Cuộc sống hiện đại với những bon chen, xô đẩy khiến chúng ta đôi khi quên đi những giá trị đích thực. Tuy nhiên, văn học vẫn luôn đồng hành cùng chúng ta, giúp ta nhìn nhận lại cuộc sống một cách sâu sắc hơn. Bài viết tổng hợp những bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học sẽ cùng các em khám phá những vấn đề xã hội vẫn còn nóng hổi trong đời sống hiện nay qua lăng kính của văn học.
Dàn ý chung nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học
1. Mở bài
- Giới thiệu tác phẩm, tác giả, thể loại, hoàn cảnh sáng tác...
- Trình bày khái quát vấn đề xã hội mà em muốn phân tích qua tác phẩm.
2. Thân bài
- Giải thích khái niệm, định nghĩa về vấn đề: Giải thích rõ vấn đề xã hội mà em đang phân tích là gì.
- Nguyên nhân của vấn đề:
+ Nguyên nhân chủ quan: Do tính cách, hành động của nhân vật.
+ Nguyên nhân khách quan: Do hoàn cảnh xã hội, chế độ, chính sách...
- Hậu quả của vấn đề:
+ Ảnh hưởng đến cuộc sống của nhân vật.
+ Ảnh hưởng đến xã hội.
- Biểu hiện của vấn đề trong tác phẩm:
+ Dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm để minh họa cho từng ý phân tích.
+ Sử dụng các phương pháp phân tích như: phân tích nhân vật, phân tích chi tiết nghệ thuật, so sánh đối chiếu...
- Ý nghĩa của vấn đề
+ Ý nghĩa trong tác phẩm: vai trò trong việc xây dựng cốt truyện, nhân vật, phản ánh xã hội mà tác giả đang sống, liên quan đến chủ đề chính của tác phẩm...
+ Ý nghĩa đối với xã hội:
- Vấn đề này có còn tồn tại trong xã hội hiện đại không?
- Nó có những ảnh hưởng gì đến cuộc sống của con người?
- Bài học rút ra từ vấn đề này là gì?
- Thái độ của tác giả
+ Đồng tình, phê phán, hay vừa đồng tình vừa phê phán?
+ Những thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm?
+ Các phương thức nghệ thuật mà tác giả sử dụng để thể hiện thái độ: Từ ngữ, câu văn, hình ảnh, nghệ thuật miêu tả, biểu cảm...
3. Kết bài
- Nhấn mạnh một lần nữa về tầm quan trọng của vấn đề.
- Liên hệ vấn đề trong tác phẩm với những vấn đề tương tự trong xã hội hiện nay.
* Gợi ý một vấn đề xã hội rút ra từ tác phẩm văn học
- Vấn đề bất công xã hội: Trong tác phẩm "Số đỏ" của Vũ Trọng Phụng, vấn đề bất công xã hội được thể hiện rõ nét qua cuộc sống của những người dân nghèo khổ và sự giàu có, xa hoa của tầng lớp thống trị.
- Vấn đề tình yêu, hôn nhân: Trong tác phẩm "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố, vấn đề tình yêu, hôn nhân trong xã hội phong kiến được phản ánh qua cuộc đời bi thảm của chị Dậu.
- Vấn đề chiến tranh: Trong nhiều tác phẩm văn học, chiến tranh luôn là một đề tài nóng bỏng, tác động đến cuộc sống của con người và xã hội.
- Ngoài ra:
+ Bất công xã hội (Chí Phèo, Tắt đèn...)
+ Số phận người phụ nữ (Chuyện người con gái Nam Xương, Vợ chồng A Phủ...)
+ Xung đột thế hệ (Chiếc thuyền ngoài xa, Lão Hạc...)
+ Tình trạng nghèo đói (Số đỏ, Vợ chồng A Phủ...)
+ Mâu thuẫn giai cấp (Tắt đèn, Số đỏ...)
5+ mẫu nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học
Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học mẫu số 1
Trong "Số đỏ", Vũ Trọng Phụng đã phơi bày một bức tranh xã hội đầy mâu thuẫn và bất công. Lão Tự Trọng, một kẻ đại diện cho giới thượng lưu, với vẻ ngoài hào nhoáng nhưng bên trong đầy rắp tâm kế, đã biến căn nhà của mình thành một sòng bạc, nơi những cuộc mua bán, lừa đảo diễn ra công khai. Trong khi đó, chị Tựu, một cô gái ngây thơ, chất phác, lại trở thành nạn nhân của những trò lừa đảo ấy. Sự đối lập giữa hai số phận đã làm nổi bật lên sự bất công sâu sắc trong xã hội. Tiếng cười chua chát của tác giả như một nhát dao sắc bén, châm chọc vào những kẻ giàu có nhưng lại vô cùng hèn hạ, bóc lột người khác để thỏa mãn dục vọng của bản thân. Qua đó, Vũ Trọng Trọng Phụng không chỉ tố cáo một xã hội đầy bất công mà còn thể hiện niềm đồng cảm sâu sắc với những số phận nhỏ bé, những con người bị xã hội vùi dập.
Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học mẫu số 2
Nguyễn Dữ, với ngòi bút tài hoa, đã khắc họa một bức tranh sinh động về xã hội phong kiến qua tác phẩm "Chuyện người con gái Nam Xương". Trong đó, hình ảnh người phụ nữ, đặc biệt là Vũ Nương, đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Số phận bi thảm của nàng là một minh chứng rõ nét cho sự bất công, tàn bạo mà người phụ nữ phải gánh chịu trong xã hội nam quyền.
Vũ Nương là một người phụ nữ đẹp người đẹp nết, thủy chung son sắt với chồng. Nàng đảm đang việc nhà, chăm sóc chồng con chu đáo. Thế nhưng, cuộc sống hạnh phúc của nàng lại không kéo dài. Khi chồng ra trận, nàng ở nhà một mình, chịu đựng bao lời ra tiếng vào của hàng xóm. Đau đớn hơn, khi chồng trở về, nghe lời con trẻ nói dối, chàng đã nghi oan cho vợ. Dù Vũ Nương đã cố gắng thanh minh, nhưng chàng vẫn không tin. Cuối cùng, vì quá đau khổ và tuyệt vọng, nàng đã gieo mình xuống sông tự vẫn.
Câu chuyện của Vũ Nương là một bi kịch không chỉ của riêng nàng mà còn là của biết bao người phụ nữ khác trong xã hội phong kiến. Họ bị gò bó trong khuôn khổ lễ giáo, không có quyền tự quyết, phải chịu sự khống chế của gia đình và xã hội. Họ luôn bị nghi ngờ, bị đối xử bất công và dễ dàng trở thành nạn nhân của những định kiến.
Nguyên nhân dẫn đến bi kịch của Vũ Nương là do xã hội phong kiến bất công. Nền tảng tư tưởng Nho giáo đề cao nam quyền, coi phụ nữ chỉ là vật sở hữu của đàn ông. Quan niệm "tam tòng, tứ đức" đã kìm hãm sự phát triển của người phụ nữ, khiến họ trở nên yếu đuối, phụ thuộc. Bên cạnh đó, sự thiếu hiểu biết, ghen tuông vô cớ của người chồng cũng góp phần đẩy Vũ Nương vào bước đường cùng.
Qua câu chuyện của Vũ Nương, Nguyễn Dữ đã lên án mạnh mẽ xã hội phong kiến bất công, đồng thời thể hiện niềm đồng cảm sâu sắc với số phận bi thảm của người phụ nữ. Tác phẩm không chỉ mang giá trị văn học mà còn có giá trị nhân văn sâu sắc, thức tỉnh lương tri của con người.
Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học mẫu số 3
Trong câu chuyện "Kiến và người", ta được thấy một mối quan hệ rất đặc biệt giữa con người và tự nhiên. Trong đó, hai nhân vật chính đại diện cho hai thế giới khác nhau - một là một con kiến sống trong tự nhiên và một người đàn ông sống trong thế giới của chính mình. Tuy nhiên, câu chuyện đã cho thấy sự vô tình và thủ đoạn của con người đã làm suy yếu và phá hủy môi trường sống của con kiến - một phần của tự nhiên.
Từ câu chuyện này, ta thấy có sự khác biệt lớn giữa thế giới của con người và của tự nhiên. Con người thường xuyên thay đổi, phá hủy vùng đất, làm suy yếu môi trường sống của các loài động vật và cả con người chính mình. Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên để phục vụ cho lợi ích của con người đã khiến cho môi trường sống của các sinh vật trên Trái đất bị suy vẹo và diệt vong.
Có những người cho rằng không cần phải quan tâm đến môi trường vì sẽ luôn có phương án thay thế cho những nguồn tài nguyên thiên nhiên. Nhưng điều đó không chính xác và cần được thay đổi. Vì thật sự, chúng ta không thể bỏ qua quan tâm đến môi trường sống của chúng ta. Làn sóng biến đổi khí hậu, sự chênh lệch cực đoan giữa các nguồn tài nguyên sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta trong tương lai.
Vì vậy, chúng ta cần phải ý thức hơn về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên. Chúng ta cần phải đầu tư vào các công nghệ xanh, bảo vệ môi trường, tôn trọng các thiên nhiên còn đó và nỗ lực xây dựng một thế giới bền vững cho các thế hệ tương lai. Đặc biệt, chúng ta cần phải học hỏi từ câu chuyện "Kiến và người" để hiểu rằng mình phải sống chung với một môi trường bền vững, và luôn đặt lợi ích của các sinh vật và tự nhiên lên trên hết.
Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học mẫu số 4
Ngô Tất Tố, với ngòi bút hiện thực sinh động, đã vẽ nên một bức tranh xã hội Việt Nam đương thời qua tác phẩm "Tắt đèn". Trong đó, tình yêu và hôn nhân của những người nông dân nghèo, đặc biệt là vợ chồng chị Dậu, đã được tác giả khắc họa một cách chân thực và cảm động.
Tình yêu của chị Dậu dành cho anh Dậu là một tình yêu sâu sắc, mãnh liệt. Dù cuộc sống nghèo khổ, cơm không đủ ăn, áo không đủ mặc, chị vẫn luôn hết lòng yêu thương và chăm sóc chồng. Hình ảnh chị Dậu cõng chồng chạy trốn khi bị bọn cai lệ bắt bớ đã trở thành biểu tượng cho tình yêu vợ chồng thủy chung, sắt son. Tình yêu của chị không chỉ là tình cảm cá nhân mà còn là biểu hiện của sự gắn bó cộng đồng, của tinh thần tương thân tương ái.
Tuy nhiên, tình yêu ấy lại phải đối mặt với những thử thách nghiệt ngã của cuộc sống. Cái đói, cái nghèo, sự áp bức của chế độ thực dân phong kiến đã khiến cho hạnh phúc gia đình của chị Dậu trở nên mong manh. Cảnh chị Dậu cãi nhau với bọn tay sai để bảo vệ chồng, cảnh chị đánh lại tên cai lệ để cứu anh Dậu khỏi những đòn roi đã cho thấy sức mạnh tiềm ẩn của tình yêu.
Hôn nhân trong "Tắt đèn" không chỉ là sự gắn kết giữa hai người mà còn là một sự ràng buộc chặt chẽ với cộng đồng. Người phụ nữ trong xã hội phong kiến phải gánh vác những trọng trách nặng nề của gia đình. Chị Dậu không chỉ là người vợ, người mẹ mà còn là trụ cột của gia đình. Cuộc sống của chị gắn liền với cuộc sống của những người xung quanh, với những lễ giáo phong kiến hà khắc.
Qua hình ảnh của vợ chồng chị Dậu, Ngô Tất Tố đã tố cáo xã hội phong kiến bất công, đã đẩy những con người lương thiện vào cảnh khốn cùng. Tình yêu và hôn nhân trong tác phẩm không chỉ là một vấn đề cá nhân mà còn là một vấn đề xã hội. Nó phản ánh những mâu thuẫn sâu sắc trong xã hội đương thời, giữa cái thiện và cái ác, giữa tình người và luật pháp.
"Tắt đèn" không chỉ là một bức tranh hiện thực xã hội mà còn là một bản tình ca về tình yêu, về sức mạnh của con người. Tình yêu của chị Dậu đã vượt qua mọi khó khăn, thử thách, trở thành một ngọn lửa ấm áp giữa đêm tối. Nó là một lời khẳng định về giá trị của con người, về sức mạnh của tình yêu.
Nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học mẫu số 5
Trước cách mạng tháng Tám, người nông dân chịu rất nhiều những bất công, chà đạp, sống trong cảnh một cổ hai tròng bị đọa đầy, khó khăn. Nhưng mặc dù gặp nhiều đau khổ, bất hạnh, người nông dân trước cách mạng tháng Tám vẫn giữ trọn những phẩm chất tốt đẹp của mình. Qua truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, ta thấy rõ điều đó.
Trước cách mạng tháng Tám, số phận của những người nông dân thấp cổ bé họng gần như rơi vào tuyệt vọng bởi sự chà đạp bất công của những tên “cai trị” hống hách, ngang ngược, lộng hành, vô nhân tính thêm vào đó là một xã hội tù đọng, đẩy tình cảnh của những người nông dân nghèo rơi vào bế tắc.
Trong truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, gia cảnh Lão Hạc cũng rơi vào bế tắc khi mất mùa liên miên, sức khỏe lão lại yếu không thể đi làm công như trước mà lão lại không muốn ăn vào mảnh vườn mà lão để lại cho con. Lão bán đi con chó mà cậu con trai mua cho, con chó chính là người bạn duy nhất của lão và lão sống trong hoàn cảnh thiếu thốn chỉ để giữ vườn cho con. Một ngày, lão xin Binh Tư- người làm nghề ăn trộm trong làng ít bả chó, biết chuyện, ông Giáo cứ nghĩ lão đã biến chất nhưng không phải như vậy, dù trong hoàn cảnh như vậy, lão Hạc vẫn giữ cho mình phẩm chất tốt đẹp vốn có của mình. Lão xin bả chó không phải là để làm chuyện xấu mà chính là để kết liễu cuộc sống của mình, để không phải phạm phải tội lỗi, để chết đi trong sạch còn hơn là sống mà biến chất. Dù trong hoàn cảnh túng quẫn như vậy mà Lão Hạc vẫn giữ được thiên lương của mình cho dù là Lão phải trả giá bằng cái chết.
Không chỉ có lão Hạc mà tất cả những người nông dân nói chung trước cách mạng tháng Tám mặc dù gặp nhiều đau khổ, bất hạnh, nhưng vẫn giữ trọn những phẩm chất tốt đẹp của mình.
Qua truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, ta trân trọng biết mấy những người nông dân mang những phẩm chất tốt đẹp dù trong bất kì hoàn cảnh nào đồng thời cũng xót xa cho số phận đau khổ của họ.
-/-
Trên đây là những gợi ý chi tiết về cách làm và một số đoạn văn mẫu nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn. Mong rằng, gợi ý trên sẽ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích giúp các em hoàn thành bài văn của mình một cách tốt nhất. Xem thêm các bài văn hay khác tại mục tài liệu Văn mẫu 11 để tự rèn luyện kỹ năng làm văn. Chúc các em học tốt!
