Gió là gì?
Gió là những luồng không khí chuyển động trên quy mô lớn. Trên bề mặt của Trái Đất, gió bao gồm một khối không khí lớn chuyển động.Trong vũ trụ, gió là sự chuyển động của các chất khí hoặc các hạt tích điện từ Mặt Trời vào không gian, trong khi gió lưu vực là sự thoát khí của nguyên tố hóa học nhẹ chuyển từ bầu khí quyển của một hành tinh vào không gian.
Nguyên nhân hình thành gió
Theo phân tích của các nhà khoa học, có rất nhiều nguyên nhân sinh ra gió cũng như quy mô lớn hay nhỏ của gió. Nguyên nhân chính là do sự chênh lệch trong áp suất khí quyển khi các khối không khí di chuyển từ nơi có áp cao đến nơi có áp thấp sẽ có sự chênh lệch và tạo ra gió có tốc độ khác nhau.Bên cạnh đó, gió được sinh ra còn nhờ vào sự chệch hướng của không khí theo hiệu ứng Coriolis (ngoại trừ trên đường xích đạo). Còn quy mô hay tốc độ phụ thuộc hoàn toàn vào sự khác biệt về nhiệt độ giữa xích đạo, các cực và sự quay của các hành tinh. Gió có tốc độ chậm khi ma sát của bề mặt Trái đất có xu hướng đạt đến sự cân bằng.
Phân biệt các loại gió
Trong khí tượng học, cơn gió thường được gọi theo sức mạnh của nó, và hướng gió thổi. Sự tăng tốc đột ngột của gió được gọi là cơn gió mạnh. Sự tăng tốc kéo dài (khoảng một phút) của các cơn gió mạnh được gọi là gió giật. Gió với khoảng thời gian kéo dài hơn có những cái tên khác nhau kết hợp với tốc độ trung bình của gió, chẳng hạn như gió nhẹ, gió mạnh, bão, xoáy thuận nhiệt đới và bão cuồng phong.1. Phân loại gió theo phạm vi địa lí
Gió địa phương: được hình thành do sự nung nóng của bề mặt đất liền kéo dài khoảng vài giờ. Gió địa phương chủ yếu ở tại các khu vực ven biển, và các khu vực có địa hình biến động như núi, thung lũng.Gió toàn cầu: được hình thành do sự khác biệt trong sự hấp thụ năng lượng mặt trời giữa các vùng khí hậu trên Trái Đất.
Gió hoàn lưu khí quyển: Hai nguyên nhân chính của gió hoàn lưu khí quyển quy mô lớn là sự khác biệt nhiệt độ giữa xích đạo và các cực, và vòng quay của Trái Đất (hiệu ứng Coriolis)
Gió mùa: Trong vùng nhiệt đới, hoàn lưu nhiệt thấp trên địa hình bình nguyên và cao nguyên có thể tạo ra lưu thông gió mùa.
2. Phân loại gió dựa trên hướng gió
Trên Trái Đất có 4 loại gió chính bao gồm:
Gió Tín phong
Hay còn gọi là gió mậu dịch được thổi trong các miền cận xích đạo với phạm vi hoạt động ở 300 về phía xích đạo. Thời gian diễn ra gió quanh năm, chủ yếu là vào mùa hè. Tính chất khô, ít mưa và nguyên nhân chính là do sự chênh lệch về lượng khí áp từ vùng áp cao từ chí tuyến xuống vùng áp thấp là xích đạo.
Về hướng gió, tùy vào vị trí mà gió mậu dịch sẽ thổi theo các hướng khác nhau. Cụ thể:
- Bán cầu Bắc: gió mậu dịch chủ yếu thổi theo hướng Đông Bắc – Tây Nam.
- Bán cầu Nam: gió mậu dịch thổi theo hướng Đông Nam – Tây Bắc.
Gió Tây ôn đới
Đây là loại gió thường thổi từ các khu áp cao cận nhiệt đới về các khu áp thấp ôn đới với phạm vi hoạt động là ở vĩ độ trung bình giữa 35 và 360.
- Thời gian hoạt động: quanh năm, nhưng mạnh nhất là vào mùa đông khi áp suất ở các cực thấp hơn. Còn mùa hè, loại gió này hoạt động yếu hơn do áp suất ở các cực cao hơn.
- Hướng gió chính là từ Tây sang Đông, trong đó, bán cầu Bắc là Tây Nam và bán cầu Nam là Tây Bắc.
- Tính chất: do xuất phát từ khu áp cao cận nhiệt đới nên loại gió này thường mang theo độ ẩm rất cao và lượng mưa lớn.
Gió Đông cực
Đây là loại gió thường thổi từ vùng áp suất cao ở Bắc cực và Nam cực về phía áp suất thấp trong vùng gió Tây với phạm vi hoạt động từ 900 Bắc và Nam về vĩ tuyến 600 Bắc và Nam.
- Hướng gió chính là từ Đông sang Tây, hướng Đông Bắc và Đông Nam.
- Thời gian hoạt động: quanh năm nhưng hoạt động yếu và không đều.
- Tính chất: lạnh và khô.
Gió địa phương
Gió địa phương là các loại gió thổi từ các vùng khác nhau khi đến Việt Nam chịu ảnh hưởng địa hình mà có đặc điểm khác. Gió địa phương bao gồm gió biển, gió đất và gió phơn. Trong đó:
* Gió biển và gió đất hình thành ở ven biển
Gió biển, gió đất là loại gió được hình thành ở ven biển với hướng gió thay đổi theo ngày và đêm. Ban ngày hướng gió thổi từ biển vào đất liền, còn ban đêm thì gió lại thổi từ đất liền ra biển, cho nên tính chất của hai loại gió này cũng khác nhau.
- Gió biển: thường mang theo độ ẩm cao và tạo cảm giác mát mẻ, dễ chịu.
- Gió đất: thường có tính chất khô hanh.
* Gió phơn
Gió phơn là loại gió bị biến tính khi vượt qua các dãy núi hay vùng cao. Loại gió này thường mang theo độ ẩm cao nhưng khi đi qua các dãy núi thì bị chặn lại và biến thành khô, nóng.
Tại Việt Nam, gió phơn Tây Nam (hay còn gọi là gió Lào, gió Tây) thường hoạt động mạnh ở vùng đồng bằng ven biển Trung Bộ vào đầu hạ.
* Gió phơn mang tính chất khô, nóng
Nguồn gốc của loại gió này là từ Bắc Ấn Độ Dương, sau khi vượt qua dãy Trường Sơn thì bị biến đổi tính chất, tạo nên sự khác biệt về thời tiết giữa hai bên dãy núi. Trong đó, sườn Tây (sườn đón gió) có tính chất ẩm, còn sườn Đông (sườn khuất gió) thì nóng và khô.
Ngoài ra, dựa vào tính chất đặc trưng của mùa đông và mùa hè gió cũng được phân loại thành 2 loại chính như sau:
- Mùa gió Đông Bắc diễn ra từ tháng 11 đến tháng 4, tạo nên mùa đông lạnh, mưa phùn ở miền Bắc và mùa khô nóng ở miền Nam.
- Mùa gió Tây Nam diễn ra từ tháng 5 đến tháng 10, tạo nên mùa hè nóng ẩm kèm mưa to, giông bão trên cả nước, với dạng thời tiết đặc biệt là gió Tây kèm mưa ngâu và bão.
Vai trò của gió trong tự nhiên
- Đối với thực vật: Các loại hạt, phấn hoa, hay thực vật được phát tán nhờ gió.- Đối với động vật: Một số loài động vật như côn trùng bay, động vật chân khớp hay các loài chim thường bay, lượn nhờ vào hướng gió. Tuy nhiên, các loài gia súc và cừu lại dễ bị lạnh bởi sự kết hợp của gió và nhiệt độ.
- Trong khoa học, việc nghiên cứu tốc độ, hướng di chuyển của gió giúp dự báo thời tiết chính xác hơn.
- Trong giao thông vận tải đường thủy, ứng dụng trong việc thiết kế tàu thuyền.
- Trong thể thao, gió được nghiên cứu và ứng dụng trong các môn thể thao liên quan đến hướng gió như cầu lông, bóng bàn, lướt ván, lướt sóng…
- Ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau từ nguồn năng lượng gió. Là nguồn năng lượng sạch, giúp bảo vệ môi trường và tiết kiệm chi phí đầu tư, sử dụng.
- Góp phần tạo nên bản chất thời tiết, khí hậu ở các khu vực, các vùng, các quốc gia trên Trái Đất.
Tác hại của gió là gì?
Bên cạnh các mặt có lợi, gió cũng có khá nhiều tác hại ảnh hưởng trực tiếp đến kinh tế và sự an toàn của con người.Khi gió to sẽ khiến cho người đi đường gặp rất nhiều khó khăn khi di chuyển vì gặp phải sức cản của gió. Tập chí khi gió từ cấp 9 trở lên còn có thể khiến cho các mái nhà bị tốc. Nếu như gió mạnh tới mức trở thành vòi rồng, lốc xoáy thì tác hại của nó còn nặng nề hơn nhiều. Vòi rồng, lốc xoáy có thể phá hủy giao thông, nhà cửa, gây thiệt hại nặng nề về người và của.
Ứng dụng của năng lượng gió
Năng lượng gió là một nguồn năng lượng tái tạo được tạo ra từ sự biến đổi của sức gió thành năng lượng cơ khí hoặc điện năng.Con người đã biết ứng dụng gió để hỗ trợ việc sản xuất và sinh hoạt từ hàng trăm năm trước.
- Sử dụng năng lượng gió để di chuyển tàu thuyền hay kinh khí cầu, ngoài ra năng lượng gió còn được sử dụng để tạo công cơ học nhờ vào các cối xay gió.
- Ở châu Âu, ban đầu người ta dùng cối xay gió để xay bột, về sau, cối xay gió được dùng để bơm nước.
- Ngày nay, năng lượng gió được chuyển đổi thành điện thông qua các máy phát điện gió, chủ yếu là các tuabin gió. Chuyển động quay này được truyền đến một máy phát điện để tạo ra điện.
Sự phát triển năng lượng gió ở Việt Nam
- Năng lượng gió ở Việt Nam thuộc nhóm công nghiệp năng lượng mới và đang chú trọng đầu tư và phát triển.- Việt Nam có tiềm năng lớn về năng lượng mặt trời và gió. Do ở gần xích đạo và tồn tại những vùng khô nắng nhiều và gió có hướng tương đối ổn định như các tỉnh nam Trung Bộ (Ninh Thuận – Bình Thuận – Bạc Liêu). Vì thế điện gió cùng với điện mặt trời đang được Nhà nước Việt Nam khuyến khích phát triển. Thể hiện ở Quyết định 2068/QĐ-TTg ngày 25/11/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
- Đảm bảo phát triển nguồn điện khi dừng các dự án điện hạt nhân và giảm bớt các nhiệt điện đốt hóa thạch. Những ưu đãi về đầu tư xây dựng nhà máy và giá bán điện cho Điện lực Việt Nam. Đã thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư cả trong và ngoài nước.