Kiến thức lý thuyết Lịch sử 12 bài 4
Sự thành lập các nước Đông Nam Á
1. Sự thành lập các quốc gia độc lập sau chiến tranh thế giới thứ hai
a. Vài nét chung về quá trình đấu tranh giành độc lập
- Tháng 8/1945, nhân dân nhiều nước Đông Nam Á đứng lên giành chính quyền và tuyên bố độc lập: Việt Nam, Lào, In-đô-nê-xia.
- Sau đó, thực dân P.Tây trở lại xâm lược, nhân dân Đông Nam Á tiếp tục đấu tranh mạnh mẽ và lần lượt giành độc lập: Philippin (7/1946), Inđônêsia (1949), Miến Điện (1948), Mã Lai (1957), Singapore (1959), Brunây (1984),...
- Đông Timo tách khỏi Inđônêsia 1999, 20/5/2002, trở thành quốc gia độc lập.
b. Lào (1945 - 1975)
* Thời kì 1945 - 1954
- Tháng 8/1945, ND Lào nổi dậy giành chính quyền. Ngày 12-10-1945, khởi nghĩa thắng lợi ở Viêng Chăn, Lào tuyên bố độc lập.
- T3/1946, Pháp xâm lược trở lại Lào. Dưới sự lãnh đạo của Đảng CS Đông Dương và quân tình nguyện Việt Nam, cuộc kháng chiến chống Pháp của ND Lào phát triển mạnh mẽ.
- T7/1954, Pháp kí HĐ Giơ-ne-vơ, cộng nhận độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Lào.
* Thời kì 1954 - 1975
- Sau HĐ Giơ-ne-vơ, Mĩ tiến hành cuộc chiến tranh thực dân mới xâm lược Lào.
- ND Lào anh dũng kháng chiến, lần lượt đánh bại các chiến lược chiến tranh của Mĩ.
- Tháng 2-1973, Hiệp định Viêng Chăn về lập lại hoà bình và hoà hợp dân tộc ở Lào được kí kết.
- Từ T4 - T12/1975, ND Lào lần lượt giải phóng toàn bộ đất nước. Ngày 02-12-1975, nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào được thành lập.
c. Campuchia (1945 - 1993)
* Từ năm 1945 đến năm 1954
- T10/1945, Pháp xâm lược trở lại Campuchia. Dưới sự lãnh đạo của Đảng CS Đông Dương (từ 1951 là Đảng NDCM Campuchia), ND Campuchia tiến hành kháng chiến chống Pháp.
- Ngày 9-11-1953, Pháp kí hiệp ước trao trả độc lập cho Campuchia.
- T7/1954, Pháp kí HĐ Giơ-ne-vơ, cộng nhận độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Campuchia.
*Từ năm 1954 đến đầu năm 1970: Chính phủ Campuchia do Xihanúc lãnh đạo đi theo đường lối hoà bình trung lập.
*Từ 1970 - 1975
- 3/1970, Mĩ đảo chính lật đổ chính phủ Xihanuc. Từ đâ , ND Campuchia tiến hành kháng chiến chống Mĩ.
- Ngày 17-4-1975, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, cuộc kháng chiến chống Mĩ thắng lợi.
* Từ 1975 - 1979
- Ngay sau đó, tập đoàn hơme đỏ phản bội CM, thi hành chính sách diệt chủng tàn bạo.
- Được sự giúp đỡ của quân tình nguyện VN, ND CPC đã đứng lên đánh đổ hơ-me đỏ. Ngày 7-1-1979, thủ đô Phnôm Pênh được giải phóng, nước Cộng hoà Nhân dân Campuchia ra đời.
* Từ 1979 - 1991:
- Diễn ra cuộc nội chiến kéo dài hơn 10 năm và kết thúc với sự thất bại của khơme đỏ.
- T10/1991, Hiệp định hoà bình về Campuchia được kí kết. 1993, tuyên bố thành lập Vương quốc Campuchia và bước vào thời kì hoà bình, xây dựng và phát triển đất nước.
2. Quá trình xây dựng và phát triển của các nước Đông Nam Á
a. Nhóm năm nước sáng lập ASEAN
- Sau khi giành được độc lập, nhóm 5 nước sáng lập ASEAN (Inđônêxia, Malaixia,Philíppin, Thái Lan và Xingapo) đều tiến hành đường lối công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu với mục tiêu xây dựng nền kinh tế tự chủ và đã đạt được một số thành tựu. Tuy nhiên,chiến lược này dần bộc lộ những hạn chế nhất là về nguồn vốn, nguyên liệu và công nghệ…
- Từ những năm 60-70, các nước này chuyển sang chiến lược công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu – "mở cửa" nền kinh tế, thu hút vốn đầu tư và kĩ thuật nước ngoài, đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá, phát triển ngoại thương. Nhờ đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế của 5 nước khá cao.
b. Mục đích và nguyên tắc hoạt động
- Mục đích: Hợp tác, liên kết, phát triển kinh tế, văn hóa giữa các nước thành viên.
- Nguyên tắc hoạt động: được ban hành tại hội nghị Ba-li (1976)
- Tôn trọng chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của các nước thành viên.
- Cam kết không đe dọa vũ lực, không sử dụng vũ lực trong khu vực.
- Giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.
- Thúc đẩy quá trình hợp tác về kinh tế, văn hóa giữa các nước thành viên.
c. Hoạt động
- Từ năm 1967 đến 1976 : non yếu, lỏng lẻo. Mâu thuẫn với nhau trong vấn đề Đông Dương và Cam-pu-chia.
- Từ năm 1976 đến nay : khởi sắc, hoạt động tương đối hiệu quả.
d. Quá trình mở rộng: Từ 5 nước ban đầu, ASEAN có quá trình mở rộng thành viên:
| Thời gian | Quốc gia - thứ tự thành viên |
|---|---|
| 1984 | Bru-nây - thành viên thứ sáu |
| 1995 | Việt Nam - thành viên thứ bảy |
| 1997 | Lào và Mianma - thành viên thứ tám, chín |
| 1999 | Campuchia - thành viên thứ mười |
Tham khảo thêm:
- Các mốc chính của cuộc đấu tranh chống đế quốc ở Lào từ năm 1945 đến năm 1975.
- Nội dung chính của các giai đoạn lịch sử Campuchia từ năm 1945 đến năm 1993
- Hoàn cảnh ra đời của tổ chức ASEAN và nội dung chính của Hiệp ước Bali (1976)
Ấn độ
Diện tích: 3,3 triệu \(km^2\), dân số: 1 tỉ 20 triệu người.
Sau CTTG II, cuộc đấu tranh chống Anh đòi độc lập của nhân dân Ấn Độ phát triển mạnh mẽ dưới sự lãnh đạo của Đảng Quốc đại.1.
1. Quá trình giành độc lập
| Thời gian | Nội dung sự kiện |
|---|---|
| 19/2/1946 | Hai vạn thủy binh Bom-bay khởi nghĩa đời độc lập dân tộc, được sự hưởng ứng của các lực lượng dân chủ. |
| 22/2/1946 | 20 vạn công nhân, học sinh, sinh viên ở Bom-bay, bãi công, tuần hành, mít-tinh chống Anh, lôi kéo quần chúng nổi dậy ở Cancutta, Madrát, Carasi |
| 1947 | Phong trào bãi công tiếp tục lan rộng như: 40 vạn công nhân Cancutta |
| Trước tình hình không thể tiếp tục cai trị Ấn Độ được nữa, thực dân Anh đã thực hiện "phương án Maobátton", chia Ấn Độ ra làm hai phần: Ấn Độ và Pakistan theo cơ sở tôn giáo ➜ Ấn Độ giành được quyền tự trụ nhưng chưa trọn vẹn. | |
| 1950 | Nước cộng hòa Ấn Độ ra đời |
2. Quá trình xây dựng và phát triển của Ấn Độ từ 1950 đến nay
a. Kinh tế
- Nông nghiệp: Cuộc “Cách mạng xanh” trong nông nghiệp. Đến năm 1995, Ấn Độ trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ 3 trên thế giới.
- Công nghiệp: đạt nhiều thành tựu nổi bật.
- Trong những năm 80: đứng hàng thứ mười trong những nước sản xuất công nghiệp lớn nhất thế giới.
- Chế tạo được máy móc, thiết bị ngành dệt, hóa chất, máy bay, tàu thủy, đầu máy xe lửa.
b. Khoa học – kĩ thuật
- Ấn Độ đang cố gắng vươn lên hàng các cường quốc về công nghệ phần mềm, công nghệ hạt nhân, công nghệ vũ trụ:
- Năm 1974: Ấn Độ thử thành công bom nguyên tử.
- Năm 1975: phóng vệ tinh nhân tạo lên Trái Đất bằng tên lửa của mình.
- Năm 2002: Ấn Độ đã có 7 vệ tinh nhân tạo hoạt động trong vũ trụ.
- Cuộc “cách mạng chất xám” đã đưa Ấn Độ trở thành một trong những cường quốc sản xuất phầm mềm lớn nhất thế giới.
c. Chính sách đối ngoại
- Theo đuổi chính sách hòa bình trung lập tích cực, luôn luôn ủng hộ cuộc đấu tranh giành độc lập của các dân tộc.
- Ngày 7-1-1972, Ấn Độ chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam.
Tham khảo: Cuộc đấu tranh giành độc lập của nhân dân Ấn Độ 1945-1950
Sơ đồ tư duy Các nước Đông Nam Á và Ấn Độ
Trên đây là những kiến thức trọng tâm sử 12 bài 4 đã được chúng tôi biên soạn với mong muốn giúp các em ôn tập và nắm vững các kiến thức lý thuyết của bài học này. Các em có thể tham khảo thêm những hướng dẫn soạn sử 12 bài 4 để trả lời tốt hơn các câu hỏi và bài tập trang 35 sách giáo khoa.
Trắc nghiệm Lịch sử 12 Bài 4 (có đáp án)
Câu 1. Trước Chiến tranh thế giới thứ hai, Đông Nam Á (trừ Thái Lan) vốn là thuộc địa của
A. các đế quốc Âu-Mĩ.
B. đế quốc Mĩ.
C. thực dân Pháp.
D. phát xít Nhật.
Câu 2. Trong những năm Chiến tranh thế giới thứ hai, các nước Đông Nam Á trở thành thuộc địa của
A. đế quốc Anh.
B. thực dân Pháp.
C. phát xít Nhật.
D. đế quốc Mĩ.
Câu 3. Chiến lược phát triển kinh tế mà nhóm 5 nước sáng lập ASEAN đều tiến hành thời kì,đầu sau khi giành độc lập là gì?
A. Công nghiệp hóa thay thế nhập khẩu.
B. Công nghiệp hóa thay thế xuất khẩu.
C. Công nghiệp hóa lấy xuất khẩu làm chủ đạo.
D. Công nghiệp hóa lấy nhập khẩu làm chủ đạo.
Câu 4. Đường lối đối ngoại của Campuchia từ 1954 đến đầu năm 1970 là gì?
A. Hòa bình, trung lập.
B. Nhận viện trợ từ các nước .
C. Xâm lược các nước láng giềng.
D. Trung lập tích cực.
Câu 5. Hội nghị thành lập tổ chức Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được tổ chức tại nước nào?
A. Thái Lan.
B. Xin-ga-po.
C. Ma-lai-xi-a.
D. Phi-líp-pin.
Đáp án: 1 - A; 2 - C; 3 - A; 4 - A; 5 - A