Vào mỗi đêm ngày 31/10 hàng năm, lễ hội Halloween (còn gọi là lễ hội Ma lộ hình, lễ hội Hóa Lộ Quỉ) lại diễn ra tưng bừng với các hoạt động nổi bật như hóa trang thành ma quỷ, những nhân vật gớm ghiếc, trick-or-treat (xin kẹo), các trò chơi kinh dị khác... Vậy Halloween là gì ? Nó bắt nguồn từ đâu và từ khi nào ? Cùng Đọc Tài Liệu lí giải những sự thật vô cùng thú vị và bất ngờ về lễ hội cổ xưa của phương Tây này ngay sau đây nhé !
Halloween là gì ? Nguồn gốc của lễ hội hóa trang Halloween ?
1. Halloween là gì ? Halloween vào ngày mấy ?
* Tên gọi Halloween trong tiếng Anh có nghĩa là buổi tối linh thiêng hay thánh thiêng, là sự kết hợp của hai từ Hallows Eve (All Hallows' Evening - ngày lễ các thánh trong Kitô giáo Latinh). Tên gọi này có niên đại từ khoảng năm 1745.
Theo Kito giáo, Halloween là một lễ hội truyền thống được tổ chức vào ngày 31 tháng 10 hàng năm, vào buổi tối trước Lễ Các Thánh, nhằm tưởng nhớ những người đã chết, gồm các vị thánh, các vị tử đạo và tất cả các tín hữu trung kiên đã qua đời. Theo truyền thống của Kito giáo, trọng tâm của lễ hội Halloween xoay quanh chủ đề sử dụng "sự hài hước và chế giễu để đối đầu với quyền lực của cái chết".
Theo lịch phương Tây, Halloween năm 2018 như thường lệ sẽ rơi vào ngày 31/10/2018, tức ngày cuối cùng của tháng 10.
2. Nguồn gốc của lễ hội Halloween
Tìm hiểu về nguồn gốc của lễ hội này, đã có một số quan điểm khác nhau tuy nhiên phần lớn cho rằng Halloween bắt nguồn từ các lễ hội mang gốc rễ ngoại giáo như lễ hội thu hoạch của người Celt, lễ hội Samhain của người Gael và đã được Giáo hội thời sơ khởi Kitô giáo hóa.
Theo đó, Halloween là buổi tối áp lễ Các Thánh ngày 1 tháng 11, theo sau là lễ các Đẳng Linh hồn ngày 2 tháng 11. Ba ngày này được nhóm chung thành Tam nhật Các Thánh, là thời gian dành để tôn kính các thánh nhân và cầu nguyện cho những linh hồn chưa lên thiên đàng.
Lễ Các Thánh được đặt làm lễ buộc trong khắp Tây Âu; nhiều truyền thống trong Tam nhật Các Thánh được phát triển như rung chuông nhà thờ, cầu nguyện cho các linh hồn đang thanh tẩy trong luyện ngục, làm bánh linh hồn ("soul cakes") chia sẻ cho trẻ em và người nghèo. Vào ngày áp lễ Các Thánh, tại Ireland có tục lệ gõ đập nồi niêu để các linh hồn chịu phạt trong hỏa ngục biết rằng họ không bị quên đi. Tại Pháp, người ta vẽ các bức họa vũ điệu của cái chết (danse macabre) để nhắc nhở về sự phù vân của cuộc đời trần thế. Chủ đề này còn được tái hiện trong các đám rước ở làng và các vở vũ kịch dành cho quý tộc, tại đó người ta hóa trang thành thi hài của nhiều giai tầng xã hội.
Trong thời Cải cách Tin Lành, giáo lý về luyện ngục bị phản đối, do vậy một số tập tục của Halloween bị bãi bỏ. Ngày nay ở nhiều nơi, Halloween chủ yếu mang tính thế tục, giải trí và thương mại.
Hiện nay, nó được xem là một trong những lễ hội lâu đời nhất và phổ biến nhất, một sự kiện văn hóa thường niên được người dân trên toàn thế giới mong đợi.
3. Biểu tượng của Halloween
Lễ hội Halloween kể từ đầu thế kỷ 19 mang nhiều đặc tính Mỹ, pha trộn và phát triển từ các tục lệ của dân nhập cư, vì thế các biểu tượng liên quan đến Halloween cũng được hình thành và phát triển theo thời gian, theo từng vùng miền.
Ở Ireland và Scotland, người ta dùng củ cải được khoét rỗng thành những chiếc đèn lồng hình mặt quỷ, bên trong cắm một cây nến như là một cách tưởng nhớ các linh hồn đang chịu tội. Tuy nhiên, những người nhập cư Bắc Mỹ lại sử dụng bí ngô, thứ sẵn có và lớn hơn nhiều, giúp cho việc khắc trở nên dễ dàng hơn. Còn ở Roma, ngay từ những thế kỷ đầu tiên sau công nguyên, người Ý xa xưa đã dùng ngày cuối tháng 10 này để tưởng nhớ nữ thần Pomona, nữ thần trái cây của họ. Biểu tượng của nữ thần Pomona là trái táo, điều này giải thích cho trò đớp những trái táo trong ngày Halloween hiện nay.
Bí ngô khoét hình mặt quỷ - biểu tượng của lễ hội Halloween
Các hình ảnh biểu tượng của Halloween cũng có nhiều nguồn gốc khác nhau, bao gồm cả thuyết mạt thế, phong tục tập quán, văn học hư cấu Gothic và văn học kinh dị, phim kinh dị cổ điển. Hình ảnh đầu lâu, theo truyền thống của Công giáo, có ý nghĩa như là một sự nhắc nhở về cái chết và tính không bền vững của đời người, từ đó, đầu lâu trở thành hình ảnh thường thấy trong lễ Halloween.
Vào mỗi dịp Halloween, các ngôi nhà thường được trang trí bằng các biểu tượng có liên quan đến mùa thu như bù nhìn, bí ngô, vỏ ngô với chủ đề chính là về cái chết, quỷ dữ, quái vật thần thoại. Màu sắc chủ đạo là đen và da cam, đôi khi là tím.
4. Các hoạt động, tập tục độc đáo diễn ra trong ngày lễ hóa trang
a) Tập tục xin kẹo (Trick-or-treat)
* Trick-or-treat là gì ?
(“Trick”: đánh lừa, trò chơi tinh ma nghịch ngợm; “Treat”: tiếp đón, đối xử tử tế, tiếp đãi)
Trick-or-treat hay còn gọi là tục xin kẹo là một phong tục chính của hầu hết trẻ em và thiếu niên phương Tây vào đêm Halloween.
Trẻ em và thanh thiếu niên sẽ hóa trang với áo quần và mặt nạ hình ma quỷ, rồi cầm lồng đèn đi từ nhà này sang nhà khác trong xóm, gõ cửa và nói “trick or treat". Câu này có nghĩa là: “Nếu muốn chúng tôi không chơi xấu thì hãy đãi chúng tôi cái gì đi". Thông thường những người láng giềng luôn luôn muốn tránh việc “trick” nghĩa là chơi đòn đánh lừa nên thường tiếp đón (treat) chúng bằng kẹo và trái cây (theo tục lệ có nhét đồng tiền ở bên trong). Một số chủ nhà thường để kẹo trong chậu ở ngoài cổng hoặc trực tiếp đưa cho những đứa trẻ. Tại Bắc Mỹ, trick-or-treat đã trở thành một phong tục truyền thống của Halloween.
Tục lệ Trick-or-treat dành cho trẻ em trong đêm Halloween
b) Lễ hội hóa trang
Đây là phong tục phổ biến nhất vào Halloween, đặc biệt là đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Trang phục thường gặp là những bộ quần áo hóa trang phù thủy, ma quỷ, các nhân vật hoạt hình nổi tiếng hoặc những sinh vật siêu nhiên khác… Thông thường, vào ngày Halloween, trang phục về loài dơi thường xuất hiện nhiều nhất và có nhiều nhân vật khác được người ta chọn để hóa trang thành. Người ta tin rằng sự cần thiết để tránh khỏi những linh hồn tà ác dẫn đến việc mặc trang phục và đeo mặt nạ. Mục đích của họ là để ngụy trang mình thành một linh hồn độc ác và do đó tránh bị làm hại.
Những hóa trang thường gặp trong lễ hội Halloween
Ở Scotland, các linh hồn thường được thể hiện dưới dạng những người đàn ông trẻ mặc áo trắng đeo mặt nạ, che khuất hoặc bôi đen khuôn mặt.
c) Trang trí lồng đèn
Lễ hội đèn lồng bắt nguồn từ tập quán của người Ireland. Trẻ em thường chơi trò đục khoét quả bí ngô, củ khoai tây hoặc bí đao; sau đó khắc hình thù những khuôn mặt lên đó, đặt nến vào bên trong những chiếc đèn lồng để thắp sáng. Những chiếc đèn này được gọi là "Jack O'Lantern", xuất phát từ truyền thuyết về anh chàng tên Jack vì tính keo kiệt và những cú lừa với quỷ Satan nên khi chết, anh ta không được lên thiên đường hay xuống địa ngục, phải làm linh hồn lang thang với chiếc đèn bí ngô.
d) Trò đớp táo (dunking hay apple bobbing)
Phong tục lấy táo vào đêm các Thánh không phải là trò chơi mà thực ra là một nghi lễ lấy may. Người nào càng lấy được nhiều táo, người đó càng gặp nhiều may mắn trong năm tới. Thiếu nữ nào túm được quả táo, chắc chắn cô ấy sẽ kết hôn năm đó.
Có rất nhiều hình thức chơi liên quan đến táo trong đêm Halloween, phổ biến nhất là hình thức thi nhau lấy được thật nhiều quả táo trong thau nước, hoặc thi gọt vỏ táo, vỏ táo càng dài thì càng sống lâu… Một biến thể của dunking liên quan đến quỳ trên một chiếc ghế, giữ một cái dĩa (nĩa) giữa hai hàm răng và cố gắng để thả chúng vào một quả táo.
e) Một số trò chơi bói toán và mê tín dị đoan khác
- Bói toán tìm vợ hoặc chồng tương lai của một người: trước tiên gọt vỏ một quả táo thành một dải dài, sau đó quăng vỏ qua vai. Khi vỏ táo rơi xuống đất nó sẽ có hình dạng của chữ cái đầu tiên trong tên vợ hoặc chồng tương lai.
- Phụ nữ chưa lập gia đình đã nói rằng nếu họ ngồi trong phòng tối và nhìn vào gương vào đêm Halloween, khuôn mặt người chồng tương lai của họ sẽ xuất hiện trong gương. Tuy nhiên, nếu họ chết trước khi kết hôn, một hộp sọ sẽ xuất hiện.
- Trò chơi liên quan đến vỏ quả óc chó: Mọi người sẽ viết các tài sản bằng sữa trên giấy trắng. Sau đó giấy được gấp lại và đặt trong vỏ quả óc chó. Khi vỏ được làm nóng, sữa sẽ chuyển màu nâu do đó những dòng chữ sẽ xuất hiện trên những tờ giấy trắng. Mọi người cũng sẽ đóng vai thầy bói. Để chơi trò này, biểu tượng được cắt ra giấy và đặt trên một đĩa. Một người nào đó sẽ nhập vào một phòng tối và được lệnh đặt bàn tay của mình trên một tảng băng, sau đó đặt nó trên đĩa. "Tài sản" của cô sẽ dính vào tay. Biểu tượng giấy bao gồm: ký hiệu đô la, sự giàu có, nút, độc thân, thimble-spinsterhood, kẹp áo nghèo, gạo, đám cưới, dù cuộc hành trình, rắc rối, 4 lá cỏ ba lá may mắn, tài sản, hôn nhân sớm và nổi tiếng.
- Kể chuyện ma và xem phim kinh dị Halloween: Vào dịp này, những tập phim của series truyền hình theo chủ đề Halloween thường được phát sóng vào đúng ngày hoặc trước dịp lễ hội, các bộ phim điện ảnh kinh dị cũng được phát hành tại các rạp để tận dụng lợi thế của không khí ngày lễ.