Dàn ý Phân tích bài thơ Gương báu khuyên răn
Dưới đây là hướng dẫn lập dàn ý chi tiết và ngắn gọn để giúp các em xác định được những ý chính cũng như dẫn chứng cho bài văn phân tích của mình
Dàn ý ngắn gọn
I. Mở bài
Giới thiệu khái quát về tác giả và nội dung chính của tác phẩm “Gương báu khuyên răn”
II. Thân bài
- Khung cảnh hưởng thụ cảnh sắc thiên nhiên của Nguyễn Trãi thể hiện qua câu thơ đầu, từ đó vẻ đẹp tâm hồn của người thi sĩ cũng hiện lên rõ nét
- Bức tranh thiên nhiên được lột tả chân thực
- Nỗi niềm thầm kín về tình yêu với quê hương đất nước gửi gắm qua khung cảnh thiên nhiên.
III. Kết bài
Ý nghĩa và cảm xúc của em về tâm hồn của thi sĩ và cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ.
Dàn ý chi tiết Phân tích Gương báu khuyên răn
A. Mở bài
- Nguyễn Trãi là một bậc anh hùng, một nhà văn hóa lớn.
- Bài thơ Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới - bài 43) phản ánh vẻ đẹp độc đáo của bức tranh ngày hè và tâm hồn yêu thiên nhiên, đất nước, con người của nhà thơ.
B. Thân bài
1. Bức tranh thiên nhiên và cuộc sống
- Miêu tả cảnh ngày hè, tác giả đã sử dụng các động từ: đùn đùn, giương, phun.
+ Từ đùn đùn gợi tả sắc xanh thẫm của tán hoè lớp lớp, liên tiếp tuôn ra.
+ Giương rộng ra.
+ Từ phun gợi sự nổi bật, bắt mắt của màu đỏ hoa lựu.
⇒ Cảnh vật được miêu tả với sức sống mãnh liệt. Như có một cái gì đó thôi thúc bên trong, sức sống như ứa căng, tràn đầy khiến cho màu xanh của lá hòe đùn đùn lên và tán giương lên che rợp, khiến cho cây lựu ở hiên nhà phun ra màu đỏ. Thiên nhiên hiện lên sống động vô cùng.
- Trong bài thơ có các màu sắc: màu xanh của cây hoa hòe, màu đỏ của hoa lựa, hoa sen (có cả mùi thơm của hương sen), tất cả đều dưới ánh nắng chiều màu vàng (lầu tịch dương).
- Bài thơ còn có các âm thanh như tiếng “lao xao” của “chợ cá làng ngư phủ”, tiếng rên rỉ (từ cổ - dắng dỏi) của ve sầu nghe như tiếng đàn (cầm ve) từ trên lầu dưới ánh nắng chiều.
⇒ Bức tranh mùa hè còn có sự hài hòa giữa cảnh vật và con người. Tuy ít nói tới con người nhưng ta vẫn thấy dấu vết, hình bóng con người rất gần gũi: những cây hòe, cây lựu, hồ sen... không phải là những thực vật hoang dã mà có sự tham gia chăm sóc của bàn tay con người. Cho nên, bên cạnh các hình ảnh thiên nhiên ấy còn thấy có cái hiên nhà (Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ), cái ao (trì) (Hồng liên trì đã tiễn mùi hương), và cả ngôi lầu (Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương). Đặc biệt, có rất nhiều âm thanh tiếng người được nghe từ xa (Lao xao chợ cá làng ngư phủ)...
⇒ Các hình ảnh, màu sắc, âm thanh, mùi vị, hài hòa giữa con người với cảnh vật. Đó đều là những vẻ đẹp bình dị, gần gũi, thân thuộc của quê hương, đất nước con người Việt Nam.
2. Vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ
- Nhà thơ tập trung những giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và cả cảm giác nữa để quan sát cảnh thiên nhiên.
- Thiên nhiên ngày hè hiện lên với những đặc trưng cụ thể bởi những cảm nhận tinh tế: màu xanh của lá cây, màu đỏ của hoa lựu và hương thơm của hoa sen. Mùa hè có tiếng ve kêu...
- Thiên nhiên càng hiện lên cụ thể bao nhiêu, càng đẹp bao nhiêu thì chứng tỏ tâm hồn nhà thơ càng đẹp bấy nhiêu. Một tâm hồn đẹp đẽ nhất định phải xuất phát từ thế giới quan lành mạnh. Bao trùm lên từ tấm lòng yêu nước, yêu đời của Ức Trai.
- Hai câu kết diễn tả khát vọng, mong mỏi da diết của Nguyễn Trãi về cuộc sống thanh bình, hạnh phúc của nhân dân. Nhà thơ mong mỏi có khúc đàn Nam Phong của vua Thuấn. Mỗi khi khúc đàn ấy gảy lên thì mưa thuận gió hòa, nhân dân làm ăn sung sướng no đủ.
+ Lấy chuyện xưa để nói hiện tại, cho thấy tấm lòng yêu nước, thương dân của Nguyễn Trãi. Đó là tấm lòng yêu nước thương dân đến trọn đời.
+ Đồng thời câu thơ cũng có nghĩa: Nếu có đàn Ngu (đàn của vua Nghiêu) sẽ gảy lên một khúc nhạc - ca ngợi cuộc sông thái bình, nhân dân giàu đủ khắp bốn phương. Đây là lòi ngợi ca sự hưng thịnh của triều đại, nhưng đồng thời cũng là lời nhắc nhở các bậc quân vương luôn quan tâm đến nhân dân.
+ Nhà thơ thể hiện niềm vui, sự ngợi ca, nhưng đồng thòi cũng là niềm mong ước cho đất nước thái bình, lời khuyên các vị vua noi gương Nghiêu, Thuấn “rủ lòng thương yêu và chầm sóc muôn dân, khiến cho chỗ thôn cùng xóm vắng không có tiếng hờn giận oán cừu” (lời trong một bản tấu của Nguyễn Trãi). Đó cũng chính là tư tưởng “lấy dân làm gốc của ông: “Làm lật thuyền mới biết sức dân như nước”. Tư tưởng đó bắt nguồn từ lời dạy của Khổng Tử: “Dân vi bản, xã tắc vi quy, quân vi khinh (Dân là gốc, xã tắc là quý, vua là nhẹ).
+ Âm điệu của bài thơ có sự thay đổi: câu kết chỉ có 6 chữ (lục ngôn), khác với những bài kết thúc bằng câu thất ngôn. Câu lục ngôn làm cho âm điệu đang 7 chữ dồn lại trong 6 chữ.
+ Tác dụng của việc kết thúc bằng câu thơ lục ngôn: cảm xúc được dồn nén, nhưng dư âm của nó lại mở ra. Bài thơ hết những âm hưởng chưa hết, đó là nhờ cách kết thúc bằng câu thơ sáu chữ trong một bài thơ thất ngôn.
C. Kết bài
Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật:
+ Tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước, đặc biệt là tấm lòng ái nước, thương dân của ông.
+ Đồng thời, bài thơ còn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc bởi ngôn ngữ, hình ảnh thơ giản dị, độc đáo và cách kết thúc bài thơ với câu thơ lục ngôn tạo nên sự dồn nén cảm xúc cho toàn bài.
Top 3 bài văn mẫu Phân tích bài thơ Gương báu khuyên răn
Tổng hợp những bài văn mẫu phân tích Gương báu khuyên răn do Đọc tài liệu tổng hợp dưới đây sẽ giúp các em hiểu rõ hơn tác phẩm và tâm trạng của tác giả - Nguyễn Trãi.
Phân tích Gương báu khuyên răn - Mẫu 1
Nguyễn Trãi, một đại thi hào của dân tộc Việt Nam, vừa là một người cầm quan thành công vừa là một nhà văn, nhà thơ tài năng. Văn thơ của ông đa dạng, nhưng luôn tập trung vào tình yêu nước và vẻ đẹp của thiên nhiên. Bài thơ "Gương báu khuyên răn" là một minh chứng rõ nét cho tình yêu thiên nhiên của tác giả và sức hấp dẫn của tác phẩm.
Đứng trước khung cảnh tráng lệ của thiên nhiên, nhân vật trữ tình trong đó không có vướng bận, vậy nên càng cảm nhận được rõ ràng vẻ đẹp say lòng người. Những hành động hóng mát, ung dung cùng những thanh trầm thể hiện sự thanh thản của nhân vật. Sau đó, hình ảnh đặc trưng của ngày hè được bật lên như một bức tranh rực rỡ. Đó là nào hòe, nào lựu, hồng liên và sự xôn xao tấp nập của chợ cá làng ngư phủ. Đó là những thứ Nguyễn Trãi nhìn thấy, nhưng cũng là thứ chúng ta quen thuộc mỗi khi ngày hè tới. Hình ảnh thiên nhiên và cả cảnh sinh hoạt của con người được tác giả lồng ghép khéo léo, biến thành một bức tranh rộng lớn.
Màu sắc của mùa hè cũng được tác giả thể hiện vô cùng đặc sắc. Những gam màu rực rỡ khiến cho con người cảm thấy hài hòa khi kết hợp giữa màu nóng rực rỡ với những màu lạnh mát mắt. Màu lục của lá hòa bên cạnh màu đỏ của thạch lựu, màu hồng cánh sen hay ánh nắng dát vàng lên những tán hòa. Cách kết hợp ấy mới độc đáo làm sao! Khi bức tranh ấy đang tĩnh lặng khi thuần tả cảnh thì bống nhiên, tiếng ve và âm thanh lao xao của chợ cá khiến cho bức tranh càng có hồn hơn. Thông qua những hình ảnh, âm thanh đó, người đọc thấy được một bức tranh thiên nhiên vô cùng sinh động và đầy sức sống. Những giác quan được Nguyễn Trãi sử dụng gần hết như việc chính ông thả toàn bộ linh hồn để cảm nhận thiên nhiên.
Hình ảnh nhân vật trữ tình xuất hiện trong bức tranh rực rỡ ấy như một nét chấm phá càng thêm đặc sắc. Bỏ qua cảnh vật, lại một lần nữa người đọc ngạc nhiên về một con người nhỏ bé lại nổi bật trên nền thiên nhiên hùng vĩ như thế. Nguyễn Trãi thể hiện được tâm hồn yêu thiên nhiên của mình qua tâm trạng thư thái và thả lỏng, sẵn sàng đón nhận những nét đẹp ấy bằng tất cả giác quan. Ông khao khát về một cuộc sống tương lai, cũng qua đó người đọc thấy được một tâm hồn lớn. Đó là hành động gắn liền với những lo nghĩ cho dân cho nước. Mặc dù đang trong hoàn cảnh thư thái đó, nhưng sâu bên trong tác giả lại không thể quên được mối lo nước nhà.
Với những từ ngữ tràn đầy sức sống và màu sắc, Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh đầy hùng vĩ và vui tươi. Không hoa mỹ, những từ ngữ được tác giả sử dụng đều rất bình dị nhưng không tầm thường mà lại tinh tế. Cách ngắt nhịp của thể thơ 6 chữ nhưng vô cùng mới lạ đã tạo nên một giai điệu độc đáo cho khung cảnh mùa hạ xinh đẹp.
Gương báu khuyên răn của Nguyễn Trãi đã thành công hòa quyện giữa cảnh và tình, vừa không làm mất đi nét đẹp mùa hạ, vừa không làm lu mờ đi cái tâm của nhân vật trữ tình. Nguyễn Trãi không hổ là một nhà chính trị vĩ đại, trong mọi hoàn cảnh đều đặt dân và nước lên đầu. Đến nay, còn có mấy người được như thế nữa đây?
Phân tích Gương báu khuyên răn - Mẫu 2
Đối với nhân dân Việt Nam thì Nguyễn Trãi chính là một bậc đại anh hùng của dân tộc, là danh nhân văn hóa thế giới được UNESSCO công nhận. Ông không chỉ cống hiến hết mình cho đất nước mà ông còn giúp cho nền văn học của nước nhà được rộng mở hơn. Trong những tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Trãi thì có bài thơ Gương báu khuyên răn được vô số độc giả đón nhận. Khi đọc bài thơ chúng ta sẽ thấy được sự yêu đời, yêu quê hương đất nước của Nguyễn Trãi. Ngoài ra bài thơ còn thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên ngày hè.
Mở đầu bài thơ chính là tâm thế của Nguyễn Trãi khi bước vào những ngày hè oi ả.
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Ông hóng mát trong tâm thế rảnh rỗi ở nơi quê hương yên bình. Trong thời gian cáo quan về ở ẩn thì ông có nhiều thời gian rảnh rỗi để hóng mát hơn, tâm trạng của ông cũng được giải tỏa bớt những căng thẳng ở chốn quan trường. Và cũng từ đó mà ông cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên hùng vĩ.
Tiếp theo ông đã miêu tả cho chúng ta thấy được vẻ đẹp đặc trưng của những ngày hè ấy.
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Có thể thấy rằng mùa hè là mùa mà cây cối đua nhau sinh trưởng, phát triển. Tầng tầng, lớp lớp lá cây hòe đùn rợp tán cây. Thạch lựu hiên thì phun từng chùm hoa đỏ tô điểm thêm màu sắc cho ngày hè ấy. Ngoài ra tác giả Nguyễn Trãi còn điểm tô thêm vào cảnh ngày hè bằng hương thơm của hoa sen. Chắc hẳn đây là một bức tranh muôn màu muôn vẻ mà tác giả muốn gửi gắm đến chúng ta. Bức tranh này không chỉ mang mang màu sắc nhẹ nhàng mà nó còn mang màu sắc rực rỡ như sức sống mãnh liệt của các loài cây nơi đây vậy. Bên cạnh những loài cây có màu sắc tươi tắn, rực rỡ như hoa lựu thì vẫn có những loại cây mang màu sắc nhẹ nhàng hơn như hoa sen hồng, hoa hòe nở rợp tán cây. Hình ảnh tán cây hoa hòe xum xuê là đặc trưng cho sự thanh bình, phát đạt và sum họp. Tất cả những điều đó đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên vô cùng hài hòa.
Không chỉ thưởng thức thiên nhiên bằng thị giác và khứu giác mà tác giả còn sử dụng thính giác để cảm nhận được hết vẻ đẹp của thiên nhiên ở nơi quê hương thanh bình.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Mỗi mùa hè đến chúng ta sẽ được nghe thấy âm thanh lao xao của chợ cá làng ngư phủ và âm thanh của những chú ve kêu râm ran mỗi buổi trưa hè. Hình ảnh của những chợ cá giúp chúng ta liên tưởng đến cuộc sống ấm no của những người dân nơi thôn quê. Còn âm thanh của những chú ve đã trở thanh biểu tượng đặc trưng cho mùa hè. Mỗi mùa hè đến chúng ta sẽ được thưởng thức những bản hòa âm vô cùng cuốn hút và những âm thanh ấy đã trở thành một đặc trưng của mùa hè.
Ngoài việc cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên ngày hè ông còn luôn lo nghĩ vì nước, vì dân. Ông mong muốn mình có chiếc đàn của vua Ngu Thuấn để cầu mong cho nhân dân có một cuộc sống ấm no.
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Chúng ta đều biết rằng Nguyễn Trãi là một người trung với nước, hiếu với dân. Mặc dù ông đã cáo quan về ở ẩn nhưng không lúc nào ông ngừng lo lắng về vận mệnh của đất nước cũng như cuộc sống của những người dân hiền lành, chất phác. Ông đã mượn điển tích chiếc đàn của vua Ngu Thuấn để thể hiện tấm lòng của mình. Tương truyền rằng khi gảy chiếc đàn ấy thì cuộc sống của nhân dân sẽ được ấm no, hạnh phúc.
Cùng những lời thơ hết sức giản dị và mộc mạc của Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy được ông là một người đa tài thế nào. Không chỉ là một người thi sĩ yêu sự thanh bình của thiên nhiên mà ông còn là một người anh hùng ai ai cũng kính trọng. Tuy nhiên cuộc đời của ông lại gặp nhiều trắc trở. Nhưng không vì thế mà ông có suy nghĩ bi quan, ông luôn giữ trong mình những suy nghĩ hết sức lạc quan để cuộc sống luôn được vui vẻ, không vướng bụi trần.
Qua tác phẩm Gương báu khuyên răn của Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy được vẻ đẹp hài hòa mà rực rỡ của thiên nhiên. Cùng với đó là tình thần yêu nước, lòng thương dân vô bờ bến của tác giả. Ông đã dành hết những tài năng mà mình có để cống hiến cho đất nước. Dù cho ông có cáo quan về ở ẩn thì tình yêu quê hương đất nước của ông cũng không bao giờ giảm bớt. Ông chính là một tấm gương mẫu cho chúng ta cùng noi theo và học tập để chúng ta cùng bảo vệ quê hương thanh bình của mình.
Phân tích Gương báu khuyên răn - Mẫu 3
Niềm tự hào lớn nhất của con người Việt Nam ta có lẽ là tấm lòng yêu nước, thương dân và yêu thiên nhiên, cuộc sống. “Gương báu khuyên răn” của Nguyễn Trãi là tác phẩm tiêu biểu thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước của tác giả và khát khao cháy bỏng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Từ đó rút ra nhận thức và bài học cho chính mình về sứ mệnh cao cả với đất nước.
Câu câu thơ đầu nói về tâm trạng an nhàn, thảnh thơi của tác giả khi ngắm nhìn thiên nhiên tươi đẹp:
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Mở đầu bằng tâm thế thư thái tận hưởng cảnh sắc thiên nhiên, gạt bỏ hết bụi trần, hòa hợp với hoa lá cây cỏ. Câu thơ nhẹ nhàng, êm dịu như chính con người ông. Từ “Rồi” nối tiếng bằng từ “ngày trường” khiến cho nhịp thơ trở nên chậm dãi, thời gian dường như dài thêm, tâm trạng trong lòng cũng cứ thế mà ngân dài. Và từ đó ông cũng cảm nhận được không gian thiên nhiên hùng vĩ rõ nét hơn.
Không dừng lại ở đó, ông cho người đõ thấy được vẻ đẹp đặc trưng của cảnh ngày hè:
Hòe lục đùn đùn tán rợp gương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Rời xa trốn quan trường, Nguyễn Trãi để mặc cho tâm hồn mình hào cùng với thiên nhiên tươi vui, cuộc sống yên bình nơi quê nhà. Ông diễn tả cảnh sắc với tâm thế ung dung, các từ “đùn đùng”, “giương”, “phun”, “tiễn” khiến ta cảm nhận được sức sống tươi mới ngập tràn ẩn chứa bên trong cảnh vật tạo nên sức choáng ngợp ấn tượng mạnh mẽ. Màu xanh của hoa hòe lan rộng, màu đỏ của hoa lựu tỏa ngát hương, màu hồng của hoa sen vàng lấp lánh nức mùi hương nồng say, tất cả những điều đó hòa quyện lại tạo nên cảnh sắc đặc trưng của cuối hè. Bức tranh thiên nhiên không chỉ mang màu sắc nhẹ nhàng mà còn bừng ên sức sống mãnh liệt của các loài cây.
Ngoài thị giác, Nguyễn Trãi còn thưởng thức thiên nhiên bằng cả thính giác để tận hưởng được trọn vẹn vẻ đẹp vĩnh hằng nơi quê hương thanh bình:
Lao xao chợ ca làng như phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Nếu đã có họa, có hương thì dễ gì bỏ sót đi những âm thanh sáo động của đời thường. Thiên nhiên đầy màu sắc không chỉ có vẻ đẹp của cây cối, hoa lá mà còn có cả tiếng “lao xao” của phiên chợ, đó là tiếng cười nói, trò chuyện của người mua, kẻ bán. Tiếng “dắng dỏi cầm ve” kêu inh ỏi cũng là âm thanh quen thuộc mỗi ngày hè. Âm thanh yên bình nhưng vẫn rộn ràng, náo nhiệt đầy hối hả tạo nên sức hấp dẫn khiến nhà thơ say đắm.
Dù đã cho bản thân nghỉ ngơi, thư giãn nhưng ông không quên được sứ mệnh cao cả của mình. Từ vẻ đẹp thiên nhiên, ông vẫn lo nghĩ cho vận mệnh của đất nước. Ông ước mong rằng mình có chiếc đàn của vua Ngu Thuấn trong tay để có thể cầu mong cho nhân dân có được cuốc sống sung túc, hạnh phúc:
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Nỗi niềm đầy tâm tư đầy suy nghĩ với một tình yêu lớn lao, tình yêu với dân, với nước. Nguyễn Trãi nổi tiếng là vị anh hùng vang danh lừng lẫy trong lịch sử chiến đấu giặc ngoại xâm của dân ta, bởi lẽ thế mà ông thấm thía được hoàn cảnh của đất nước.Ông đã sử dụng điển tích chiếc đàn của vua Ngu Thuấn để bày tỏ nỗi lòng của mình.
Với lời thơ giàu cảm xúc, Nguyễn Trãi đã cho chúng ta thấy ông là một nhà văn đa tài. Nhưng cuộc đời thường phụ tấm lòng của người tài, cuộc sống của ông thường gặp nhiều khó khăn, trắc trở. Điều đó lại không làm nản lòng thi sĩ mà đó là điểm tựa cho ông suy nghĩ thấu đáo, lạc quan hơn về cuộc sống.
Nguyễn Trãi đã thành công miêu tả được vẻ đẹp sống động của thiên nhiên qua tác phẩm “Gương báu khuyên răn”, từ đó ông gửi gắm khát vọng thầm kín của mình về một đất nước không còn chiến tranh, đau khổ. Ông chính là một tấm gương sáng cho mọi thế hệ đời sau noi theo.
-/-
Hy vọng với những bài văn mẫu "Phân tích bài thơ Gương báu khuyên răn" mà Đọc tài liệu tổng hợp giúp các em có thêm tài liệu tham khảo. Cùng với trọn bộ văn mẫu lớp 10 là những tài liệu hữu ích giúp các em học tốt Ngữ Văn 10!