Hiện tượng hóa học là gì? Phân biệt với hiện tượng vật lý

Thế nào là hiện tượng hóa học?

Hiện tượng hóa học là hiện tượng chất biến đổi có tạo thành chất mới khác với chất ban đầu. Hiện tượng hóa học xảy ra khi các nguyên tử, phân tử của chất ban đầu kết hợp với nhau hoặc tách ra, tạo thành các chất mới.

Một số hiện tượng hóa học

Ví dụ về hiện tượng hóa học trong cuộc sống

- Đốt cháy: Khi đốt cháy một chất, chất đó sẽ bị phân hủy thành các chất khác, đồng thời giải phóng nhiệt và ánh sáng. Ví dụ, khi đốt cháy giấy, giấy sẽ bị phân hủy thành khí carbon dioxide, hơi nước và tro.

- Oxi hóa: Quá trình oxi hóa có thể xảy ra tự nhiên hoặc do tác nhân bên ngoài. Ví dụ, khi sắt tiếp xúc với không khí trong thời gian dài, sắt sẽ bị oxi hóa thành gỉ sắt.

- Lên men: Lên men là một quá trình hóa học trong đó các phân tử đường được phân hủy thành các chất khác, thường là rượu hoặc axit. Lên men có thể xảy ra tự nhiên hoặc do tác nhân bên ngoài. Ví dụ, quá trình lên men rượu là quá trình phân hủy đường thành rượu và khí cacbonic. Trái cây chín hay khí cacbonic trong nước giải khát là do quá trình lên men đường, sữa chua được tạo thành từ quá trình lên men sữa.

- Thủy phân: Thủy phân là quá trình hóa học trong đó một hợp chất được phân hủy thành các chất đơn giản hơn bằng nước. Thủy phân có thể xảy ra tự nhiên hoặc do tác nhân bên ngoài. Ví dụ, quá trình thủy phân tinh bột là quá trình phân hủy tinh bột thành đường.

- Phản ứng trung hòa: Phản ứng trung hòa là phản ứng hóa học giữa một axit và một bazơ để tạo thành muối và nước. Phản ứng trung hòa thường xảy ra với sự giải phóng nhiệt. Ví dụ, khi axit clohydric (HCl) tác dụng với natri hydroxide (NaOH), sẽ tạo thành natri clorua (NaCl) và nước (H2O); muối ăn được tạo thành từ phản ứng giữa axit clohydric và natri hydroxide.

- Thép được tạo thành từ quá trình luyện gang.

- Than đá được tạo thành từ quá trình phân hủy sinh học của thực vật.

- Dầu mỏ được tạo thành từ quá trình phân hủy sinh học của động vật và thực vật.

Vai trò của hiện tượng hóa học

- Cải thiện chất lượng cuộc sống: Hiện tượng hóa học là cơ sở của các quá trình hóa học trong tự nhiên và đời sống hàng ngày như nấu ăn, làm sạch, bảo quản,...

- Hiện tượng hóa học được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực như sản xuất, chế biến, y tế,...

+ Sản xuất các loại sản phẩm phục vụ nhu cầu của con người như thực phẩm, dược phẩm, vật liệu, năng lượng,...

+ Cải tạo đất, sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,... nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.

+ Sử dụng để sản xuất thuốc chữa bệnh, chẩn đoán bệnh,... 

+ Xử lý ô nhiễm môi trường như xử lý nước thải, rác thải,...

+ Dùng để nghiên cứu hiện tượng hóa học từ đó hiểu rõ hơn về cấu tạo và tính chất của vật chất.

- Phát triển khoa học và công nghệ: Phát triển các công nghệ mới như công nghệ sản xuất pin, pin nhiên liệu,...

Dấu hiệu nhận biết hiện tượng hóa học

Thay đổi về màu sắc

Thay đổi về trạng thái

Thay đổi về mùi vị

Phát ra ánh sáng, nhiệt

Tạo ra chất mới

Phân biệt hiện tượng hóa học với hiện tượng vật lý

Hiện tượng vật lí và hiện tượng hóa học khác nhau ở chỗ hiện tượng hóa học tạo ra chất mới khác với chất ban đầu còn hiện tượng vật lí thì không.

Hiện tượng hóa học

+ Có tạo ra chất mới.

+ Không thể đảo ngược.

Hiện tượng vật lý

+ Không tạo ra chất mới.

+ Có thể đảo ngược.

Phân biệt dựa trên sự thay đổi chất

- Hiện tượng hóa học: Có chất mới tạo thành.

- Hiện tượng vật lý: Không có chất mới tạo thành.

Phân biệt dựa trên sự phá vỡ liên kết hóa học:

- Hiện tượng hóa học: Phá vỡ liên kết hóa học.

- Hiện tượng vật lý: Không phá vỡ liên kết hóa học.

Ứng dụng của hiện tượng hóa học

Trong sản xuất: Hiện tượng hóa học được sử dụng để sản xuất nhiều loại sản phẩm phục vụ nhu cầu của con người, như:

- Thực phẩm: Sản xuất đường, bánh kẹo, nước giải khát,...

- Dược phẩm: Sản xuất thuốc chữa bệnh, thuốc bảo vệ thực vật,...

- Vật liệu: Sản xuất nhựa, cao su, kim loại,...

- Năng lượng: Sản xuất điện, nhiên liệu,...

Trong nông nghiệp: Hiện tượng hóa học được sử dụng để cải tạo đất, sản xuất phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,... nhằm nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nông nghiệp.

Trong y tế: Hiện tượng hóa học được sử dụng để sản xuất thuốc chữa bệnh, chẩn đoán bệnh,...

Trong đời sống: Hiện tượng hóa học được sử dụng trong nhiều hoạt động đời sống hàng ngày, như:

- Nấu ăn: Hiện tượng hóa học xảy ra trong quá trình nấu ăn, như sử dụng lửa để nấu chín thức ăn, sử dụng vi khuẩn để lên men thực phẩm, như sản xuất rượu, bia, sữa chua,...

- Làm sạch: Hiện tượng hóa học xảy ra trong quá trình sử dụng các chất tẩy rửa, như phản ứng trung hòa,...

- Bảo quản: Hiện tượng hóa học xảy ra trong quá trình bảo quản thực phẩm, như phản ứng oxi hóa,...

Lĩnh vực môi trường: Sử dụng hiện tượng hóa học để xử lý ô nhiễm môi trường, như xử lý nước thải, rác thải,...

Lĩnh vực khoa học: Nghiên cứu hiện tượng hóa học để hiểu rõ hơn về cấu tạo và tính chất của vật chất.

Lĩnh vực công nghệ: Sử dụng hiện tượng hóa học để phát triển các công nghệ mới như công nghệ sản xuất pin, pin nhiên liệu,...