- Định nghĩa về Từ nhiều nghĩa
- Ví dụ về từ nhiều nghĩa
- Công dụng của từ nhiều nghĩa
- Vận dụng Từ nhiều nghĩa trong văn học
- Phương pháp ẩn dụ
- Phương pháp hoán dụ
- Một số bài tập về Từ nhiều nghĩa
Định nghĩa về Từ nhiều nghĩa
Định nghĩa Từ nhiều nghĩa theo SGK Tiếng Việt 5 tập 1
Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau. (SGK Tiếng Việt 5 Tập 1 - trang 67)
Định nghĩa Từ nhiều nghĩa theo SGK Ngữ văn lớp 6
- Từ nhiều nghĩa là từ có 1 nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các nghĩa của từ bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.
- Một từ nhưng có thể gọi tên nhiều sự vật , hiện tượng, biểu thị nhiều khái niệm ( về sự vật, hiện tượng ) có trong thực tế thì từ ấy gọi là từ nhiều nghĩa.
Định nghĩa Từ nhiều nghĩa theo cách khác
Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Đây là hiện tượng có thể thấy được ở hầu hết các ngôn ngữ trên thế giới.Trong tiếng Việt, các nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau. Nói cách khác, một từ nhưng có thể gọi tên nhiều sự vật, hiện tượng, biểu thị nhiều khái niệm thì từ ấy được gọi là từ nhiều nghĩa.
Ví dụ về từ nhiều nghĩa
Ví dụ 1: Xe đạp: chỉ loại xe người đi, có 2 bánh, dùng sức người đạp cho quay bánh. Đây là nghĩa duy nhất của từ xe đạp.Vậy từ xe đạp là từ chỉ có một nghĩa .
Ví dụ 2: Từ "chín"
Chín(1): chỉ quả đã qua một quá trình phát triển, đạt đến độ phát triển cao nhất, hoàn thiện nhất, độ mềm nhất định, màu sắc đặc trưng.
Chín (2) :Chỉ quá trình vận động, quá trình rèn luyện từ đó, khi đạt đến sự phát triển cao nhất. (Suy nghĩ chín, tình thế cách mạng đã chín, tài năng đã chín)
Chín (3) : Sự thay đổi màu sắc nước da. (ngượng chín cả mặt )
Chín (4) : Trải qua một quá trình đã đạt đến độ mềm .(cam chín).
Thông thường, từ nhiều nghĩa sẽ có 2 lớp nghĩa là: Nghĩa đen và nghĩa bóng.
- Nghĩa đen: là nghĩa gốc của từ. Nghĩa đen là nghĩa trực tiếp, phát sinh từ đầu, gần gũi, quen thuộc, dễ hiểu và thường không phụ thuộc hoặc ít phụ thuộc vào ngữ cảnh.
- Nghĩa bóng: Là lớp nghĩa có sau (nghĩa chuyển, nghĩa ẩn dụ) hình thành trong quá trình phát triển ngôn ngữ của con người và được suy ra từ nghĩa đen. Muốn hiểu chính xác nghĩa bóng của một từ được dùng, phải tìm nghĩa trong ngữ cảnh đặt ra. Ngoài ra, cũng có một số từ mang tính chất trung gian giữa nghĩa đen và nghĩa bóng, đang chuẩn dần từ nghĩa đen sang nghĩa bóng.
Công dụng của từ nhiều nghĩa
- Thứ nhất, từ nhiều nghĩa có tác dụng giúp tăng tính đa dạng cho vốn từ vựng trong tiếng Việt.
- Thứ hai, trong quá trình sử dụng ngôn ngữ, có thể sử dụng nhiều từ ngữ khác nhau để mô tả một vấn đề, một vật hay một sự việc nào đó.
- Thứ ba, từ nhiều nghĩa được sử dụng để tránh lặp lại một từ được sử dụng nhiều lần trong cùng một đoạn văn bản.
- Thứ tư, giúp người đọc, người nghe có thể hiểu rõ hơn về nội dung của câu chuyện, tác phẩm đó.
- Thứ năm, tuy không phải là một biện pháp tu từ nhưng khi sáng tác văn học, nếu từ nhiều nghĩa được sử dụng hợp lý thì sẽ làm tăng giá trị nghệ thuật cho văn bản.
Vận dụng Từ nhiều nghĩa trong văn học
Sử dụng từ nhiều nghĩa đã hình thành nên 2 biện pháp tu từ thường gặp trong văn học, đời sống: Ẩn dụ và hoán dụ.
Phương pháp ẩn dụ
Ẩn dụ là một biện pháp tu từ chuyển tên gọi dựa trên sự liên tưởng, so sánh những mặt, những thuộc tính, đặc điểm giống nhau giữa các đối tượng được gọi tên.
Ví dụ như từ "lá". Thông thường, từ "lá" dùng theo nghĩa gốc nhằm chỉ một bộ phận của cây, thường nằm ở cành cây, đa phần có màu xanh mà có dáng mỏng. Tuy nhiên, khi từ "lá" được mở rộng nghĩa ra sẽ cấu thành các từ như: lá gan, lá cờ,... Sự chuyển nghĩa ở trên là do sự tương đồng, ví dụ: lá cờ là vật làm bằng vải, có bề mặt mỏng như lá cây.
Phương pháp hoán dụ
Hoán dụ là phương thức biến đổi nghĩa của từ bằng cách chuyển tên gọi sự vật, hiện tượng này sang sự vật, hiện tượng khác, dựa trên mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng.
Ví dụ: Từ "nhà trắng" hiểu theo nghĩa thông thường là chỉ một ngôi nhà có màu trắng. Tuy nhiên, "nhà trắng" còn được hiểu là từ dùng để chỉ nơi ở và làm việc chính thức của tổng thống Hoa Kì.
Một số bài tập về Từ nhiều nghĩa
Câu 1. Dùng các từ dưới đây để đặt câu (một câu theo nghĩa gốc và một câu theo nghĩa chuyển): nhà, đi, ngọt.
Trả lời:
- Đối với từ nhà:
Ngôi nhà này đẹp quá (câu theo nghĩa gốc)
Anh xã nhà tôi đang làm việc trong quân đội (câu theo nghĩa chuyển)
- Đối với từ "đi":
Bé An đang tập đi (câu theo nghĩa gốc)
Anh ấy ra đi thanh thản lắm (câu theo nghĩa chuyển)
- Đối với từ "ngọt":
Quả na này vừa thơm vừa ngọt (Câu theo nghĩa gốc)
Cô giáo em có giọng nói ngọt ngào, ấm áp (Câu theo nghĩa chuyển).
Câu 2. Đặt 4 câu có chứ từ "nhà" với 4 nghĩa sau:
a) Nơi để ở
b) Gia đình
c) Người làm nghề
d) Chỉ vợ hoặc chồng
Trả lời:
a. Nơi để ở: Ngôi nhà này hiện đại quá
b. Gia đình: Nhà tôi có 4 thành viên
c. Người làm nghề: Nhà văn luôn có cảm hứng sáng tác ở bất cứ đâu.
d. Chỉ vợ hoặc chồng: Ông xã nhà tôi thương con lắm!