Phân tích hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm Hai đứa trẻ để hiểu rõ hơn những thông điệp nhân văn ý nghĩa, những khát vọng cuộc sống của Thạch Lam được gửi gắm qua hình ảnh đoàn tàu.
Hướng dẫn phân tíchhình ảnh đoàn tàu trong Hai đứa trẻ
Đề bài: Phân tích ý nghĩa hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam.
1. Phân tích đề
- Yêu cầu: phân tích ý nghĩa của hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm Hai đứa trẻ.
- Đối tượng, phạm vi đề bài: các câu văn, từ ngữ, chi tiết tiêu biểu trong truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam.
- Phương pháp lập luận chính : phân tích.
2. Hệ thống luận điểm
- Luận điểm 1: Hình ảnh đoàn tàu theo trình tự miêu tả của tác giả
- Luận điểm 2: Ý nghĩa của đoàn tàu đêm.
3. Lập dàn ý chi tiết
a) Mở bài
- Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm
+ Thạch Lam là một trong những nhà văn nổi tiếng của nền văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 cây bút lãng mạn, giàu xúc cảm và tài hoa.
+ Hai đứa trẻ là tác phẩm nổi bật nhất của ông viết về cuộc sống khó khăn tại một huyện nghèo với bao con người và cuộc sống khổ cực nhưng luôn ước mơ và hi vọng.
- Khái quát hình ảnh đoàn tàu đêm: Hình ảnh đoàn tàu là một chi tiết giàu ý nghĩa, góp phần làm nên thành công của truyện, gây ấn tượng khó phai khiến người đọc phải trăn trở, nghĩ suy...
b) Thân bài
* Khái quát về tác phẩm
- Hoàn cảnh sáng tác: Tác phẩm có lẽ được gợi lên từ những câu chuyện cảnh đời nơi phố huyện Cẩm Giàng, Hải Dương quê ngoại nhà văn với những kỉ niệm tuổi thơ.
- Tóm tắt nội dung:
Liên và An đã từng có một cuộc sống đầy đủ vui vẻ ở Hà Nội. Do gia đình sa sút, hai đứa trẻ phải về sống nơi phố huyện - một cuộc sống nghèo khổ, đơn điệu. Trong một buổi chiều tà, nhìn thấy những đứa trẻ con đi nhặt nhạnh những đồ thừa, Liên cảm thấy lòng man mác buồn. Xung quanh chị em Liên là cuộc sống tàn lụi của chị Tí, bác Siêu, bác Sẩm... Thế nhưng chừng ấy người sống trong bóng tối vẫn hy vọng cái gì đó tươi sáng hơn. Mong ước ấy được thể hiện qua việc chờ chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện. Chuyến tàu đêm từ Hà Nội về, ầm ầm lăn bánh qua phố huyện rồi khuất dạng, im tiếng trong trời đêm sâu thẳm. Lúc đó người buôn bán ở phố huyện mới dọn hàng sau một tối ế ẩm để trở về nhà. Còn hai đứa trẻ dần dần chìm vào giấc ngủ yên tĩnh.
* Luận điểm 1: Hình ảnh đoàn tàu theo trình tự miêu tả của tác giả
- Trước khi tàu đến: Hình ảnh đoàn tàu đã được báo trước với những yếu tố như:
+ Đèn ghi xanh biếc
+ Tiếng còi xe lửa
+ Tiếng xe rít mạnh vào ghi
+ Một làn khói trắng lên đằng xa
+ Tiếng hành khách ồn ào khe khẽ
- Khi tàu đến:
+ Tàu đến trong tâm trạng chờ đợi khắc khoải của Liên và An: đã buồn ngủ ríu cả mắt, tuy vậy hai chị em vẫn gượng thức để đợi chuyến tàu đêm.
+ Hai chị em cùng ngồi ngắm nhìn đoàn tàu: những toa tàu sáng trưng, cửa kính sáng lấp lánh, đồng và kền lấp lánh…
+ Tàu không đông, thưa vắng người và kém sáng hơn -> Sự quan sát kĩ lưỡng và nhạy cảm của hai đứa trẻ dù là những thay đổi nhỏ nhất.
-> Đoàn tàu vụt qua mang theo những ánh sáng chiếu xuống một vùng xua đi vẻ tăm tối vốn có.
- Khi tàu đi:
- Đốm than đỏ bay tung trên đường tàu
- Cái chấm nhỏ trên chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng
- Xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre
-> Đoàn tàu đi để lại niềm tiếc nuối và hụt hẫng cho hai chị em.
* Luận điểm 2: Ý nghĩa của đoàn tàu đêm.
- Chuyến tàu xuất hiện một cách chớp nhoáng trong sự chờ đời, sự cố gắng, sự mong mỏi của người dân phố huyện, mang đến một không gian hoàn toàn khác với không gian gian tĩnh lặng, tịch mịch và đầy bóng tối nơi phố huyện nghèo.
- Đoàn tàu là tia hồi quang khơi lại trong chị em Liên và An những tháng ngày sung sướng đủ đầy hạnh phúc xa xưa
- Gợi lên một thế giới giàu sang, nhịp sống nhộn nhịp, khung cảnh rực rỡ, hoàn toàn khác với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tăm tối quẩn quanh nơi phố huyện
- Đó là chuyến tàu khát vọng, chuyến tàu mơ ước muốn thoát khỏi cuộc sống buồn chán hiện tại và sống với một thế giới mới, tươi đẹp hơn, đầy ánh sáng.
- Thể hiện được tấm lòng thương cảm của nhà văn tới những kiếp người nghèo khổ.
c) Kết bài
- Khái quát lại ý nghĩa hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm.
- Nêu cảm nhận của em.
>>> Có thể tham khảo lại hướng dẫn soạn bài Hai đứa trẻ để bổ sung cho dàn ý thêm đầy đủ, chi tiết hơn.
4. Sơ đồ tư duy phân tích hình ảnh đoàn tàu trong truyện Hai đứa trẻ
Xem thêm: Sơ đồ tư duy Hai đứa trẻ
Bài văn ngắn bàn về ý nghĩa của hình ảnh đoàn tàu trong Hai đứa trẻ
Truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam được coi là “một bài thơ trữ tình đượm buồn”. Đây là một truyện ngắn độc đáo có sự kết hợp của chất tự sự và chất trữ tình. Sự xuất hiện của hình ảnh đoàn tàu ở cuối tác phẩm được coi là một chi tiết giàu ý nghĩa, góp phần làm nên thành công của truyện ngắn này.
Đoàn tàu xuất hiện trong hoàn cảnh đầy tăm tối của những kiếp người mỏi mòn nơi phố huyện mà cuộc sống của họ đang chìm ngập trong bóng tối. Tuy nhiên chừng ấy người trong bóng tối vẫn “mong đợi một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày của họ”. Với hai chị em Liên thì sự mong mỏi ấy rõ ràng, cụ thể hơn. Chúng chờ tàu từ chiều cho đến khuya để được thấy đoàn tàu và ngày nào cũng thế. Khi nhìn thấy đoàn tàu chạy qua phố huyện thì dường như chúng mới được sống trọn vẹn một ngày.
Từ xa, hình ảnh đoàn tàu đã hiện lên với “ngọn lửa xanh biếc như trơi”, với “tiếng còi vọng lại theo ngọn gió xa xôi”. Rồi đoàn tàu đến gần trong âm thanh dồn dập, ồn ào, rầm rộ, tiếng ghi rít mạnh lên. Khói bừng sáng, đèn sáng trưng chiếu sáng xuống mặt đường. Một thứ âm thanh mạnh mẽ và huyên náo hẳn. Một thứ ánh sáng lấp lánh, rực rỡ ngập tràn phố huyện. Nhưng đoàn tàu đi qua trong khoảnh khắc rồi dần dần mất hút vào khoảng sâu của đêm tối. Tiếng vang động nhỏ dần rồi tắt hẳn, trả lại phố huyện nét vẻ vốn có của nó.
Chi tiết đoàn tàu xuất hiện đã góp phần soi rõ tâm trạng các nhân vật, đặc biệt là chị em Liên. Hai chị em đã chờ tàu trong niềm thiết tha, khắc khoải rồi đón tàu trong niềm háo hức, say mê, tiễn tàu trong niềm nuối tiếc, bâng khuâng. Chúng chờ tàu không phải vì tò mò, không phải để bán hàng, không đợi người quen mà là để được nghe âm thanh, được nhìn ánh sáng và được sống với một thế giới khác.
Đây còn là chi tiết giàu ý nghĩa biểu tượng, góp phần thể hiện tư tưởng, chủ đề tác phẩm. Đoàn tàu là hình ảnh biểu trưng cho quá khứ. Nó chạy về từ Hà Nội, từ miền kí ức tuổi thơ thể hiện ước mơ và khát vọng của chị em Liên. Đó là ước mơ được quay trở về quá khứ, sống một cuộc sống tươi đẹp như quá khứ đã qua. Khi hiện tại cuộc sống làm con người không thỏa mãn, người ta thường có xu hướng quay trở lại quá khứ, đặc biệt là quá khứ tươi đẹp. Đặt trong mối quan hệ với hiện tại, đoàn tàu là một thế giới khác hẳn với cuộc sống tràn đầy bóng tối, tẻ nhạt, đơn điệu nơi phố huyện nghèo. Thế giới rực rỡ ánh sáng, ngập tràn âm thanh, chứa đựng bao điều mới mẻ, thú vị. Và thế giới ấy còn giúp những người dân nơi phố huyện nhận ra còn có một cuộc sống đáng sống hơn nơi phố huyện nghèo – cái ao đời phẳng lặng kia. Chi tiết đoàn tàu xuất hiện còn khơi dậy khát vọng và ước mơ của chị em Liên, của những người dân phố huyện về một tương lai sáng lạn. Nó đánh thức khát vọng mơ hồ trong cõi vô thức của hai tâm hồn thơ dại: khát vọng vượt thoát, khát vọng đổi thay, khát vọng kiếm tìm. Nhưng rồi đoàn tàu ấy lại biến mất. Ước mơ thoát khỏi hiện tại vốn đã rất mong manh, xa xôi. Hình ảnh đoàn tàu như niềm vui, tia hi vọng chợt lóe lên rồi vụt tắt. Tất cả trở nên mơ hồ hơn và càng khắc sâu vào nỗi khổ của chừng ấy con người nơi phố huyện nghèo.
Chi tiết nhỏ nhưng đã trở thành điểm sáng tư tưởng cho tác phẩm. Nó thể hiện lòng nhân đạo, niềm xót thương vô hạn đối với những kiếp người tàn lụi, vô vọng và bế tắc. Từ đó Thạch Lam muốn thức tỉnh những con người đang sống trong cái ao đời phẳng lặng, tù đọng một khát vọng sống, khát vọng vượt thoát, khát vọng đổi thay. Chính Thạch Lam cũng khao khát muốn đem đến cho họ tia ánh sáng của sự sống để văn chương trở thành “một thứ khí giới thanh cao và đắc lực”.
>>> Đọc thêm: Phân tích ý nghĩa đoàn tàu trong Hai đứa trẻ (Thạch Lam)
Bài văn mẫu tham khảo phân tích hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam
Truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam in trong tập Nắng trong vườn (năm 1938) với những hình ảnh nhỏ nhặt, bình thường nhưng ẩn chứa trong đó là cả cuộc đời, những số phận nghèo khổ, tăm tối trong xã hội đô hộ phong kiến lúc bấy giờ. Tác phẩm đi sâu vào miêu tả tâm lí nhân vật trước những hoàn cảnh ấy. Đặc biệt hình ảnh con tàu, đại diện cho một nền công nghệ hiện đại, là tượng đài của sự tiến hóa vượt bậc của xã hội. Sự xuất hiện của con tàu như một điểm sáng rực rỡ, một điểm nhấn để tách rời hai thế giới khác biệt, giữa một bên là nền văn minh tiên tiến, cuộc sống con người no đủ và một bên vẫn là cuộc sống lạc hậu, nghèo khó. Tác phẩm đã làm rõ nét khung cảnh mịt mờ ấy.
Hình ảnh chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện, giữa những cảnh hoang sơ, tàn lụi, và đầy u ám của một xã hội thu nhỏ. Chuyến tàu đêm như một thế giới hoàn toàn khác biệt, là niềm mơ ước và khát vọng của những người nghèo khổ. Những ánh đèn lập lòe, những tiếng ồn ã náo động như đánh thức mọi giác quan, khiến tất cả mọi người như lạc vào một xã hội mới với một niềm mong ước thầm lặng. Đồng thời hình ảnh hai chị em Liên, An và các nhân vật khác như đứa trẻ bới rác, mẹ con chị Tí hàng nước, bà cụ Thi điên say rượu, bác phở Siêu, vợ chồng con cái nhà xẩm mù… góp phần tô đậm bức tranh cuộc sống khốn khó và tẻ nhạt. Cốt truyện dường như xoay quanh cuộc sống khốn khó, nghèo nàn của cư dân phố huyện.
Bóng tối dần bao trùm phố huyện, mang trong đó là thanh âm của sự tĩnh mịch, đây u ám, lạnh lẽo. Tác giả đã khéo léo sử dụng những hình ảnh miêu tả từng tiếng động nhỏ nhất “tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng”, “tiếng muỗi vo ve trong bóng tối”, hay cả những hình ảnh đang dần chìm vào trong bóng tối tĩnh mịch “chị Tí với hàng nước sơ xài”, “bác Siêu với gánh phở bập bùng ánh lửa”, “gia đình bác Xẩm mù với mảnh chiếu trải ra đất”,… Tất cả những âm thanh, hình ảnh đấy nhưng càng tô đậm thêm cái màu sắc hoang vắng, cô liêu của bóng đêm nơi phố huyện.
Thạch Lam đã lấy hình ảnh hai đứa trẻ chờ đón đoàn tàu, chờ đón một niềm vui nhỏ bé một cách đầy chi tiết và tỉ mỉ. Nó không đơn giản là để việc bán hàng của hai chị em được thuận lợi mà kèm theo đó là sự khao khát, mong mỏi được ngắm nhìn đoàn tàu sang trọng. Sự tẻ nhạt, lặng lẽ của hai đứa trẻ đang háo hức đợi chờ đoàn tàu lăn bánh qua phố huyện để thấy được sự đối lập giữa tâm trạng, cuộc sống của nhân vật với hình ảnh náo động, nhộn nhịn của đoàn tàu.
Đoàn tàu như là hình ảnh hoạt động cuối cùng của đêm khuya, đối với hai chị em Liên và An hình ảnh con tàu như một thế giới mơ ước, có những ánh đèn xanh đó, có những âm thanh vui nhộn khác hẳn với những hình ảnh tẻ nhạt được lặp đi lặp lại mà hai chị em vẫn thường thấy.Từ rất xa tiếng còi tàu đã hú vang khắp phố và ánh đèn của người gác đường tàu. Tiếp theo là Liên trông thấy ngọn lửa xanh biếc, sát mặt đất như ma trơi, rồi nghe thấy tiếng còi xe lửa trong đêm khuya kéo dài ra theo ngọn gió xa xôi. Sau đó, hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi, kèm theo một làn khói bừng sáng trắng lên đằng xa, tiếp đến tiếng hành khách ồn ào khe khẽ. Thế rồi, tàu rầm rộ đi tới, các toa đèn sáng trưng, những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh. Cuối cùng là cảnh tàu đi xa dần mất hút trong đêm tối mênh mông, để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt, cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre…
Qua ánh nhìn của tác giả, hình ảnh đoàn tàu lăn bánh qua phố huyện rất nhanh chóng, nhưng đã lại cảm xúc đầy nuối tiếc của hai đứa trẻ. Qua hình ảnh đoàn tàu còn gợi lên nhiều mong ước đẹp đẽ của hai đứa trẻ thơ lớn lên giữa cuộc sống nghèo khó, tẻ nhạt.
Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” đã để lại cho người đọc tâm trạng thương cảm cho những số phận con người tẻ nhạt, bất hạnh nhưng vẫn luôn khát vọng về một cuộc sống tương lai tươi sáng hơn. Hình ảnh đoàn tàu như một điểm nhấn thoáng xuất hiện rồi thoáng vụt mất như một niềm vui nhỏ bé, niềm ước mong không bao giờ tắt.
-/-
Trên đây là những nội dung gợi ý cơ bản cho bài văn phân tích hình ảnh đoàn tàu trong tác phẩm Hai đứa trẻ (Thạch Lam). Các em có thể đọc kĩ dàn ý mẫu để hiểu được cách làm cũng như tham khảo những bài văn mẫu mà Đọc Tài Liệu đã tổng hợp để mở rộng vốn từ ngữ cho bài viết của mình. Chúc các em làm bài tốt !
