- Khái niệm Bộ lạc là gì ?
- Đặc điểm của bộ lạc
- Các câu hỏi về bộ lạc
- Tin tức về các bộ lạc thú vị trên thế giới
Khái niệm Bộ lạc là gì ?
Bộ lạc là một hình thức tổ chức xã hội của người tinh khôn, được hình thành bởi sự liên kết của nhiều thị tộc có quan hệ huyết thống hoặc hôn nhân. Trong đó Thị tộc là nhóm người gồm 2 - 3 thế hệ già trẻ có chung dòng máu, “cùng họ” sống chung với nhau.
Bộ lạc (hay dân tộc thổ dân) là một nhóm con người sống chung trong cùng một khu vực địa lý, thường có ngôn ngữ, văn hóa và các đặc điểm văn hóa riêng biệt. Các bộ lạc thường phát triển và tồn tại dựa trên mối quan hệ xã hội, văn hóa và kinh tế chung, và thường có một hệ thống lãnh đạo và tổ chức xã hội riêng.
Bộ lạc có thể sống theo cách sống truyền thống, dựa vào nguồn tài nguyên tự nhiên như săn bắt, hái lượm và nông nghiệp. Trong một số trường hợp, bộ lạc có thể tiếp xúc với văn hóa và công nghệ từ thế giới bên ngoài thông qua giao thương, di cư hoặc quá trình thống nhất đất đai.
Bộ lạc thường giữ giữa những giá trị và truyền thống văn hóa độc đáo của họ, và trong những thập kỷ gần đây, những nỗ lực đã được thực hiện để bảo vệ và duy trì sự đa dạng văn hóa của các bộ lạc thổ dân trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Đặc điểm của bộ lạc
Các đặc điểm nổi bật, quan trọng có trong một bộ lạc là:
- Liên kết huyết thống và hôn nhân: Bộ lạc hình thành từ việc liên kết của các thị tộc có mối quan hệ huyết thống hoặc hôn nhân. Mối quan hệ này có thể dựa trên mối liên kết huyết thống chung hoặc quan hệ hôn nhân giữa các gia đình thuộc các thị tộc khác nhau.
- Tính đa dạng: Bộ lạc thường bao gồm nhiều thị tộc khác nhau, có thể có một thị tộc là bào tộc gốc. Mỗi thị tộc trong bộ lạc có đặc điểm văn hóa riêng, tục lệ, tập quán và tín ngưỡng, tạo nên sự đa dạng và sự phong phú cho bộ lạc.
- Lãnh đạo tập thể: Bộ lạc thường có hệ thống lãnh đạo tập thể, thường là một hội đồng lãnh đạo của các thị tộc thành viên. Hội đồng này có thể bao gồm các tộc trưởng và đại diện của các thị tộc khác.
- Quản lý và hành chính: Hội đồng lãnh đạo của bộ lạc có vai trò quản lý và hành chính trong các vấn đề liên quan đến cuộc sống hàng ngày, như việc chia đất đai, quản lý tài nguyên, xử lý tranh chấp và thực hiện các quyết định quan trọng.
- Chế độ quyết định tập thể: Các quyết định quan trọng về cuộc sống của bộ lạc thường được đưa ra thông qua các cuộc họp tập thể hoặc hội nghị của các thị tộc thành viên. Mọi người trong bộ lạc đều có quyền tham gia vào quyết định và đưa ra ý kiến của mình.
- Tương tác xã hội: Bộ lạc thường duy trì mối tương tác xã hội với các bộ lạc khác, đặc biệt trong việc trao đổi hàng hóa, thông tin và thực hành tín ngưỡng tôn giáo. Mối quan hệ này có thể dựa trên hợp tác hoặc cạnh tranh.
- Phân cấp xã hội: Bộ lạc có thể có hệ thống phân cấp xã hội, trong đó có sự phân chia vị trí xã hội dựa trên công lao, tuổi tác, kiến thức và vai trò trong cộng đồng.
Các câu hỏi về bộ lạc
Đọc tài liệu tổng hợp một số câu hỏi về bộ lạc thường gặp, các bạn tham khảo để giải đáp các thắc mắc của mình nhé.
Người đứng đầu bộ lạc là Tù trưởng.
2. Chủ nghĩa bộ lạc là gì?
Hiểu một cách chung nhất thì chủ nghĩa bộ lạc được hiểu là việc tạo ra các nhóm người có thị hiếu chung được mở rộng hoàn toàn.
3. Bộ lạc là tổ chức xã hội gồm những gì?
Bộ lạc là tổ chức xã hội gồm nhiều thị tộc cư trú trên cùng địa bàn.
4. Sự khác nhau giữa thị tộc, bộ lạc bộ tộc, dân tộc
Dưới đây là sự khác nhau giữa các khái niệm "thị tộc," "bộ lạc," "bộ tộc," và "dân tộc" trong tiếng Việt:
- Thị tộc: Thị tộc thường ám chỉ một nhóm nhỏ hơn, có xu hướng tập trung vào quan hệ họ hàng và nguồn gốc chung. Thị tộc thường gồm các gia đình, người có mối liên hệ máu mủ hoặc dòng họ chung. Ví dụ, một thị tộc có thể là một nhóm người cùng họ, như Nguyễn, Lê, Hoàng, và có thể tồn tại nhiều thị tộc khác nhau trong một bộ lạc hoặc dân tộc lớn hơn.
- Bộ lạc: Bộ lạc thường là một tập hợp lớn hơn, bao gồm nhiều thị tộc hoặc các cộng đồng con người có nguồn gốc chung. Bộ lạc có thể sống cùng một khu vực địa lý hoặc có liên hệ văn hóa, xã hội chung. Một bộ lạc có thể bao gồm nhiều thị tộc khác nhau và thường có tổ chức xã hội riêng.
- Bộ tộc: "Bộ tộc" thường không được sử dụng phổ biến trong tiếng Việt và không có một định nghĩa chính thống rõ ràng. Tùy thuộc vào ngữ cảnh, nó có thể chỉ đến một bộ phận của dân tộc hoặc một tập hợp người có điểm chung nào đó.
- Dân tộc: Dân tộc thường là một đơn vị xã hội lớn hơn, bao gồm nhiều bộ lạc, thị tộc, hoặc các cộng đồng con người có nguồn gốc chung. Dân tộc thường có một văn hóa, ngôn ngữ, và lịch sử chung. Ví dụ, người Việt Nam thuộc dân tộc Việt, và dân tộc này bao gồm nhiều bộ lạc và thị tộc khác nhau, như Kinh, Mường, Tày, và H'Mông.
Tin tức về các bộ lạc thú vị trên thế giới
Bộ lạc là một hình thức xã hội nguyên thủy, vì vậy hiện nay hình thức tổ chức xã hội này không còn quá phổ biến và có nhiều thông tin. Cùng Đọc tài liệu vòng quanh thế giới tìm hiểu về những bộ lạc bí ẩn và đầy thú vị còn sót lại.
Sentinel
Bộ lạc Sentinel này sống ở đảo Bắc Sentinel thuộc vịnh Bengal, nằm giữa Ấn Độ và Myanmar. Các thổ dân nơi đây sử dụng lao và cung tên để săn bắn cũng như tự vệ. Tuy nhiên, do bộ lạc Sentinel được đánh giá không thân thiện với người lạ, chính quyền New Delhi đã phải ban hành lệnh cấm ngư dân di chuyển vào khu vực 5km cách bờ biển đảo Bắc Sentinel.
Theo sau trận sóng thần kinh hoàng hồi năm 2004, một trực thăng thuộc lực lượng cảnh sát biển Ấn Độ đã bay tới khu vực để thả thức ăn cho các thổ dân Sentinel. Tuy nhiên, họ đã phản ứng dữ dội, giương cung tên đuổi trực thăng đi.
Yaifo
Bộ lạc Yaifo sống ở tỉnh Đông Sepik của Papua New Guinea. Khi nhà thám hiểm Anh Benedict Allen cố gắng bắt liên lạc với bộ lạc này vào năm 1988, ông đã được chào đón bằng một màn khiêu vũ được đánh giá là "kỳ lạ". Sau đó, ông trải qua một nghi thức kết nạp kéo dài 6 tuần, trong đó có ăn các loại thức ăn của bộ lạc hằng ngày mà nhiều khi ông không biết là món gì.
Bộ lạc này sử dụng hai loại tên, một loại để bắt cá và một loại có nhiều ngạnh để giết heo và tự vệ. Họ có biệt tài đi trên những cành cây nhỏ.
Ông Allen là một trong rất ít người bên ngoài được tiếp xúc với bộ lạc này. Cuối tháng 10-2017, ông từng quay lại tìm kiếm bộ lạc này. Bộ lạc Yaifo thường sử dụng phụ nữ để làm lực lượng do thám khi những kẻ lạ xâm nhập vào địa phận của họ. Do có vóc người khá nhỏ, các nữ thổ dân có thể ẩn nấp trong các bụi cây.
Korowai
Bộ lạc Korowai ở Papua, Indonesia được xem là một trong những bộ lạc không thân thiện nhất thế giới. Bộ lạc này mãi tới năm 1974 mới được thế giới phát hiện. Người ta cho rằng bộ lạc này có thể không biết đến sự tồn tại của các cộng đồng khác trên thế giới.
Bộ lạc Korowai sống trong những ngôi nhà cây được dựng cách mặt đất 40m. Có ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài, người Korowai có xu hướng tin rằng người da trắng bị ma quỷ ám. Khi gặp người lạ, các thổ dân này sẽ nhằm thẳng mũi tên về phía đối phương cho đến khi hai bên giải quyết êm xuôi mọi chuyện.
Bộ lạc Suri
Bộ lạc Suri ở Ethiopia thường sử dụng các loại súng cầm tay nhặt được trong thời kỳ chiến tranh ở khu vực biên giới sát Nam Sudan để bảo vệ đàn gia súc. Họ có một môn đánh gậy truyền thống được gọi là sagine.
Bộ lạc này biết chăn nuôi gia súc. Khi các bác sĩ người Nga đến tiếp xúc với bộ lạc này vào thập niên 1980, những người trong bộ lạc nghĩ rằng nhóm bác sĩ là xác sống do màu da khác biệt.
Bộ lạc Korubo
Bộ lạc này có khoảng 150 thành viên, sống ở lưu vực phía tây Amazon của Brazil. Người Korubo được gọi là "caceteiros", nghĩa là "những người đàn ông của gậy gộc", do họ dùng những cây gậy lớn để tự vệ.
Chính phủ Brazil từng cử nhân viên đến tiếp xúc với bộ lạc này, 7 người bị họ dùng gậy đánh chết. Sau đó, chính phủ Brazil đã lập ra một khu vực riêng dành cho họ. Không ai được phép đi vào khu vực này.
Mashco-Piro
Bộ lạc Mashco-Piro (hay còn gọi là Cujareño) là một bộ lạc sinh sống chính bằng hình thức săn bắn và hái lượm ở vùng Madre de Dios của Peru. Năm 2012, trong một chuyến đi để bắt liên lạc bất thành, một nhà thám hiểm đã chết vì mũi tên xuyên tim.
Bộ lạc này thường hay tiếp cận các bộ lạc lân cận để xin thức ăn. Năm 2015, chính phủ Peru đã thực hiện những nỗ lực đầu tiên nhằm tiếp xúc với bộ lạc Mashco-Piro. Họ tin rằng bộ lạc này đang muốn tiếp xúc với con người hiện đại, do các thổ dân được thấy xuất hiện ở khu vực bìa rừng thường xuyên.
Totobiegosode
Liên Hiệp Quốc đã yêu cầu chính phủ Paraguay bảo vệ bộ lạc Totobiegosode hồi năm 2011 trước tình trạng phá rừng. Những tiếp xúc đầu tiên của bộ lạc này với người bên ngoài diễn ra vào thập niên 1940 và 1950, khi nông dân khai hoang để trồng trọt và chăn nuôi.
Trong khi một số thành viên bộ lạc Totobiegosode gia nhập xã hội hiện đại, một số người vẫn sống cuộc sống du mục sâu trong khu rừng Chaco. Họ vẫn tuân thủ nghi thức cổ xưa, như khi một thành viên bộ lạc sắp chết, bộ lạc này sẽ đào hố và chôn người này mặc người này vẫn còn sống.
Mursi
Mursi là một bộ lạc nhỏ sống du mục bằng việc chăn nuôi gia súc ở thung lũng Omo, tây nam Ethiopia. Bộ lạc này nổi tiếng với những phụ nữ khoét môi gắn đĩa đánh dấu sự trưởng thành.
Khi muốn kết hôn, người đàn ông phải đấu với những người đàn ông khác cùng yêu người phụ nữ đó. Bên cạnh việc dùng gậy, bộ lạc này còn sở hữu súng tự động nhặt được trong thời kỳ chiến tranh.
Fleicheros
Bộ lạc Fleicheros sống dọc con sông Jandiatuba ở phía tây Brazil. Bộ lạc này nổi tiếng với biệt tài thổi phi tiêu tẩm độc.
Bộ lạc này có khoảng 30 thành viên. Tuy nhiên, họ hoàn toàn không có tiếp xúc với người ngoài gần đây, sau khi một mỏ vàng được tìm thấy gần nơi họ sinh sống. Dân địa phương đã đổ xô đến khu vực này để tìm vàng. Năm 2017, hai thợ mỏ vàng đã bị các thành viên bộ lạc Fleicheros tấn công. Trong cuộc chạm trán, các thợ mỏ được cho đã giết chết khoảng 10 thành viên của bộ lạc này.
Moken
Đứng đầu danh sách những bộ lạc sống tách biệt nhất thế giới là bộ lạc Moken, có nghĩa "người biển". Họ sống ở khu vực quần đảo Mergui nằm giữa Myanmar và Thái Lan, với đa số thời gian trên những con thuyền gỗ. Họ sống theo lối nửa du cư trên biển, thường sử dụng xiên giáo và lưới để bắt cá.
Mặc dù chính phủ Thái Lan và Myanmar muốn bộ lạc này hòa nhập xã hội hiện đại, hầu hết thành viên bộ lạc đều từ chối. Họ được xem là một trong những bộ tộc sống tách biệt nhất thế giới vì ít khi xuất hiện trên đất liền.
Ngoài ra trên thế giới còn rất nhiều các bộ lạc khác đang tồn tại và đang được nhiều nhà nghiên cứu tiếp cận với mục đích khám phá thêm về những phong tục, tập quán, văn hóa độc đáo của họ.