Phân tích bài ca dao Trèo lên cây khế nửa ngày ... Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời, bài cao dao thể hiện tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa: tủi buồn cho tình duyên trắc trở với một giọng điệu than thở, tủi hờn cho thân phận. Cùng tham khảo hướng dẫn làm bài chi tiết dưới đây của Đọc tài liệu bao gồm dàn ý và những bài văn mẫu chọn lọc để hiểu thêm về bài ca dao than thân này em nhé!
Đề bài: Phân tích bài ca dao sau:
Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng nay, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng
Mình ơi có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Dàn ý phân tích bài ca dao Trèo lên cây khế nửa ngày
A. Mở bài
- Giới thiệu bài ca dao cần được phân tích.
Bài ca thể hiện chân thực và cảm động một tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa: chua xót, tủi buồn cho tình duyên trắc trở; đồng thời bài ca cũng man mác một giọng điệu than thở, tủi hờn cho thân phận.
B. Thân bài
- Bài ca dao chính là lời của chàng trai đang yêu.
+ Trèo lên cây khế là bình thường, nhưng ở trên cây khế đến “nửa ngày” thì thật là vô lí. Nhưng chính cái vô lí ấy mới diễn đạt đúng trạng thái tâm hồn của chàng trai: chua xót đến ngơ ngẩn. “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!”, câu đầu đã mở lối cho lời tâm sự bật ra ở câu thứ hai.
+ Nỗi chua xót trong lòng chàng trai vì “ai” đó, chỉ biết ngỏ cùng cây khế. Vì đâu mà chua xót? Những câu hát còn lại cho ta hiểu được chàng trai chua xót vì sự cách trở trong tình yêu của anh với một người con gái.
- Những hình ảnh đặc sắc trong bài ca dao.
Trong bài ca có những cặp hình ảnh “mặt trăng” và “mặt trời”; “sao Hôm” và “sao Mai”, “sao Vượt” và “trăng”. Đó đều là những ẩn dụ lấy từ thiên nhiên để chỉ sự cách trở của đôi lứa, của “ta” và “mình”
+ Và cũng như ngày với đêm, “mặt trời” có bao giờ gặp được “mặt trăng”, còn “sao Hôm” thì mãi xa cách “sao Mai”. Sao vượt và “tràng” đều là hình ảnh của bầu trời đêm nhưng cũng chẳng bao giờ gặp nhau được: sao Vượt lên đến đỉnh bầu trời thì trăng mới bắt đầu mọc. Càng xa cách lại càng nhớ thương vời vợi, nỗi thương nhớ của chàng trai bật ra thành câu hỏi da diết: “Mình ơi! Có nhớ ta chăng?”. Những câu hỏi như thế xuất hiện khá nhiều trong ca dao tình yêu: Mình về, có nhớ ta chăng, Ta về, ta nhớ hàm răng mình cười.
+ Cách xưng hô “ta” và “mình” thật gần gũi và nồng nàn yêu thương. Yêu nhau là thế, mà tại sao phải cách trở để lòng người yêu nhau phải “chua xót”: “Ai làm chua xót lòng này, khể ơi!”. Câu hỏi “Ai làm…?” mang tính phiếm chỉ nhưng người đọc dễ dàng hiểu được nguyên nhân của tâm trạng chàng trai. Còn gì khác hơn, nếu không phải là lễ giáo phong kiến trong cuộc đời xưa với bao nhiêu sự ràng buộc khe khắt đã làm cho nhiều đôi lứa phải đau khổ vì yêu nhau mà không đến được với nhau.
>>> Bài ca dao trên như đã thể hiện chân thực và cảm động một tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa: chua xót, tủi buồn cho tình duyên trắc trở; đồng thời bài ca cũng man mác một giọng điệu than thở, tủi hờn cho thân phận.
C. Kết bài
Bài ca dao như là một lời thủ thỉ chất chứa biết bao nhiêu tâm trạng của chàng trai đang yêu. Nhưng tình yêu đó lại chua xót, buồn tủi.
>> Xem thêm: Phân tích những câu ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
Những bài văn mẫu hay nhất phân tích bài ca dao Trèo lên cây khế nửa ngày
Bài văn mẫu 1
Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Đây là một trong những bài ca dao đặc sắc nhất nói về tình yêu, và nó cũng như là lời khuyên nhủ chúng ta rằng đùng quá tin vào một chuyện gì đó mãi mãi.
Đối với bài ca dao này ta như cũng đang đi tìm hiểu, cái đáng nói ở đây, đáng nói trong hai dòng thơ đầu là mối tương quan giữa cái chua của quả khế và cái chua xót của lòng người. Ta thấy được hình ảnh cây khế, ta như thấy được quả khế xuất hiện chỉ để làm vật chất hóa được một trạng thái tình cảm mà có lẽ cũng chính là sự định danh nó như đã phải mượn đến một từ và vốn dĩ nó cũng như đã được dùng để định danh cho vị chua của khế. Ta như thấy được mất hợp lý giữa các câu thơ khi đang nói về chuyện trèo lên cây khế, rồi lại nói chuyện trăng sao. Chính sự bất hợp lý này như nói lên tâm trạng bất ổn của nhân vật trữ tình trong bài.
Và có thể thấy nhân vật trữ tình trong bài ca dao có thể là người con trai hoặc người con gái. Nhưng xét toàn bộ bài cao dao thì khả năng cao đây chính là những nỗi niềm của người con gái. Bởi ta như thấy được những thở than về tình yêu đôi lứa chính là nữ giới- những thân phận mà trong xã hội xưa bị những quy điịnh như về tam tong tứ đức thắt chặt lại. Và việc thông qua những gì đã được nói ra, đặc biệt qua các từ tạm như là mấu chốt, then chốt như “sánh”, “nhớ”, “chờ”. Hơn nữa còn là các hình ảnh dễ như giúp ta nhắc, gợi lên ấn tượng về sự xa cách trong không gian hay đó cũng chính là những sự cách trở nói chung như sao Hôm, sao Mai và cả sao Vượt. Dường như ta cũng có thể hình dung ra được một nhân vật trữ tình như cũng đã và đang gặp trắc trở trong đường tình và đang tha thiết nhớ người thương. Nhân vật như cũng rất tha thiết ước mong một sự sum vầy. Và ta như thấy được lí do của sự cách trở trong bài cao dao như lại không được nói ra một cách trực tiếp, rõ ràng. Ta như thấy được điều này như không xuất phát từ phía chủ quan người đang tâm sự. Quan những chi tiết những lời lẽ thì ta có thể thấy, tình cảm của người này đối với người bạn kia như vẫn còn vẹn nguyên. Thậm chí như đã còn phát triển nồng nàn hơn qua thời gian và năm tháng.
Ta như có lẽ cần phải chú ý nhiều hơn tới từ “sánh” được dùng đặc sắc. Từ “sánh” vốn được dùng tới tận hai lần trong hai dòng thơ kề nhau. Và ta như thấy được từ “Sánh” dường như cũng đã gợi lên sự xứng hợp, như đó chính là những sự vừa đôi phải lứa. Và còn hay nói cách khác là sự đẹp đôi. Và cả hình ảnh sao Hôm và sao Mai nữa. Lấy hình ảnh của thiên nhiên như cũng đã để chúng sánh chằng chằng với nhau. Hình ảnh như đã được sự hô ứng nhịp nhàng giữa sáng và chiều, và đó chính là giữa đông và tây trong thời gian và trong không gian.
Có thể nói được nhân vật trữ tình đã không ví von một cách tường minh chuyện mình với chuyện trăng sao, trời đất kia. Mà ở đây ta hiểu trong sâu xa hơn và sâu sắc hơn là khi người đó đã nhìn vấn đề đúng như vậy. Có lẽ rằng khi mà chưa biết việc tự nhìn nhận như thế có chủ quan không, nhưng ta có thể thấy được những căn cứ vào những gì mà tình cảm người đó thổ lộ ra ngoài. Trong mỗi chúng ta như có thể tin vào một sự xứng đôi vừa lứa và sự xúng đôi này lại như dựa trên tình cảm chân thật đáng được trân trọng và bảo vệ.
Nhưng đường như sự xúng đôi đó như bị ngăn cách. Có thể lý do ở đây chính là vì cha mẹ. Hay cũng lại có thể là vì thành kiến xã hội, cũng có thể vì một sự nghi ngại hay không hề được dứt khoát từ phía bạn tình. Ta như thấy được chuyện kết đôi đã không thành được kể cả có dù theo sự mách bảo bên trong của nhân vật trữ tình, quan hệ tương xứng trong mối quan hệ giữa hai người tưởng không còn gì phải bàn cãi nữa.
Và để rồi như đã phải thốt lên câu “Mình ơi! Có nhớ ta chăng”, ta như thấy được chính nhân vật trữ tình đã quên người bạn tâm sự đầu tiên là cây khế và nó như cũng để chỉ còn biết đến người mình yêu dường như đang ở một chốn nào đó giữa cõi người mà ta không bao giờ tìm được. Đó chính là một tiếng kêu kết tụ cả nỗi lo âu, niềm hi vọng và đó cũng chính là những sự nhắc nhở và cả chút trách móc đầy thương yêu, thông cảm. Đồng thời đó cũng chính là một tiếng kêu thúc đẩy mối liên tưởng về hình ảnh đẹp đó chính là “sao Vượt chờ trăng giữa trời” nó như đã làm sáng cả không gian thơ, và hơn hết nó đã làm sáng cả một tấm tình thủy chung son sắt.
Người độc như đã thấy được rằng có cả một câu chuyện dài chứa đựng trong bài ca dao ngắn này. Dường như những tâm sự, nỗi niềm được thổ lộ ở đây đạt tới giá trị kết tinh cao độ và cũng có thể khơi lên nhiều suy nghĩ, cảm xúc về phận người và về những bi kịch trong tình yêu đôi lứa. Và để rồi khi mà người đọc bài ca dao, ta dường như cũng không thể quên được hình ảnh “sao vượt chờ trăng” và đây được xem là một hình ảnh đã vĩnh cửu hóa cái đẹp vĩnh cửu hóa của sự kiên tâm đợi chờ trong hi vọng và đau đớn.
Bài văn mẫu 2
Bài ca thể hiện chân thực và cảm động một tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa: chua xót, tủi buồn cho tình duyên trắc trở; đồng thời bài ca cũng man mác một giọng điệu than thở, tủi hờn cho thân phận
Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời.
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình đi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời.
Bài ca là lời của chàng trai đang yêu. Bài ca theo thể hứng, câu đầu chỉ có tác dụng đưa đẩy bắt vần: Trèo lên cây khế nửa ngày. Có nhiều câu ca dao giống như thế.Trèo lên cây bưởi hái hoa, Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân. Trèo lên cây bưởi hái hoa, Người ta hái hết đôi ta bẻ cành. Trèo lên cây gạo cao cao,Bước xuống vườn đào hái nụ tầm xuân. Trèo lên cây khế là bình thường, nhưng ở trên cây khế đến "nửa ngày" thì thật là vô lí. Nhưng chính cái vô lí ấy mới diễn đạt đúng trạng thái tâm hồn của chàng trai: chua xót đến ngơ ngẩn. "Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!", câu đầu đã mở lối cho lời tâm sự bật ra ở câu thứ hai. Nỗi chua xót trong lòng chàng trai vì "ai" đó, chỉ biết ngỏ cùng cây khế. Vì đâu mà chua xót? Những câu hát còn lại cho ta hiểu được chàng trai chua xót vi sự cách trở trong tình yêu của anh với một người con gái. Trong bài ca có những cặp hình ảnh "mặt trăng" và "mặt trời"; "sao Hôm" và "sao Mai", "sao Vượt" và "trăng". Đó đều là những ẩn dụ lấy từ thiên nhiên để chỉ sự cách trở của đôi lứa, của "ta" và "mình". Cũng như ngày với đêm, "mặt trời" có bao giờ gặp được "mặt trăng", còn "sao Hôm" thì mãi xa cách "sao Mai". Sao vượt và "tràng" đều là hình ảnh của bầu trời đêm nhưng cũng chẳng bao giờ gặp nhau được: sao Vượt lên đến đỉnh bầu trời thì trăng mới bắt đầu mọc. Càng xa cách lại càng nhớ thương vời vợi, nỗi thương nhớ của chàng trai bật ra thành câu hỏi da diết: "Mình ơi! Có nhớ ta chăng?". Những câu hỏi như thế xuất hiện khá nhiều trong ca dao tình yêu:
Mình về, có nhớ ta chăng,
Ta về, ta nhớ hàm răng mình cười.
Cách xưng hô "ta" và "mình" thật gần gũi và nồng nàn yêu thương. Yêu nhau là thế, mà tại sao phải cách trở để lòng người yêu nhau phải "chua xót": "Ai làm chua xót lòng này, khể ơi!". Câu hỏi "Ai làm...?" mang tính phiếm chỉ nhưng người đọc dễ dàng hiểu được nguyên nhân của tâm trạng chàng trai. Còn gì khác hơn, nếu không phải là lễ giáo phong kiến trong cuộc đời xưa với bao nhiêu sự ràng buộc khe khắt đã làm cho nhiều đôi lứa phải đau khổ vì yêu nhau mà không đến được với nhau. Bài ca thể hiện chân thực và cảm động một tâm trạng phổ biến trong tình yêu của người bình dân xưa: chua xót, tủi buồn cho tình duyên trắc trở; đồng thời bài ca cũng man mác một giọng điệu than thở, tủi hờn cho thân phận.
Bài văn mẫu 3
Ca dao Việt Nam đi vào tiềm thức của người dân một cách đầy tự nhiên và hồn hậu như chính tâm hồn những người lao động chân chất, thật thà. Có ca dao tình nghĩa, ca dao về thiên nhiên, ca dao về lao động sản xuất và có cả những bài ca dao than thân cho số phận trắc trở của mình.
"Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời.
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình đi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời"
Trong tình yêu, ai cũng mong muốn cho mình một tình duyên tốt đẹp, suôn sẻ, vẹn tròn. Nhưng không phải mối tình nào cũng đẹp đẽ, có những cuộc tình đầy trắc trở ngược xuôi. Tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài ca dao cũng vậy, chàng yêu say đắm cô gái nhưng duyên phận lỡ làng, chàng buông lời chưa xót, tủi hờn cho thân phận. Trong cái bình thường của hành động đã chứa đựng cái bất thường của tình cảm. "Trèo lên cây khế nửa ngày ". Chàng trai đã đau đớn, đắng cay khiến lòng ngẩn ngơ, chờ đợi. Cây khế như một người bạn tâm tình để chàng trai được bộc lộ nỗi lòng mà tâm sự cùng khế. Những lời từ tận đáy lòng của chàng trai thốt lên thật nghẹn ngào biết bao : "Ai làm chua xót lòng này khế ơi?". Một câu hỏi từ từ bật lên, phiếm từ chỉ định "ai" nỡ làm lòng chàng chưa xót. Vì ai mà khiến chàng ngậm ngùi cay đắng. Phải chăng đó chính là những khắt khe của lễ giáo phong kiến, những bất công của xã hội cũ đã làm ngăn trở tình cảm đôi ta, làm tan nát bao mối tình nhân gian tốt đẹp.
Tiếng than cất lên sao mà xé lòng đến thế, khế chua - lòng người cũng đầy chua xót. Bao cách trở tình yêu khiến lòng chàng càng sầu muộn da diết hơn. Tác giả đã sử dụng khoảng cách vô tận của những hình ảnh thiên nhiên, sự cao rộng của đất trời vũ trụ để chỉ khoảng cách của tình yêu đôi lứa. Mặt trời và mặt trăng đều đẹp đẽ hiền dịu và sáng ngời như thế mà chẳng bao giờ có thể gặp gỡ nhau cũng như ta và mình vậy. Sao Hôm và sao Mai cũng mãi xa cách nghìn trùng chẳng thể nào thấy nhau. Nhưng dù có xa xôi cách biệt thì chúng đều có điểm chung là mang lại sự sống và làm đẹp cho muôn loài, cho thiên nhiên, đều đẹp đẽ và tinh khôi. Như tình chúng mình vậy, dù khoảng cách có bao xa vẫn luôn sắt son với tấm lòng chung thủy, vẫn mãi trường tồn, vĩnh hằng và bền vững như tình yêu.
"Mình ơi có nhớ ta chăng
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời"
"Mình" và "ta" tuy hai mà một, sao mà thiết tha, ân tình đến vậy. Lời xưng hô thấm đẫm tình yêu thương dành cho nhau. Ta và mình càng xa cách càng không thể nguôi ngoai nỗi nhớ nhung dành cho nhau cũng như sao Vượt với ánh trăng kia đều là bầu trời đêm nhưng chẳng thể nào gặp gỡ, chỉ có thể dành cho nhau những ân tình, những tình cảm tốt đẹp yêu thương. Bài ca dao mang đến cho ta nhiều cảm xúc, vừa thấy trân trọng tình yêu thủy chung của đôi lứa dành cho nhau, vừa thương xót ngậm ngùi trước mối tình trắc trở, trước nỗi lòng đau đáu của chàng trai. Đó là một mối tình quá đỗi cảm động khiến ta thêm niềm tin vào tình yêu, những tình cảm tốt đẹp và trân quý những hạnh phúc đang có của hiện tại hơn.
Tham khảo thêm: Phân tích bài ca dao Khăn thương nhớ ai
Bài văn mẫu 4
Trong cuốn “Đaghetxtan của tôi”, nhà thơ Nga Raxun Gamzatop từng viết:
“Những chiếc bình đẹp nhất
Nặn từ đất bình thường
Những câu thơ đẹp nhất
Từ những chữ bình thường”.
Những câu thơ hay nhất, rung cảm lòng người không phải là những câu thơ sang trọng, mực thước, là mẫu mực muôn thuở mà lại là những câu thơ giản dị đến không ngờ nhưng lại được cất lên từ chính tấm lòng chân thật của con người. Đó chính là những câu ca dao. Một trong những bài ca dao yêu thương tình nghĩa ghi dấu ấn trong lòng người đọc là bài ca dao:
“Trèo lên cây khế nửa ngày,
Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!
Mặt trăng sánh với mặt trời.
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình đi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời.”
Bài ca là tiếng nói tiếc nuối, xót xa của những chàng trai gặp cảnh tình duyên lỡ dở.
Bài ca dao mở đầu với thế hứng rất quen thuộc trong văn học dân gian, như bài ca dao:
“Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng, xung quanh mây vàng
Ước gì anh lấy được nàng
Để anh mua gạch Bát Tràng về xây.”
Hay:
“Trèo lên cây bưởi hái hoa,
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân.
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em đã có chồng anh tiếc lắm thay!”
Trèo lên cây khế là việc rất bình thường, nhưng ở trên cây khế đến “nửa ngày” thì thật là vô lí! Nhưng chính cái vô lí ấy lại diễn đạt đúng tâm trạng của chàng trai: chua xót đến ngơ ngẩn. “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!”, câu đầu đã mở lối một cách hết sức tự nhiên cho lời tâm sự bật ra ở câu thứ hai. Nỗi chua xót trong lòng chàng trai vì “ai” đó, chỉ biết ngỏ cùng cây khế. Vì đâu mà chua xót? Vì một lí do nào đó, có thể là ngần ngại không dám nói ra lời yêu? vì cha mẹ không đồng ý? Hoặc vì gia cảnh? Nhưng dù sao thì họ cũng không thể vẹn tròn hạnh phúc. Chàng trai không biết làm gì, đành buông lời luyến tiếc: “Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!” Âm điệu xót xa nằm ngay ở hai chữ “chua xót”- một nỗi đau nhức nhối, khôn nguôi. Đó không phải lời đãi bôi, nói vui đùa với cô gái mà là lời luyến tiếc. Bởi càng yêu nhiều lại càng tiếc nhiều, lại chỉ có thể ngậm ngùi:
“Bây giờ em đã có chồng
Như chim vào lồng như cá cắn câu
Cá cắn câu biết đâu mà gỡ
Chim vào lồng biết thuở nào ra?”
Tuy tình duyên lỡ dở, tình cảm của chàng trai không trọn vẹn nhưng tấm lòng vẫn bền vững, thủy chung:
“Mặt trăng sánh với mặt trời.
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Mình đi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời.”
Những cặp hình ảnh sóng đôi: “mặt trăng” và “mặt trời”; “sao Hôm” và “sao Mai”, “sao Vượt” và “trăng” như hình ảnh của anh và em, của “ta” và “mình”. Có ngày thì không có đêm, có mặt trời thì không thể có mặt trăng, sao Hôm và sao Mai, sao Vượt và trăng dẫu cùng một bầu trời vẫn muôn trùng xa cách. Càng xa cách lại càng nhớ thương vời vợi, để rồi nỗi nhớ bật lên thành câu hỏi da diết: “Mình đi có nhớ ta chăng?”. Những câu hỏi như thế xuất hiện khá nhiều trong ca dao tình yêu:
“Mình về có nhớ ta chăng
Ta về như lạt buộc khăn nhớ mình”
“Ta về ta cũng nhớ mình
Nhớ yếm mình mặc, nhớ tình mình trao”.
Danh xưng “ta” và “mình” thể hiện sự gắn bó trong hai con người, thân thiết như vợ chồng. Với người con trai, người con gái ấy đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống. Dẫu anh và em phải xa cách, dẫu tình cảm không thể trọn vẹn thì chàng trai vẫn hướng về mình, về tình cảm đôi mình trong liên tưởng đẹp đẽ. Và vượt lên tất cả là tấm lòng son sắt không đổi thay- là lối sống cao đẹp trong ứng xử của tâm hồn, tính cách Việt.
Như vậy, chỉ với sáu câu thơ mà có thể diễn tả đầy đủ cung bậc tình cảm, trạng thái của người con trai trong tình yêu: sự chua xót, khôn nguôi vì tình yêu lỡ dở nhưng đó cũng chỉ là một biểu hiện của tình yêu. Tấm lòng thủy chung, son sắt của chàng trai dành cho người con gái chính là biểu tượng cao nhất của tình cảm cao đẹp, của nghĩa tình con người Việt Nam. Lời thơ giản dị như lời ăn tiếng nói, như chính tâm hồn chân chất của những người nông dân vậy nhưng nó có sức lay động mãnh liệt. Vì nó chạm vào được trái tim con người, vì ta cảm và hiểu với những tâm trạng ấy.
Những bài ca dao ấy, chính là “viên ngọc quý” (Hồ Chí Minh) của kho tàng văn học Việt Nam. Khi nào con người còn sống, còn biết yêu ghét và vui buồn thì những câu ca dao như thế còn có sức sống và giá trị trong lòng người đọc.
Bài văn mẫu 5
Bài ca dao này mở đầu bằng lối đưa đẩy gợi cảm hứng: Trèo lên cây khế nửa ngày, gần giống với Trèo lên cây bưởi hái hoa ở một bài ca dao quen thuộc khác. Những bài như thế thường là lời thở than, tiếc nuối cho duyên phận lỡ làng của các chàng trai nghèo ở nông thôn xưa.
Câu mở đầu nêu ra một tình huống khá đặc biệt: Trèo lên cây khế nửa ngày. Tuy không có chủ ngữ nhưng người đọc vẫn có thể hình dung ra nhân vật trữ tình là chàng trai đang trong tâm trạng cô đơn, buồn bã. Chuyện tình cảm riêng tư khó bày tỏ với người. Thôi thì chia sẻ với cỏ cây cho vơi sầu, bớt khổ: Ai làm chua xót lòng này, khế ơi! Đại từ phiếm chỉ Ai ờ đây mang ý nghĩa khá rộng. Có thể là con người cụ thể nào đó, mà cũng có thể là những ngăn trở vô hình nhưng rất khó vượt qua như quan niệm môn đăng hộ đối, như định kiến phân biệt sang hèn, giàu nghèo trong xã hội… Nhưng dù là gì chăng nữa thì nó cũng là trở lực đáng sợ đối với những đôi lứa đang yêu, muốn tiến tới hỗn nhân, Nó là nguyên nhân dẫn đến sự dở dang hoặc tan vỡ của những cuộc tình.
Hỏi khế mà cũng là tự hỏi mình. Nhân hóa kín đáo qua cách gọi tha thiết khế ơi, khiến cho cây khế cũng mang tâm trạng của một kẻ đồng bệnh tương liên. Câu hỏi tu từ trên như mũi dao vô hình xoáy sâu vào trái tim yêu đang rỉ máu. Nghệ thuật chơi chữ tinh tế ẩn sau câu hỏi ấy. Lòng khế chua chát có nét giống với lòng người chua xót. Cảm giác chua xót, cay đắng tràn ngập cõi lòng chàng trai, nhưng không vì thế mà lụi tàn ngọn lửa hi vọng. Chàng trai mượn quy luật của vũ trụ để khẳng định quy luật của tình yêu:
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Vạn vật đều có đôi có lứa, vậy tại sao chúng mình lại phải xa nhau? Ai nhẫn tâm chia cắt tình duyên đôi lứa, để anh thì lặng đi trong chua xót. Còn em, chắc cũng rơi vào tâm trạng đau khổ, giày vò, nếu như em thực lòng yêu thương, gắn bó với anh. Dẫu bị ngăn trở, dẫu phải xa nhau, nhưng anh vẫn nghĩ chúng ta là một cặp khăng khít không thể tách rời; như Mặt trăng sánh với mặt trời, như Sao Hôm sánh với sao Mai, tuy hai mà một.
So sánh như thế cũng là một cách khẳng định mạnh mẽ về tình yêu và lòng chung thủy, về khát vọng hạnh phúc chân chính. Nhưng dù mượn đến những sự vật lớn lao, vĩnh hằng trong vũ trụ để bày tỏ lòng mình, chàng trai cảm thấy vẫn chưa đủ, chưa thể hiện hết được những điều muốn nói. Cần phải để trái tim tự nói lên những lời yêu thương chân thành nhất:
Mình ơi! Có nhớ ta chăng ?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Những hình ảnh vay mượn dù đẹp đến đâu cũng không có giá trị biểu cảm bằng câu hỏi mộc mạc, tự nhiên mà rung động, thấm thía tận đáy lòng. Gọi người yêu là Mình ơi!, chứng tỏ sự gắn bó giữa chàng trai và cô gái đã đến mức sâu đậm, khó có thể xa lìa. Mình ơi có nhớ ta chăng? Có nhớ những kĩ niệm đẹp đẽ trong tình yêu giữa ta và mình. Còn ta, trước sau vẫn đinh ninh một lời thủy chung, son sắt : Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Sao Vượt là tên gọi dân gian của sao Hôm, thường mọc vào buổi tối, nhất là những đêm có trăng. Sao mọc đợi trăng lên, sao lặn chờ trăng lặn. Đó là quy luật muôn đời của thiên nhiên mả cũng là quy luật bất di bất dịch của tình yêu anh dành trọn cho em!
Cái độc đáo của bài ca dao vừa phân tích ở trên chính là sự kết hợp tự nhiên, hài hòa giữa hai yếu tố dân gian và bác học. Chúng được đặt cạnh nhau, thậm chí lổng vào nhau mà không gây cảm giác ép buộc, khiên cưỡng. Ngược lại, chúng bổ xung cho nhau để tô đậm và làm nổi bật tâm trạng chủ đạo của chàng trai trong hoàn cảnh cô đơn, xa cách người yêu. Bài ca dao không chỉ nói hộ tâm sự của một chàng trai mà là muôn ngàn chàng trai đang lao đao, lận đận trên con đường tình yêu đầy trắc trở.
*************
Trên đây là hướng dẫn làm bài phân tích bài ca dao Trèo lên cây khế nửa ngày bao gồm dàn ý chi tiết và những bài văn mẫu chọn lọc hay nhất. Hy vọng đây sẽ là tài liệu hữu ích phục vụ việc học tập của các em. Ngoài ra, các em hãy truy cập doctailieu.com để tham khảo những bài văn mẫu 10 phong phú khác mà chúng tôi đã sưu tầm và tổng hợp nhé. Chúc các em luôn học tốt và đạt kết quả cao!
