Đọc tài liệu sẽ cùng các em trả lời câu hỏi Bài 23: Trao đổi khí ở sinh vật thuộc Chủ đề 8: TRAO ĐỔI CHẤT VÀ CHUYỂN HÓA NĂNG LƯỢNG Ở SINH VẬT với tài liệu Giải KHTN lớp 7 Cánh Diều. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.
Giải KHTN lớp 7 Cánh Diều Bài 23 chi tiết
Câu hỏi mở đầu trang 107 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Tế bào trong cơ thể cần khí oxygen và thải khí carbon dioxide trong quá trình hô hấp. Cơ thể đảm bảo quá trình đó bằng cách nào và do cơ quan nào thực hiện?
Trả lời
- Cơ thể chúng ta lấy khí oxygen qua hoạt động hít vào và thải khí carbon dioxide qua hoạt động thở ra.
- Hệ cơ quan thực hiện quá trình hô hấp ở con người là hệ hô hấp.
Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật
Câu hỏi 1 trang 107 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.1, mô tả sự trao đổi khí ở sinh vật.
Trả lời
Mô tả sự trao đổi khí ở sinh vật:
- Sự trao đổi khí giữa cơ thể và môi trường dựa theo cơ chế khuếch tán: Đó là sự di chuyển khí từ vùng có nồng độ phân tử khí cao sang vùng có nồng độ phân tử khí thấp.
- Cụ thể: Do nồng độ oxygen trong cơ thể thấp hơn ở ngoài môi trường nên khí oxygen khuếch tán từ môi trường qua bề mặt trao đổi khí vào cơ thể. Sau đó, oxygen được vận chuyển đến các tế bào giúp tế bào có nguyên liệu thực hiện quá trình hô hấp tế bào. Tế bào thực hiện quá trình hô hấp tế bào tạo ra khí carbon dioxide, nồng độ khí carbon dioxide trong tế bào cao khiến carbon dioxide khuếch tán từ tế bào ra. Carbon dioxide được vận chuyển đến bề mặt trao đổi khí rồi được khuếch tán ra ngoài môi trường.
Luyện tập 1 trang 107 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào?
Trả lời
Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, nếu một trong hai quá trình dừng lại thì quá trình còn lại cũng không thể diễn ra. Cụ thể:
- Quá trình hô hấp tế bào phân giải các chất hữu cơ để giải phóng năng lượng cung cấp cho hoạt động trao đổi khí.
- Trao đổi khí cung cấp khí oxygen – nguyên liệu để thực hiện quá trình hô hấp tế bào đồng thời giúp đào thải khí carbon dioxide – sản phẩm thải của quá trình hô hấp tế bào ra ngoài.
Trao đổi khí ở thực vật
Câu hỏi 2 trang 108 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.2, cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quá trình quang hợp.
Trả lời
Trong quá trình quang hợp:
- Chất đi vào: Carbon dioxide.
- Chất đi ra: Oxygen và hơi nước.
Câu hỏi 3 trang 108 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Cho biết khí khổng có ở mặt trên hay mặt dưới của lá cây.
Trả lời
- Ở cây hai lá mầm: khí khổng chủ yếu phân bố nhiều ở lớp biểu bì mặt dưới lá.
- Ở cây một lá mầm: khí khổng nằm ở cả biểu bì mặt trên lá và biểu bì mặt dưới lá.
Câu hỏi 4 trang 108 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.3, mô tả cấu tạo khí khổng. Chức năng khí khổng là gì?
Trả lời
- Mô tả cấu tạo khí khổng:
+ Khí khổng có 2 tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng. Tế bào hình hạt đậu có thành trong dày và thành ngoài mỏng.
+ Các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp (có vai trò đóng mở khe khí khổng), không bào và nhân .
- Chức năng của khí khổng: Thực hiện quá trình trao đổi khí và thoát hơi nước cho cây thông qua hoạt động đóng mở khí khổng.
Thực hành trang 108 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát khí khổng:
- Lấy một lá cây thái lái tía, gấp một phần lá ở gần một đầu.
- Dùng kim mũi mác cắn thận tách lớp biểu bì dưới. Đặt mảnh biểu bì vừa tách lên một làm kính.
- Nhỏ một giọt nước lên mảnh biểu bì, đặt lamen lên. Đặt tiêu bản lên kính hiển vi, quan sát ở vật kính 10x, rồi tăng lên 40x, tìm các khí khổng.
- Mô tả và vẽ hình dạng của khí không quan sát được.
Trả lời
- Cấu tạo của khí khổng: Ở khí khổng có hai tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng.
Tìm hiểu thêm trang 109 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Tìm hiểu vì sao ở những loài cây có lá nổi trên mặt nước (ví dụ cây súng) thì khí khổng chỉ có ở mặt trên của lá cây.
Trả lời
Các loài cây có lá nổi trên mặt nước (ví dụ cây súng) thì khí khổng chỉ có ở mặt trên của lá cây vì trong quá trình trao đổi khí có sự thoát hơi nước, khí khổng ở trên sẽ giúp thoát hơi nước diễn ra dễ hơn và các khí có thể trao đổi dễ dàng ra vào khí khổng hơn.
Câu hỏi 5 trang 109 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Mô tả sự trao đổi khí diễn ra ở lá cây. Nêu ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp của cây.
Trả lời
- Quá trình trao đổi khí ở thực vật diễn ra cả ban ngày lẫn ban đêm.
+ Trong quang hợp, khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra môi trường. Cây quang hợp khi có ánh sáng.
+ Trong hô hấp, khí oxygen đi vào và carbon dioxide đi ra khỏi lá qua khí khổng. Cây hô hấp suốt ngày đêm.
- Các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến quá trình trao đổi khí ở thực vật:
+ Khi nhiệt độ tăng, thoát hơi nước tăng, nên sự trao đổi khí trong quá trình quang hợp tăng.
+ Khi cường độ ánh sáng tăng, cường độ quang hợp tăng nên quá trình trao đổi khí cùng tăng.
+ Khi nồng độ khí CO2, quá trình quang hợp cũng tăng dẫn đến sự trao đổi khí tăng.
+ Các chất khoáng cũng ảnh hưởng đến quá trình quang hợp nên cũng làm thay đổi tốc độ và tần suất trao đổi khí ở lá.
+ Khi lượng nước trong đất giảm, trao đổi khí ở cây cũng giảm do quang hợp giảm.
Luyện tập 2 trang 109 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.4, cho biết quá trình trao đổi khí trong quang hợp và hô hấp của thực vật như thế nào theo gợi ý ở bảng 23.1.
Trả lời
Trao đổi khí ở động vật
| Quá trình trao đổi khí | Khí được trao đổi | Thời gian diễn ra | ||||
| Oxygen | Cacbon dioxide | Ban đêm | Ban ngày | |||
| Lấy vào | Thải ra | Lấy vào | Thải ra | |||
| Quang hợp | x | x | x | |||
| Hô hấp | x | x | x | x | ||
Câu hỏi 6 trang 110 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Cho biết cơ quan nào thực hiện quá trình trao đổi khí ở động vật.
Trả lời
Các cơ quan thực hiện sự trao đổi khí ở động vật:
- Động vật đơn bào và một số động vật đa bào như ruột khoang, giun tròn, giun dẹp,... trao đổi khí qua bề mặt cơ thể.
- Các loài côn trùng trao đổi khí qua hệ thống ống khí.
- Các loài sống dưới nước như cá, tôm, cua, trai, ... trao đổi khí qua mang.
- Động vật thuộc lớp Bò sát, Chim, Thú trao đổi khí qua phổi.
Câu hỏi 7 trang 110 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.5, cho biết cơ quan trao đổi khí ở cá, châu chấu, ếch và chim.
Trả lời
Cơ quan trao đổi khí ở:
+ Cá: mang
+ Châu chấu: ống khí
+ Ếch: da
+ Chim: phổi và các túi khí
Luyện tập 3 trang 110 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt đất khô ráo thì giun đất nhanh bị chết?
Trả lời
Nếu bắt giun đất để lên mặt đất khô ráo giun sẽ nhanh bị chết vì: Trong điều kiện khô ráo, da giun bị khô, không còn ẩm ướt. Khi đó O2 và CO2 không khuếch tán qua da, giun không thể hô hấp nên bị chết.
Câu hỏi 8 trang 110 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào?
Trả lời
Sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường:
- Trao đổi khí oxygen và carbon dioxide giữa cơ thể với môi trường thông qua hệ hô hấp và sự phối hợp của hệ tuần hoàn.
- Khi ta hít vào, oxygen cùng các khí khác có trong không khí được đưa vào phổi đến tận phế nang (bề mặt trao đổi khí). Tại phế nang xảy ra quá trình trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu. Khí oxygen đi vào máu và được vận chuyển đến các tế bào.
- Khí carbon dioxide từ máu về phế nang và được thải ra ngoài môi trường cùng các khí khác qua động tác thở ra.
Câu hỏi 9 trang 110 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Quan sát hình 23.6, mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người.
Trả lời
Mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người:
- Khi hít vào, khí oxygen từ môi trường đi vào khoang mũi → hầu và họng → thanh quản → khí quản → phế quản → phế nang → máu → đi đến từng tế bào thông qua hoạt động của hệ tuần hoàn.
- Khi thở ra, khí carbon dioxide được thải ra từ các hoạt động hô hấp của tế bào được khuếch tán vào máu theo hệ tuần hoàn trở về phế nang → phế quản → khí quản → thanh quản → hầu và họng → khoang mũi rồi được đẩy ra ngoài môi trường.
Luyện tập 4 trang 111 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Phân biệt trao đổi khí ở động vật và thực vật theo gợi ý nội dung như bảng 23.2.
Trả lời
| Tiêu chí | Thực vật | Động vật |
| Cơ quan trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường | - Khí khổng | - Ống khí, da, mang, phổi,… |
| Đường đi của khí | - Quang hợp: CO2 đi từ ngoài vào trong lá, O2 đi từ trong lá ra môi trường thông qua khí khổng. - Hô hấp: khí O2 đi vào và CO2 đi ra ngoài lá thông qua khí khổng. | - Khí O2 đi từ môi trường vào cơ thể, CO2 từ cơ thể đi ra ngoài môi trường thông qua các cơ quan trong hệ hô hấp của cơ thể. |
| Cơ chế trao đổi khí | - Khuếch tán | - Khuếch tán |
| Chất khí trao đổi giữa cơ thể với môi trường | - Quang hợp: lấy carbon dioxide và thải oxygen. - Hô hấp: lấy oxygen và thải carbon dioxide. | - Lấy oxygen và thải carbon dioxide. |
Vận dụng 1 trang 111 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không?
Trả lời
Mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không vì mang là bộ phận thực hiện chức năng hô hấp ở cá. Nếu cá còn tươi, nghĩa là quá trình hô hấp vẫn diễn ra, khí carbon dioxide được thải ra ngoài và khí oxygen được lấy vào nên mang có màu đỏ hồng. Nếu cá ươn, mang cá có màu đỏ thẫm do quá trình hô hấp ngừng lại khí carbon dioxide không được thải ra ngoài tích tụ lại, khí oxygen cũng không được lấy vào máu.
Vận dụng 2 trang 111 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian?
Trả lời
Sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian vì:
- Ếch thực hiện trao đổi khí qua da và phổi. Tuy nhiên, da là bộ phận thực hiện chức năng hô hấp chủ yếu ở ếch.
- Khi sơn kín da ếch, làm da ếch bị khô khiến da không thực hiện quá trình trao đổi khí để cung cấp khí oxygen và thải khí carbon dioxide cho cơ thể. Do đó, ếch chỉ có thể hô hấp hạn chế qua phổi → Ếch bị thiếu oxygen và tích tụ carbon dioxide → Ếch sẽ chết dần sau một thời gian
Vận dụng 3 trang 111 SGK KHTN lớp 7 Cánh Diều
Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối với rèn luyện sức khoẻ?
Trả lời
Tập thể dục và hít thở sâu sẽ giúp cơ thể lấy được nhiều khí O2 hơn, nên sẽ giúp các hoạt động của cơ thể được diễn ra thuận lợi hơn. Do đó, tập thể dục và hít thở sâu là một trong những biện pháp giúp tăng cường sử dụng khí oxygen hiệu quả.
Chúc các em học tốt với tài liệu Giải khoa học tự nhiên 7 Cánh Diều trên đây!
