Khái niệm về câu ghép
Câu ghép là câu được tạo thành từ hai cụm C - V trở lên; trong đó, không cụm C - V nào bao hàm cụm C - V nào. Mỗi cụm C - V này được gọi là vế câu. Mỗi vế câu thường có cấu tạo giống một câu đơn và thể hiện một ý có quan hệ chặt chẽ với ý của những vế câu khác.Nói một cách dễ hiểu hơn thì câu ghép là câu gồm nhiều vế ghép lại, tối thiểu là 2 vế. Mỗi vế của câu giống như một câu đơn giản bao gồm đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ. Và các vế phải có mối quan hệ chặt chẽ với nhau một cách chặt chẽ.
Tác dụng của câu ghép
Giúp người nghe có thể dễ hiểu hơn, nâng cao hiệu quả trong quá trình giao tiếp, đặc biệt với những vấn đề có liên quan đến nhau về mặt ngữ nghĩa.Khi viết hoặc đọc giúp giọng văn của bạn không bị lan man, thiếu ý, giúp khả năng truyền đạt dễ hiểu, mạch lạc, rõ ràng khi giao tiếp hay viết một đoạn văn thuộc thể loại nào đó.
Cách nối các vế câu ghép
Quan hệ nguyên nhân - kết quảVế đầu tiên trong câu nói đến nguyên nhân và vế kết thúc câu sẽ nói về kết quả.
Với các cặp từ: vì… nên…; do…. nên…; bởi… nên….; bởi vì… nên….
Quan hệ điều kiện - kết quả
Nguyên nhân là sự khẳng định chắc chắn còn điều kiện có thể là khách quan hoặc chủ quan để dẫn đến kết quả.
Với các cặp từ: nếu… thì….; nếu như..thì; hề … thì….; hễ….mà..; giá …mà…
Quan hệ tương phản
Hai vế trong câu ghép thể hiện dự tương phản với nhau.
Với các cặp từ: tuy…. nhưng….;mặc dù/mặc dầu….nhưng….; dù …. nhưng…
Quan hệ tăng tiến
Với các cặp từ: càng…càng…; bao nhiêu….bấy nhiêu…..
Quan hệ mục đích
Quan hệ mục đích còn được sử dụng trong các vế câu ghép thường được thể hiện bằng các mối quan hệ từ đó chính là: “để...thì”
Có các loại câu ghép nào?
Trong ngữ pháp tiếng Việt có 5 loại câu ghép: đẳng lập; hô ứng; chính phụ; hỗn hợp và chuỗi. Việc hiểu rõ và phân loại đúng câu ghép giúp chúng ta sử dụng câu phù hợp.1. Câu ghép chính phụ
Hình thức câu ghép chính phụ còn được kết nối với nhau bằng các quan hệ từ hoặc có thể được kết nối bằng một cặp từ hô ứng. Như câu ghép đẳng lập ở trong câu ghép chính phụ nó cũng có hai vế tuy nhiên nó lại bị phụ thuộc lẫn nhau bằng từ không độc lập và được kết nối bằng quan hệ từ mà mang tính chính phụ. Chính bởi thế, ở mối quan hệ giữa các vế còn rất khăng khít và chặt chẽ với nhau. Ở trong các mối quan hệ tại trong câu ghép nó bao gồm: mối quan hệ nguyên nhân; điều kiện; mục đích hay tăng tiến và nhượng bộ. Câu ghép chính phụ nó cũng có một cái tên gọi khác chính là câu ghép về quan hệ bổ sung.Ví dụ về câu ghép: “Nếu tôi cố gắng hơn thì tôi đã thành công.”
2. Các kiểu câu ghép chuỗi
Một câu mà nó có hai vế trở lên thì sẽ được gọi là câu ghép chuỗi. Ở trong các vế câu của câu ghép này có tồn tại một mối quan hệ mà mang tính chuỗi, nó cũng có thể hiểu chính là mối quan hệ mà mang tính liệt kê. Các dấu câu sẽ được dùng để ngăn cách nhau trong các vế câu, có thể kể đến như dấu phẩy, dấu chấm hay dấu hai chấm. Ở trong câu ghép chuỗi, nó chỉ sử dụng dấu câu mà không thể sử dụng các quan hệ từ liên kết. Ví dụ như: “Trời xanh, mây trắng, nước trong.”Câu ghép chuỗi sẽ được phân loại làm bốn loại, nó bao gồm: câu có quan hệ bổ sung; câu có quan hệ điều kiện; câu có quan hệ nguyên nhân; câu có quan hệ đối nghịch.
3. Các kiểu câu ghép hỗn hợp
Trong một mối quan hệ có mang tính ngữ pháp và tầng bậc chính là mối quan hệ mà đặt giữa các vế câu trong các câu ghép hỗn hợp. Chẳng hạn có thể kể đến ví dụ về câu ghép như: “Mặc dù tôi đã nhắc nhở bản thân mình phải siêng năng như tôi vẫn lười cho nên bây giờ tôi vẫn thất bại.”Ở trong ví dụ trên, chúng ta có thể thấy được nó có ba vế câu trong cùng một câu ghép và nó còn có hai kiểu quan hệ ngữ pháp đặt giữa những vế câu đó.
4. Các kiểu câu ghép đẳng lập
Các kiểu câu ghép là gì? Trong một hình thức câu bao gồm cả hai vế câu mà nó không phụ thuộc vào nhau và nó có những mối quan hệ ngang bằng nhau thì sẽ được xem là một câu ghép đẳng lập. Ở trong các vế trong câu ghép đẳng lập, nhìn chung nó sẽ có những tính chất lỏng lẻo bởi có lẽ chúng được kết nối bằng các quan hệ từ đẳng lập. Ví dụ có thể kể đến như:“Hôm nay tôi làm việc hoặc mai làm.”
Ở trong phân loại câu ghép trên còn có bốn loại câu ghép đẳng lập khác nhau bao gồm như: đẳng lập có quan hệ liệt kê; đẳng lập có quan hệ tiếp nối; đẳng lập có quan hệ lựa chọn và đẳng lập có quan hệ đối chiếu.
Thứ nhất: Đẳng lập có quan hệ liệt kê chính là Các vế câu sẽ được kết nối bằng các quan hệ từ mang tính liên hợp, thông thường sẽ là từ “và”. Ở mỗi vế nó đều thể hiện các ý nghĩa về sự vật, hiện tượng hay quá trình và tính chất cùng loại. Chẳng hạn có thể như: “Trời xanh và gió mát”.
Thứ hai: Đẳng lập có quan hệ tiếp nối chính là Các vế được thể hiện sự việc được tiếp được nối theo một trật mà nó được gọi là trật tự tuyến tính. Ở các vế cũng được kết nối bằng những quan hệ từ mang tính liệt kê.
Ví dụ như: “Chiếc bút chì của tôi bị rơi và chiếc bút bi cũng rơi ngay sau đó.”
Thứ ba: Đẳng lập có quan hệ lựa chọn chính là Các vế được thể hiện ý nghĩa khác nhau nhưng mà nó đều nói về các chủ thể sự việc chung. Các vế có thể được kết nối bằng quan hệ từ mà mang tính lựa chọn và thông thường là từ: “hoặc”, “hay”. Ví dụ như: “Hôm nay làm hoặc mai làm”.
Thứ tư: Đẳng lập có quan hệ đối chiếu chính là Các vế được thể hiện ý nghĩa đối ứng và tương phản nhau, nó được kết nối bằng những quan hệ từ mang tính tương phản, điển hình có thể kể đến như: từ “nhưng”, “song”, “mà”. Ví dụ như: “Cái bút này bị vỡ nhưng nó vẫn viết được.”
5. Câu ghép hô ứng
Hô ứng hay người ta còn gọi với một cái tên khác đó chính là câu ghép qua lại. Nó còn là một hình thức câu mà trong nó luôn tồn tại một mối quan hệ hô ứng hay qua lại giữa các vế ở trong câu. Đặc biệt hơn, trong mối quan hệ giữa các vế này nó rất chặt chẽ và khăng khít với nhau, đúng hơn chính là không thể tách riêng một trong các vế ra thành một câu đơn nếu chúng ta không đặt chúng ở cạnh nhau. Ở trong câu ghép hô ứng sẽ có những cách thức để có thể kết nối các vế bao gồm cả phụ từ và cặp đại từ. Về cặp phụ từ bao gồm có: “vừa - vừa”; “càng - càng”; “chưa - đã”; “mới - đã”,.... còn về cặp đại từ gồm có: “bao nhiêu - bấy nhiêu”; “nào - nấy”;...Phân biệt câu ghép, câu đơn và câu phức
Câu đơn là gì?Câu đơn là loại câu mà ở trong nó bao gồm thành phần có cấu tạo chỉ có một kết cấu nòng cốt chính là một kết cấu C-V. Ở trong thực tế câu đơn là gì? giao tiếp chúng ta có thể thấy phần nòng cốt câu đơn là gì? có thể chỉ bao gồm hai thành phần câu đơn là gì! chính đó là: chủ ngữ và vị ngữ với những cách cấu tạo câu đơn là gì? đơn giản, có nghĩa là mỗi thành phần chỉ bao gồm một từ.
Câu phức là gì?
Câu phức chính là câu mà có từ hai cụm C – V trở lên và ở trong đó sẽ có một cụm C – V để làm nòng cốt mà các cụm câu phức còn lại thì câu phức sẽ đóng vai trò chính là thành phần trong câu.
Phân biệt câu đơn, câu phức, câu ghép?
Câu đơn chính là câu mà trong đó chỉ có một mệnh đề nòng cốt và ở trong câu sẽ bao gồm hai bộ chính đó là: chủ ngữ và vị ngữ
Câu phức chính là câu mà có từ hai cụm chủ - vị khác nhau.
Ví dụ và bài tập về câu ghép
Hãy cùng tham khảo một số ví dụ và bài tập về từ ghép dưới đây để ôn tập lại kiến thức đã tổng hợp phía trên.1. Ví dụ đặt câu ghép
- Tuy đồng chí không muốn làm mất trật tự nhưng tôi có quyền nhường chỗ và đổi chỗ cho đồng chí.(Hồ Lãng)
- Chiếc xe càng đến gần phố Hàng Cót, Phượng càng bồi hồi.
- Học sinh nào chăm chỉ thì học sinh đó đạt thành tích cao trong học tập.
2. Một số bài tập về câu ghép
Bài 1. Đặt câu ghép có sử dụng cặp quan hệ từ để nối các vế câu.Tham khảo:
- Vì bão to nên các cây lớn đổ hết.
- Nếu trời mưa thì chúng tôi không đi chơi.
- Tuy sức bạn Nam yếu nhưng bạn ấy không nề hà trước bất cứ công việc nặng nhọc.
- Không những nó hát hay mà nó vẽ cũng giỏi.
Bài 2. Tạo ra những câu ghép mới dựa vào những câu ghép đã đặt ở Bài 1 bằng một trong hai cách:
a) Bỏ hớt một quan hệ từ trong cập quan hệ từ
Gợi ý: Trong các cặp quan hệ từ trên, có thể lược bỏ quan hệ từ thứ hai (đứng đầu vế câu thứ hai), thay bằng dấu phẩy.
b) Đảo lại trật tự các vế câu
Gợi ý: Người ta thường đảo vế chính đứng sau lên đứng trước, đồng thời lược bỏ quan hệ từ ở đầu vế chính.
Bài 3. Đặt câu ghép với các cặp phó từ, cặp đại từ hô ứng.
Bài 4. Xác định câu ghép trong đoạn trích sau và cho biết mối quan hệ ý nghĩa giữa chúng?
… “Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc…”.
(Trích “Lão Hạc” của Nam Cao).