Ví dụ về phản xạ có điều kiện?

Phản xạ có điều kiện là gì?

Phản xạ là phản ứng của cơ thể đối với kích thích của môi trường bên ngoài cũng như bên trong của cơ thể.

Phản xạ có điều kiện (PXCĐK) là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện, rút kinh nghiệm.

Ý nghĩa

- Phản xạ có điều kiện mang tính vạn năng ví dụ như trời lạnh thì mặc ấm, trời nóng thì mặc mát.

- Các phản xạ nhằm mục đích phù hợp với môi trường và nâng cao khả năng thích nghi.

- Phản xạ có điều kiện có sự tham gia của vỏ bán cầu đại não. Không có tính ổn định cao nếu không được tập luyện thường xuyên. Chẳng hạn như kỹ thuật nhảy xa, động tác này được hình thành trên cơ sở của động tác cũ nên phải tập luyện thường xuyên để hình thành động lực.

- Phản xạ có điều kiện giúp cơ thể thích nghi với môi trường sống luôn thay đổi

Phân loại

Có nhiều tiêu chí để phân loại phản xạ có điều kiện như sau:

- Dựa theo kích thích của phản xạ có điều kiện

+ Phản xạ có điều kiện từ nhiên: Được hình thành có điều kiện tự nhiên, dựa theo kích thích của phản xạ không điều kiện.Ví dụ như phản xạ tiết nước bọt khi có tiếng chuông

+ Phản xạ có điều kiện nhân tạo: Là phản xạ được hình thành dựa trên kích thích của phản xạ có điều kiện

+ Phản xạ có điều kiện lưu dấu vết: Là phản xạ nhân tạo nhưng tác dụng của phản xạ trước khi lưu lại cho phản xạ sau ví dụ như đi – đứng – chạy.

- Dựa theo các cơ quan cảm thụ có phản xạ có điều kiện: Thính giác, thị giác

- Dựa theo các cơ quan cảm giác: Có phản xạ có điều kiện cảm thụ và phản xạ có điều kiện ngoại cảm thụ.

- Dựa theo hệ thống phản ứng của cơ thể: Có phản xạ điều kiện cấp 1, cấp 2,…cấp phản xạ càng cao thì càng phức tạp.

Ví dụ và phân tích chi tiết phản xạ có điều kiện

PXCĐK ở người

1. Xe máy, xe ô tô dừng lại trước vạch kẻ khi đèn giao thông chuyển sang màu đỏ.

Đây là phản xạ của người tham gia giao thông sau khi học luật giao thông và biết được mức xử lí đối với người vi phạm giao thông.

2. Trời lạnh, tự biết mặc thêm áo khoác vào.

Nếu trời lạnh, không mặc áo thêm vào cho ấm thì con người sẽ bị ốm, sức khỏe bị suy giảm nên lúc này con người sẽ có phản xạ là lấy thêm áo ấm để mặc. Đây là phản xạ của con người sau quá trình học tập, rút kinh nghiệm từ những lần trời lạnh trước đó. 

3. Khi thấy chó dữ, bạn bỏ chạy thật nhanh ra khỏi địa phận lãnh thổ của nó.

"Chó cậy nhà" vì vậy mà khi bị chó đuổi, bạn chỉ cần chạy thật nhanh ra càng xa lãnh thổ của nó thì nó sẽ không đuổi theo bạn nữa. Đây là phản xạ có điều kiện được hình thành trong quá trình học tập kiến thức từ xung quanh.

4. Khi nhà tối, bạn tự biết bật đèn cho sáng lên.

Nếu trong nhà tối, bạn sẽ không nhìn được đồ vật trong nhà, bạn có thể bị va chạm với các đồ vật khiến chúng hỏng học, hoặc bạn bị thương. Không đủ ánh sáng bạn cũng không thể sinh hoạt được bình thường. Vì vậy bạn có phản xạ bật đèn lên cho sáng. Đây là phản xạ có điều kiện xuất phát từ quá trình học tập. 

5. Nghe tiếng ai gọi tên mình, liền quay đầu nhìn lại.

Đây là phản xạ được hình thành từ những hành động từ khi còn nhỏ của bạn. Người thân, bạn bè gọi tên bạn, khi bạn nhận ra có người gọi tên mình thì liền có phản xạ quay đầu nhìn lại, hoặc phản xạ trả lời đáp lại: "dạ","ơi"...

6. Bật quạt khi thời tiết nắng nóng

Đây là kết quả từ quá trình học tập, rút kinh nghiệm từ xung quanh. Mọi người nóng, bật quạt để giúp cho cơ thể mát mẻ, dễ chịu hơn. Bạn quan sát và rút kinh nghiệm từ họ, sau đó khi trời nóng thì bạn đã biết cách xử lí là bật quạt.

7. Biết đọc chữ.

Đây là kết quả của quá trình học tập từ thầy cô giáo, rút kinh nghiệm từ bạn bè xung quanh. Thầy cô giáo dạy cho bạn nhận biết chữ cái, ghép vần và đọc chữ theo quy ước chung của cộng đồng.

8. Đang đi ngoài đường thấy trời mưa biết mặc áo mưa.

Trời mưa làm chúng ta bị ướt, cơ thể có thể thấy khó chịu, sau đó là có thể bị ốm sốt, mệt mỏi. Vì vậy mà ở những lần sau, do sợ bị ốm, bị mệt mà bạn có phản xạ lấy áo mưa để mặc tránh bị ướt.

9. Đứng tránh xa than đang cháy.

Than cháy sinh ra nhiệt cao, nếu đứng gần có thể gây bỏng. Vì vậy phản xạ đứng tránh xa chỗ có than đang cháy là phản xạ có điều kiện được học tập, rút kinh nghiệm từ người khác dạy bảo hoặc bản thân.

10. Thầy giáo bước vào lớp, cả lớp đứng dậy chào.

Đây là quy định của trường học về lễ nghi của học sinh đối với thầy cô giáo. Quy định này được dạy khi học sinh mới tới trường. Vì vậy hành động đứng dậy chào của học sinh là phản xạ có điều kiện sau khi được học về quy định chào thầy cô.

PXCĐK ở vật nuôi

Phản xạ có điều kiện được ứng dụng rộng rãi trong chăn nuôi, huấn luyện vật nuôi tuân thủ theo hiệu lệnh.

1. Gà chạy tới máng ăn khi nghe tiếng gọi túc túc.

Đây là phản xạ có điều kiện được trải qua quá trình học tập. Khi gà còn nhỏ, người chăn nuôi thường cho gà ăn và miệng gọi túc túc. Sau này, dù không cho ăn nhưng gọi túc túc gà vẫn chạy tới.

2. Cá lên ăn khi nghe tiếng gõ kẻng.

Đây là phản xạ có điều kiện được trải qua quá trình học tập. Khi cho cá ăn, người chăn nuôi thường gõ kẻng và . Sau này, dù không cho ăn nhưng nghe tiếng gõ kẻng, cá vẫn nổi lên mặt nước.

3. Chó biết bắt tay.

Người nuôi chó (người huấn luyện) dạy cho chó cách đưa chi trước ra đặt vào tay người. Khi con chó thực hiện chính xác, người huấn luyện, người nuôi sẽ khen thưởng bằng các cử chỉ âu yếm hoặc tặng bánh thưởng. Sau đó chỉ cần người đưa tay ra, chó sẽ theo phản xạ mà đặt chân của mình vào tay người.

4. Mèo đòi ăn khi nghe tiếng mở nắp hộp pate.

Người nuôi mèo thường phải mở nắp hộp pate, phát ra âm thanh đặc trưng thì mới có thể đổ pate ra cho mèo ăn được. Mèo nhận biết được âm thanh đó sau nhiều lần ghi nhớ. Từ đó về sau, chỉ cần nghe tiếng mở nắp là mèo chạy lại bát ăn mà không cần biết có phải cho mình hay không.

Với những ví dụ về phản xạ có điều kiện cùng những phân tích trên, hi vọng bạn đã hiểu được thêm về phản xạ có điều kiện và ứng dụng trong thực tế cuộc sống.