệ làm cho cuộc sống con người luôn đầy màu sắc qua những câu hát ru, hát ghẹo hay những buổi xem chèo,... Nó còn giúp con người vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, sự cách biệt của hoàn cảnh, những cực nhọc, vất vả của cuộc sống. Nếu thiếu văn nghệ, cuộc sống con người sẽ trở nên nghèo nàn, buồn tẻ. Giữa buổi cày đồng nắng gắt, chỉ cần một tiếng hát cất lên thôi cũng đủ giúp bác nông dân quên đi phần nào mệt mỏi để tiếp tục lao động, sản xuất và chiến đấu. Văn nghệ đã “truyền lại và gieo vào bóng tối” những cuộc đời lam lũ, cực nhọc một ánh sáng và lay động những tình cảm ở họ, giúp cho tâm hồn họ được sống. Văn nghệ không thể tồn tại rời xa cuộc sống. Văn nghệ phản ánh đời sống tinh thần, tình yêu ghét, niềm vui buồn, ý đẹp xấu trong đời sống của con người.

Yếu tố tư tưởng là một trong những yếu tố quan trọng không thể thiếu trong nghệ thuật. Tư tưởng trong nghệ thuật là “tư tưởng náu mình, yên lặng” khiến người đọc phải suy ngẫm, phải “dừng lại” để tìm hiểu lớp ý nghĩa ẩn đằng sau ngôn từ mà tác giả muốn truyền tải. Cũng bởi lẽ “tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng”. Văn nghệ còn giúp con người tự xây dựng bản thân, nó không đứng ngoài trỏ vẽ cho ta đường đi mà khiến chúng ta phải tự bước lên đường ấy. Chính văn nghệ đã tạo nên sự sống cho con người, làm cho con người trải qua nhiều cảm xúc hơn, yêu thương nhiều hơn, và sống đúng nghĩa hơn. Nó giải phóng con người để họ vượt qua được những ranh giới của chính mình. Bài tiểu luận kết thúc bằng khẳng định của Nguyễn Đình Thi về vai trò to lớn của nghệ thuật: “Trên nền tảng cuộc sống của xã hội, nghệ thuật xây dựng đời sống tâm hồn cho xã hội”.

Với cách lập luận chặt chẽ và việc sử dụng nhiều hình ảnh cùng với các dẫn chứng xác thực, bài tiểu luận "Tiếng nói của văn nghệ" đã khẳng định một phong cách phê bình và lí luận độc đáo của Nguyễn Đình Thi. Bài tiểu luận đã rõ ràng làm thấy vai trò và giá trị của văn nghệ đối với cuộc sống con người. Nhờ có văn nghệ, tâm hồn con người được mở rộng, giúp con người có cái nhìn đa dạng và phong phú hơn về thế giới bên ngoài.

Phân tích bài Tiếng nói văn nghệ mẫu số 2:

Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003) sinh ra tại Hà Nội và là một trong những thành viên đầu tiên của tổ chức Văn hóa cứu quốc, một tổ chức được thành lập bởi Mặt trận Việt Minh từ năm 1943. Sau Cách mạng tháng Tám, ông được bầu làm Tổng thư ký của Hội Văn hóa cứu quốc và trở thành đại biểu Quốc hội trong khóa đầu tiên. Từ năm 1958 đến 1989, Nguyễn Đình Thi đảm nhận vị trí Tổng Thư ký của Hội Nhà văn Việt Nam. Năm 1995, ông trở thành Chủ tịch của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật.

Nguyễn Đình Thi đã có một sự nghiệp văn nghệ phong phú, bao gồm sáng tác thơ, viết văn, soạn nhạc, viết kịch và lí luận phê bình... Với những đóng góp của mình, ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật vào năm 1996. Nguyễn Đình Thi bắt đầu tham gia hoạt động văn nghệ từ rất sớm. Bài tiểu luận "Tiếng nói của văn nghệ" do ông viết đã xuất hiện lần đầu trong cuốn sách "Mấy vấn đề văn học" được xuất bản vào năm 1956.

Trong những năm đầu đầy gian khổ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, Đảng ta đã chú trọng xây dựng một nền văn học nghệ thuật mang đậm tính dân tộc và đại chúng. Tiếng nói của văn nghệ luôn gắn liền với cuộc sống phong phú và sôi động của những người dân đang lao động sản xuất và chiến đấu. Văn nghệ tạo nên sợi dây đồng cảm kỳ diệu giữa nghệ sĩ và người đọc thông qua những rung cảm mạnh mẽ và sâu sắc từ trái tim. Văn nghệ giúp làm phong phú hơn và tô đẹp cuộc sống tinh thần của con người. Nguyễn Đình Thi đã phân tích và khẳng định điều này bằng những lập luận chặt chẽ, khoa học, giàu hình ảnh và cảm xúc.

Tiêu đề "Tiếng nói của văn nghệ" vừa mang tính khái quát của lí luận vừa tạo nên sự gần gũi, thân thiết bởi nó bao gồm cả nội dung và hình thức, cách diễn đạt và giọng điệu của văn nghệ. Để trả lời câu hỏi vì sao con người cần văn nghệ, tác giả đã phân tích cả nội dung phản ánh và phương pháp thể hiện của văn nghệ, sức mạnh kỳ diệu mà nó mang đến cho cuộc sống của con người.

Trong phần mở đầu bài tiểu luận, Nguyễn Đình Thi đã viết rằng: Tác phẩm nghệ thuật nào cũng xây dựng bằng những vật liệu mượn ở thực tại. Tuy nhiên, nghệ sĩ không chỉ đơn giản ghi lại những điều đã tồn tại, mà còn muốn truyền tải một điều gì đó mới mẻ. Tác giả khẳng định rằng các tác phẩm nghệ thuật đều lấy nguồn cảm hứng từ hiện thực khách quan của cuộc sống. Đó là những sự kiện, câu chuyện mà tác giả đã nghe hoặc chứng kiến, nhưng khi chuyển hóa vào tác phẩm, tác giả đã có sự lựa chọn, sắp xếp theo mục đích của mình, không chỉ đơn thuần sao chép nguyên vẹn hiện thực. Nội dung của tác phẩm nghệ thuật thường tập trung vào những vấn đề chính trong xã hội. Khi sáng tạo một tác phẩm, dù nguồn cảm hứng chỉ là những câu chuyện về những con người sống trong thực tại, nhưng nghệ sĩ đã truyền tải vào đó một cái nhìn, một thông điệp riêng của mình. Đó là tư tưởng, tấm lòng của nghệ sĩ và cách mà tác giả giải quyết các vấn đề được đề cập trong tác phẩm. Nguyễn Đình Thi viết rằng: Nghệ sĩ gửi vào tác phẩm một lá thư, một thông điệp, anh ấy muốn góp phần của mình vào cuộc sống xung quanh.

Tác giả khẳng định rằng tác phẩm văn nghệ không cất lên những lời thuyết lí khô khan mà diễn tả tất cả những say sưa, vui buồn, yêu ghét, mơ mộng của nghệ sĩ thông qua nghệ thuật ngôn từ. Tác phẩm văn nghệ mang đến cho người đọc bao rung động, ngỡ ngàng trước những điều tưởng chừng quen thuộc. Nguyễn Đình Thi đã lấy hai tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Du và Tôn-xtôi để chứng minh điều ấy:

Cỏ non xanh tận chân trời,

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.

Đây là hai câu thơ tả cảnh đặc sắc của Nguyễn Du trong Truyện Kiều. Nguyễn Đình Thi bình về cái hay, cái đẹp của nó như sau: … nào phải để cho ta biết cảnh mùa xuân ra sao mà thôi, hai câu thơ làm chúng ta rung động với cái đẹp lạ lùng mà tác giả đã nhìn thấy trong cảnh vật, rung động với cảnh thiên nhiên mỗi mùa xuân lại như tái sinh, tươi trẻ mãi và cảm thấy trong lòng ta có những sự sống tươi trẻ luôn luôn tái sinh ấy.

Thông qua nội dung và cách giải quyết vấn đề trong hai tác phẩm nổi tiếng của Tôn-xtôi và Nguyễn Du, tác giả Nguyễn Đình Thi đã rút ra nhận xét khái quát về sức mạnh lôi cuốn và khả năng cảm hóa đặc biệt của văn nghệ: Mọi cảnh tình, nhân vật và sự kiện trong một cuốn tiểu thuyết, nếu chỉ làm cho sự hiếu kỳ và kiến thức của ta thỏa mãn, thì khi đó kết thúc cuốn sách, không còn gì đáng quan tâm. Nhưng khi chúng ta đọc đến dòng cuối cùng, chúng ta đã biết toàn bộ cả câu chuyện, chúng ta đã biết những gì mà Kiều đã trải qua trong 15 năm, hoặc cách mà An-na Ca-rê-nhi-na đã chết đau đớn. Chúng ta không còn cần biết thêm điều gì, nhưng vẫn tiếp tục ngồi trước trang sách mà không muốn đóng nó lại, trong đầu tràn đầy những suy nghĩ, trong lòng còn vang lên những niềm vui buồn không bao giờ quên: chúng ta vừa nghe được những lời từ mấy trăm năm trước của Nguyễn Du hay Tôn-xtôi.

Tiếng nói của văn nghệ còn thể hiện ở sự rung cảm và nhận thức của từng người. Nó sẽ được mở rộng, phát huy vô tận qua nhiều thế hệ người đọc, người xem… Mỗi cá nhân, mỗi tầng lớp trong xã hội sẽ cảm nhận câu chuyện về nàng Kiều một cách khác nhau. Các thế hệ khác nhau sẽ phân tích Truyện Kiều bằng những cách cảm, cách nghĩ khác nhau.

Như vậy có thể nói nội dung của văn nghệ khác biệt so với các lĩnh vực khoa học như dân tộc học, xã hội học, lịch sử, địa lí... Các lĩnh vực khoa học này khám phá, mô tả và tổng hợp các quy luật khách quan của tự nhiên và xã hội. Trong khi đó, văn nghệ tập trung vào khám phá và thể hiện chiều sâu tính cách, số phận và thế giới nội tâm của con người. Nội dung chính của văn nghệ là hiện thực vừa mang tính cụ thể vừa mang tính chung, là cuộc sống tinh thần của con người thông qua nhận thức và cảm xúc mang tính cá nhân của nghệ sĩ. Văn nghệ giúp chúng ta có một cuộc sống trọn vẹn, phong phú hơn với bản thân và cuộc sống.

Lời nhắn gửi của nghệ thuật không những là một bài học luân lí hay một triết lí về đời người, hay những lời khuyên xử thế, hay một sự thực tâm lí, hoặc xã hội. Nếu Truyện Kiều rút ra chỉ còn là:

Trăm năm trong cõi người ta,

Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau.

hoặc:

Thiện căn ở tại lòng ta,

Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.

thì tác phẩm của Nguyễn Du sẽ biến thành một thử “Phật giảo diễn ca”, cùng như An-na Ca-re-nhi-na sẽ biến thành “Bác ái giáo diễn thuyết” không lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, cũng phong phú vá sâu sắc hơn. Từ những nghệ sĩ vĩ đại ấy, chúng ta không chỉ nhận được những lý thuyết triết học hay luân lí, mà còn là sự sâu sắc, niềm vui buồn, yêu ghét, mơ mộng, phấn khích và vô số tư tưởng mà từng câu thơ, từng trang sách mang lại. Đó là những hình ảnh tuyệt đẹp mà chúng ta thường không nhận ra hàng ngày xung quanh ta: ánh sáng mặt trời, cỏ xanh, tiếng chim hót và cả những khuôn mặt con người mà trước đây chúng ta chưa từng chú ý, cũng như những khía cạnh mới, những vấn đề mà chúng ta ngạc nhiên khám phá ngay trong tâm hồn của chúng ta. Mỗi tác phẩm vĩ đại chiếu sáng vào bên trong ta một tia sáng riêng, không bao giờ phai nhạt. Tia sáng ấy trở thành của riêng ta và chiếu rọi lên cuộc sống của chúng ta, những người chúng ta gặp gỡ, tạo thay đổi toàn diện trong cách nhìn và suy nghĩ của chúng ta. Một cách sống của tâm hồn đã được những nghệ sĩ vĩ đại mang đến cho thời đại.

Dựa trên những tác phẩm tiêu biểu được trình bày ở phần dẫn chứng, Nguyễn Đình Thi đã giải thích lí do tại sao con người cần đến tiếng nói của văn nghệ và đã phân tích một cách thuyết phục về sự cần thiết của văn nghệ đối với con người. Trong những trường hợp con người bị cách biệt với cuộc sống, lời nói của văn nghệ trở thành một sợi dây buộc chặt họ với cuộc sống thường ngày bên ngoài, kết nối họ với tất cả những hoạt động và trải nghiệm vui buồn gần gũi, quen thuộc.

Câu chuyện sau tác giả kể về người phụ nữ xưa khi tiếp xúc với ca dao - dân ca và tham gia vào những buổi hội chèo tại đình làng: Những người phụ nữ ấy, những người nông dân lam lũ đã trải qua cuộc sống khó khăn, sống trong bóng tối suốt đời, nhưng mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn khi họ ru con bằng những câu ca dao, khi họ hát ghẹo nhau bằng những câu thơ dân ca và khi họ hòa mình vào một buổi chèo. Câu ca dao đã từ lâu truyền lại và mang lại ánh sáng cho những cuộc sống đen tối và vất vả ấy, gợi lên những cảm xúc và ý nghĩ khác thường. Ánh đèn của buổi chèo, những nhân vật, những lời nói và những câu hát đã làm cho những con người đó cười vui hết sức hả dạ hoặc giấu đi giọt nước mắt. Văn nghệ đã thực sự mang lại sự sống cho tâm hồn của họ. Lời gửi của văn nghệ chính là sự sống.

Văn nghệ góp phần làm cho cuộc sống khắc khổ hàng ngày của con người trở nên tươi mát và giữ cho đời luôn tươi tràn đầy sức sống. Các tác phẩm văn nghệ giúp con người vui tươi hơn, khám phá cảm xúc và nuôi dưỡng ước mơ ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn, cực khổ. Tác giả khẳng định rằng văn nghệ là cần thiết đối với con người, đặc biệt là trong bối cảnh hiện tại, khi dân tộc ta đang chiến đấu khốc liệt và gian khổ chống lại thực dân Pháp ác.

Văn nghệ không thể tồn tại nếu tách rời cuộc sống và sống có ý nghĩa gì nếu không phải trước hết là hành động, lao động và cần lao. Chiến đấu cũng là một hình thức của cần lao và bằng góc nhìn khoa học, con người trước tiên là con người sản xuất. Vị trí của văn nghệ chính là nơi giao thoa của tâm hồn con người với cuộc sống hành động, cuộc sống lao động sản xuất, giữa thiên nhiên và những người lao động khác. Vị trí chính của văn nghệ nằm ở tình yêu, sự căm ghét, niềm vui, nỗi buồn và những ý tưởng đẹp xấu trong cuộc sống thiên nhiên và xã hội của chúng ta. Cảm giác, tình tự, cuộc sống cảm xúc, đó là lĩnh vực chính của văn nghệ.

Thông qua đoạn văn trên, tác giả khẳng định sức mạnh đặc biệt của văn nghệ khi phản ánh tình cảm của con người trong cuộc sống chiến đấu và lao động sản xuất. Để hiểu tác động to lớn của văn nghệ, ta có thể đặt câu hỏi ngược lại: Nếu thiếu đi văn nghệ, cuộc sống con người sẽ trở nên như thế nào? Nếu thực sự như vậy, thì cuộc sống trên trái đất này sẽ vô cùng khô khan và tẻ nhạt. Trái tim con người sẽ trở nên cứng nhắc như gỗ đá. Vì vậy, văn nghệ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc mang đến tiếng nói cho con người.

Tác phẩm văn nghệ là nghệ thuật biểu đạt tình cảm bằng ngôn từ. Những tác phẩm văn nghệ chứa đựng những cảm xúc yêu thương, căm ghét, niềm vui và nỗi buồn của con người trong cuộc sống hàng ngày. Tư duy trong nghệ thuật không mang tính trừu tượng hay khô khan mà tình tự, sâu lắng, lan tỏa những cảm xúc và niềm vui sâu thẳm. Nguyễn Đình Thi đã phân tích con đường mà văn nghệ tiếp cận người đọc và sức mạnh kỳ diệu của nó. Bởi vì, sức mạnh đặc biệt của văn nghệ bắt nguồn từ nội dung và cách tiếp cận người đọc, người nghe. Con đường mà văn nghệ đến với người đọc là từ trái tim đến trái tim.

Tôn-xtôi tóm tắt lại: Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm. Nghệ thuật cũng đồng thời diễn đạt tư tưởng, không thể thiếu tư tưởng trong nghệ thuật. Mà không có tư tưởng, con người liệu có thể còn là con người hay không. Trong nghệ thuật, tư tưởng nảy sinh ngay từ cuộc sống hàng ngày và thấm trong mọi khía cạnh của cuộc sống. Tư tưởng của nghệ thuật không bao giờ là trí thức trừu tượng một mình trên cao. Một câu thơ, một trang truyện, một vở kịch, thậm chí một bức tranh hay một bản nhạc; ngay khi chúng gợi lên những rung động cảm xúc trong ta, liệu có khi nào để trí óc của chúng ta nằm yên một chỗ...

Tác phẩm văn nghệ sử dụng cảm xúc để xâm nhập vào nhận thức, tâm hồn của chúng ta thông qua con đường tình cảm. Khi tiếp cận một tác phẩm văn nghệ, chúng ta được sống cùng với cuộc sống được miêu tả trong đó, trải qua tình yêu, sự ghét bỏ, niềm vui, nỗi buồn, chờ đợi... cùng với những nhân vật và nghệ sĩ: Tác phẩm vừa là kết tinh của tâm hồn người sáng tác, vừa là sợi dây truyền cho mọi người sự sống mà nghệ sĩ mang trong lòng. Nghệ sĩ truyền đạt cho chúng ta một cảm giác, một tình tự, một tư tưởng bằng cách làm cho cảm giác, tình cảm và tư tưởng đó sống động trong tâm hồn chúng ta. Nghệ thuật không chỉ đứng ngoài và chỉ dẫn cho chúng ta con đường, mà nó thực sự đốt lửa trong lòng chúng ta, thúc đẩy chúng ta tự mình bước lên con đường đó.

Với tác động đặc biệt bằng nội dung và cách thức, tác phẩm văn nghệ giúp mọi người tự nhận thức và xây dựng bản thân. Văn nghệ đã thực hiện những chức năng nhận thức, giáo dục và thẩm mĩ một cách tự nhiên và mang lại hiệu quả lâu dài, sâu sắc. Bắt nguồn từ cuộc sống hàng ngày của con người, văn nghệ tạo ra "Sự sống cho tâm hồn con người". Nghệ thuật mở rộng khả năng của tâm hồn, làm cho con người trải qua nhiều cảm xúc hơn, yêu thương và căm thù sâu sắc hơn, sự nhạy bén hơn trong việc quan sát và lắng nghe. Nghệ thuật giải phóng con người khỏi giới hạn của chính mình, nó xây dựng con người và cho phép con người tự xây dựng mình. Dựa trên nền tảng xã hội, nghệ thuật xây dựng cuộc sống tinh thần cho xã hội.

Thành công của bài tiểu luận trước hết nhờ bố cục chặt chẽ, hợp lí và cách dẫn dắt vấn đề rất tự nhiên của Nguyễn Đình Thi. Ngôn ngữ được sử dụng rất giàu hình ảnh, có nhiều dẫn chứng từ thơ văn và câu chuyện thực tế để củng cố và làm cho bài viết thuyết phục, tăng thêm sức hấp dẫn. Giọng văn phản ánh sự chân thành, say mê và đầy nhiệt huyết của tác giả. Bài viết cũng đã cho chúng ta hiểu rõ nội dung của Tiếng nói của văn nghệ và sức mạnh kì diệu mà nó mang đến cho cuộc sống con người. Đồng thời, chúng ta cũng hiểu thêm cách viết một bài văn nghị luận văn học ngắn gọn, chặt chẽ và giàu hình ảnh.

Phân tích bài Tiếng nói văn nghệ mẫu số 3:

Bên cạnh việc hưởng thụ các nhu cầu vật chất như ăn uống, mặc áo, ở nhà,... trong cuộc sống hàng ngày ta không thể thiếu sự hưởng thụ tinh thần: nghe nhạc, ngắm tranh, đọc văn thơ,... Được nghe một giai điệu nhẹ nhàng, được ngắm một bức tranh tuyệt đẹp, được đọc - hiểu - ngẫm một câu chuyện, một bài thơ hay - tất cả gọi là văn nghệ. Chúng là những sản phẩm tinh thần quý giá mang đến cho ta nhiều lợi ích. Vậy, những lợi ích mà văn nghệ mang lại là gì? Bài viết "Tiếng nói của văn nghệ" - một tác phẩm nghị luận sâu sắc, chặt chẽ và đậm chất hình ảnh của nhà văn Nguyễn Đình Thi - sẽ giúp ta tìm câu trả lời cho câu hỏi đó.

    Mỗi tác phẩm văn nghệ là một lá thư, một lời nhắn nhủ. Để lí giải nội dung những lá thư, những lời nhắn nhủ của văn nghệ, tác giả Nguyễn Đình Thi đã trình bày một hệ thống luận điểm bằng các lí lẽ và dẫn chứng rành mạch, cụ thể:

Một câu thơ, một đoạn thơ, số phận của một nhân vật trong một truyện hay tác phẩm văn học, một bài hát, một điệu múa, một bức tranh,... đặc sắc, tất cả đều có khả năng đánh thức trong chúng ta những cảm xúc, suy ngẫm và gợi lại những buồn vui về cuộc sống và con người. Có người nói rằng văn học nghệ thuật luôn gợi mở trong chúng ta những khát vọng, nhằm hướng chúng ta đến những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Đó là thông điệp đầu tiên mà văn nghệ gửi gắm. Trước khi trình bày quan điểm đó, nhà văn phân tích một cách ngắn gọn câu thơ của Nguyễn Du và một nhân vật trong tiểu thuyết của Lép Tôn-xtôi.

Lời nhắn gửi thứ hai: tác phẩm nghệ thuật gợi cho ta những bài học luân lí, hay một triết lí về đời người, những lời khuyên xử thế,... Minh họa luận điểm này, Nguyễn Đình Thi dẫn hai câu Kiều đáng nhớ:

Thiện căn ở tại lòng ta,

Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài.

Nhà văn bổ sung bằng những lí lẽ và dẫn chứng về tác phẩm của Nguyễn Du, của Tôn-xtôi rồi nhấn mạnh: mỗi tác phẩm lớn "rọi vào bên trong chúng ta một ánh sáng riêng...". Những nghệ sĩ lớn "đem tới được cho thời đại họ một cách sống của tâm hồn". Lời gửi cua văn nghệ kì diệu biết bao !

Ngoài những điều đã được đề cập, văn nghệ còn mang đến sự liên kết chặt chẽ giữa chúng ta và cuộc đời. Văn nghệ giúp chúng ta sống vui vẻ, lạc quan, đầy niềm tin và hi vọng. Tương tự như lập luận ở hai luận điểm trước đó, nhà văn kể lại những câu chuyện cụ thể và đầy cảm động về những người chiến sĩ cách mạng tiền bối bị giam cầm, đối mặt với cái chết cận kề vẫn không ngừng kể "Truyện Kiều", những người nông dân vất vả suốt năm tháng vẫn đam mê hát dân ca, xem tuồng, chèo,... Từ những ví dụ cụ thể này, người viết kết luận bằng hai câu văn sâu sắc: "Văn nghệ đã làm cho tâm hổn họ thực được sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống".

Với những luận điểm đã trình bày ở trên, nhà văn Nguyễn Đình Thi đã giúp chúng ta thấu hiểu sức mạnh và khả năng kì diệu của văn học nghệ thuật đối với cuộc sống con người. Các nhà lí luận đã gọi đó là những chức năng và tác dụng của văn nghệ. Tuy nhiên, Nguyễn Đình Thi không sử dụng những thuật ngữ khái quát, trừu tượng mà sử dụng những từ ngữ đơn giản, gợi cảm và dễ hiểu như "... một lời nhắn nhủ... lời gửi của văn nghệ", kết hợp với những động từ mạnh như "chúng ta nghe thấy...tác phẩm rọi một ánh sáng... câu Kiều, tiếng hát buộc chặt lấy cuộc đời...truyền lại, gieo vào...". Bên cạnh việc lựa chọn sử dụng ngôn từ chính xác và gợi cảm, nhà văn còn áp dụng cách lập luận quy nạp khiến những luận điểm ban đầu khó hiểu trở nên dễ hiểu và thuyết phục.

Về cách nói, cách nhắn nhủ của văn nghệ, qua việc đọc đoạn văn từ câu "Có lẽ văn nghệ..." đến câu "... khiến chúng ta tự phải bước lên đường ấy", chúng ta có thể hiểu cách nói, cách nhắn gửi của văn nghệ trong ba ý chính sau.

Thứ nhất: Nghệ thuật là tiếng nói của tình cảm. Những câu thơ đẹp, những hình tượng nhân vật sống động, lời ca tiếng hát hay,... lay động con tim chúng ta, khiến ta xúc động, trào dâng niềm vui, lòng thương xót, mến yêu, niềm hi vọng,... trong cuộc sống.

Thứ hai: Tác phẩm khơi dậy trong trí óc tư những vấn đề suy nghĩ. Điều đó nghĩa là cùng với tình cảm, con đường đi tới của nghộ thuật là trí tuệ, là tư tưởng. Nhưng "cái tư tưởng trong nghệ thuật là một tư tưởng náu mình, yên lặng". Nó không nêu những nội dung tư tưởng, không giáo huấn trực tiếp, khô khan, áp đặt, nó "náu mình, yên lặng" để bằng sự khơi gợi của tình cảm, sự lay động từ con tim, truyền những dư ba, những nguồn sóng ngầm lên trí óc, đánh thức suy nghĩ, lắng sâu trong tư tưởng con người. Con đường đi và hướng đi của nghệ thuật thật tinh tế như thế đấy.

Thứ ba: Cách nói, đường đi của nghệ thuật tinh tế và kì diệu hơn nữa là nghệ thuật đốt lửa trong lòng chúng ta. Đi từ tình cảm đến tư tưởng, từ cách lay động con tim đến sự thức tỉnh trí óc,... mỗi tác phẩm nghệ thuật thực đã tác động đến những nơi tinh nhạy, linh thiêng nhất trong sự sống của con người.

Ba phương thức tác động của văn học nghệ thuật đối với con người có sức mạnh và tác động sâu sắc. Khi trình bày các luận điểm này, Nguyễn Đình Thi ít sử dụng các dẫn chứng cụ thể như ở phần trên, mà thay vào đó ông chủ yếu trình bày, phân tích bằng lí lẽ. Tuy nhiên, lí lẽ của ông không mang tính trừu tượng hay khô khan, bởi ngôn từ trong đoạn văn của ông rất mượt mà, cụ thể và sống động. Đồng thời, nhà văn cũng sử dụng nhiều phép so sánh và ẩn dụ thông qua những hình ảnh gần gũi. Ví dụ như, "chỗ đứng của văn nghệ chính là chỗ giao nhau của tâm hồn con người với cuộc sống" hay "tư tưởng trong nghệ thuật là một tư tưởng náu mình, yên lặng... trỏ vẽ cho ta đường đi... đốt lửa trong lòng chúng ta...". Cách viết văn nghị luận như vậy thật tài hoa và đáng để học hỏi.

Đến phần kết thúc của văn bản (từ câu "Bắt rễ ở cuộc đời"... đến hết), tác giả tiếp tục dùng lí lẽ và những từ ngữ sinh động để khái quát cội nguồn và thiên chức vẻ vang, khả năng kì diệu của văn học nghệ thuật đối với con người, đối với cuộc sống. Nguyên lí cơ bản: Văn học nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống, để rồi trở lại phục vụ cuộc sống được nhà văn nhấn mạnh bằng những luận điểm đầy ấn tượng như "văn nghệ lại tạo được sự sống cho tâm hồn người... Nghệ thuật giải phóng được cho con người khỏi những biên giới của chính mình, nghệ thuật xây dựng con người,... làm cho con người tự xây dựng được".

Tóm lại, khi đọc bài viết "Tiếng nói của văn nghệ", chúng ta có thể nghe và hiểu được những lời nhắn gửi kì diệu của văn học nghệ thuật đối với cuộc sống con người. Văn nghệ là một mối dây đồng cảm giữa nghệ sĩ và độc giả qua những rung động mãnh liệt, sâu xa trong trái tim. Văn nghệ giúp đời sống con người chúng ta phong phú hơn, nhân cách ngày càng hoàn thiện và sống trong sạch, cao thượng theo tiêu chuẩn của chân, thiện, mĩ. Đồng thời, qua bài viết này, chúng ta học được cách phân tích bằng lí lẽ, kết hợp với những dẫn chứng sinh động, lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh và cảm xúc, đạt đến chuẩn mực của một văn bản nghị luận sâu sắc và thuyết phục. Nói cách khác, nội dung và giá trị nghệ thuật đặc sắc của bài viết đã truyền đạt cho chúng ta nhiều điều kì diệu, thắp lên trong ta tình yêu văn chương và nghệ thuật, khích lệ và thúc đẩy chúng ta có niềm hứng khởi và quyết tâm học tập, thực hành văn chương và nghệ thuật trong trường học, gia đình và cuộc sống. Xin cảm ơn nhà văn Nguyễn Đình Thi đã mang đến cho chúng ta một món ăn tinh thần cao quý và bổ ích.

-/-

Các bạn vừa tham khảo một số bài văn mẫu hay phân tích bài Tiếng nói văn nghệ của Nguyễn Đình Thi (chương trình Ngữ Văn 9). Truy cập kho tài liệu Văn mẫu 9 để cập nhật thêm nhiều bài văn hay khác giúp rèn luyện kỹ năng làm văn, chuẩn bị tốt cho các bài thi và kiểm tra môn Văn. Chúc các bạn học tốt !