Đề thi
Phần I (3,5 điểm): Đọc hiểu
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
Cùng một cơn mưa, người tiêu cực sẽ bực mình vì phải trùm áo mưa, người lạc quan thì nghĩ đến cây cối xanh tươi, không khí sẽ được trong lành. Và một khi chúng ta không thể thay đổi được hiện tượng xảy ra, tốt nhất là nhìn nó bằng ánh mắt tích cực. Cái thiện có thể sẽ thua cái ác trong một thời điểm nhưng chung cuộc sẽ chiến thắng. Cứ sau một sự cố, con người lại tìm nguyên nhân và khắc phục nó. Sau lũ lụt, phù sa sẽ làm màu mỡ hơn cho cánh đồng, sâu bọ sẽ bị quét sạch ra biển, dư lượng hóa chất trong đất đai sẽ bị rửa sạch. Lỗi lầm của người khác, thay vì giữ trong lòng và tức giận, thôi bỏ qua, mình sẽ thấy thoải mái hơn rất nhiều. Nói một cách khác, nếu bạn được sống 100 năm, xem như là một bộ phim có 100 tập, thì hãy tạo ra ít nhất 2/3 tập có tiếng cười thay vì tập nào cũng rơi vào bi kịch chán chường, đau khổ, chia ly, mất mát.
Trong từ Hán Việt, nguy cơ bao gồm "nguy" và "cơ". Và đối với người có tư duy tích cực, "nguy" (problem) sẽ được họ biến thành "cơ" (opportunity). Người tích cực và lạc quan sẽ có gương mặt sáng bừng, nụ cười thường trực trên môi, sống và cháy hết mình, học tập và làm việc hết mình dù ngày mai trời có sập.
(Trích Tư duy tích cực, theo Tony buổi sáng, NXB Trẻ 2016, tr. 37)
Câu 1 (0,5 điểm): Theo đoạn trích, cùng một cơn mưa nhưng có những cách suy nghĩ như thế nào?
Câu 2 (1,0 điểm): Tìm một phép liên kết và xác định nội dung của đoạn trích trên?
Câu 3 (1,0 điểm): Từ “cháy” trong câu cuối cùng của đoạn trích nên hiểu như thế nào? Đó là từ được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển?
Câu 4 (1,0 điểm): Thông điệp nào từ đoạn trích có ý nghĩa nhất đối với em?
Phần II (6,5 điểm): Viết văn
Câu 1 (2,5 điểm):
Từ đoạn trích trên, em hãy viết một đoạn văn bàn về ý nghĩa của tinh thần lạc quan trong cuộc sống.
Câu 2 (4,0 điểm):
Em hãy viết bài văn nêu cảm nhận của mình về bức tranh thiên nhiên mùa đông trong bài thơ sau:
Cây bàng mùa đông – Phan Ngọc Hưng
Trong nắng hạ vàng cây mặc áo xanh
Trắng trời mưa đông lại thay áo đỏ
Tinh nghịch gió giật ra từng mảnh nhỏ
Vãi đầy sân muôn đốm lửa phập phù.
Chẳng ngược về thu nấp bóng sương mù
Cũng không thiết tìm xuân phơi nắng ấm
Từng cánh rơi – từng cánh rơi – chầm chậm
Lá bàng rưng rưng ôm ủ gốc bàng...
Nhìn run rẩy cây – mưa gió phũ phàng
Chạnh thương mẹ bao mùa đông sũng ướt
Một vòng tay cũng không cho người được
Con giận mình thua cả lá bàng khô!
Đáp án
Câu 1
Theo đoạn trích, cùng một cơn mưa, người tiêu cực sẽ bực mình vì phải trùm áo mưa, người lạc quan thì nghĩ đến cây cối xanh tươi, không khí sẽ được trong lành.
Câu 2
Phép nối: Và
Nội dung chính: Ý nghĩa của tư duy tích cực, của tinh thần lạc quan.
Câu 3
Từ “cháy” trong câu cuối nên hiểu là: Thái độ sống nhiệt huyết, cống hiến hết mình, tận hiến cho cuộc sống, cho cộng đồng.
Chuyển nghĩa: theo phương thức ẩn dụ.
Câu 4 - Gợi ý:
Cần có thái độ sống lạc quan, luôn nhìn vào mặt tích cực của vấn đề trong mọi tình huống.
Nên bỏ qua lỗi lầm của người khác để mình được thoải mái, nhẹ nhàng hơn.
Phần II (6,5 điểm): Viết văn
Câu 1 (2,5 điểm):
Yêu cầu về hình thức: Viết đoạn văn khoảng 200 chữ.
Yêu cầu về nội dung: Nghị luận về vai trò của tinh thần lạc quan trong cuộc sống.
Dàn ý:
Mở đoạn: Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề (ý nghĩa của tinh thần lạc quan).
Thân đoạn: Nêu rõ sức mạnh của tinh thần lạc quan
Giải thích:
Lạc quan là cảm giác vui vẻ, thoải mái, vô tư dù gặp phải hoàn cảnh khó khăn hay gian nan, thử thách trong cuộc sống → Tinh thần lạc quan rất quan trọng đối với cuộc sống con người, mỗi người nên rèn luyện cho bản thân sự lạc quan để sẵn sàng đối mặt với thử thách.
Biểu hiện:
Có kế hoạch, mục tiêu, lý tưởng sống cho bản thân.
Hài lòng với những gì đã có, cố gắng vươn lên để trở nên tốt hơn.
Vượt qua khó khăn, thử thách một cách tốt nhất.
Ý nghĩa:
Tinh thần lạc quan là liều thuốc bổ cho sức khỏe. Người lạc quan sống vui vẻ, khỏe mạnh, trẻ trung, ít khi bị trầm cảm. Nếu bị bệnh, họ cũng mau phục hồi.
Giúp con người có cái nhìn sáng suốt, trí tuệ minh mẫn, dễ đưa ra quyết định đúng đắn, biến ước mơ thành hiện thực.
Là sức mạnh giúp vượt qua khó khăn. Người lạc quan giữ được bình tĩnh, tươi vui, tìm giải pháp trong nghịch cảnh.
Nâng cao hiệu quả công việc: tinh thần lạc quan giúp con người tự tin, can đảm, có thể truyền cảm hứng cho người khác.
Người sống lạc quan được yêu quý, tạo nên môi trường sống thân thiện, truyền cảm hứng và sự tự tin cho mọi người.
Dẫn chứng:
Hồ Chí Minh là tấm gương sáng về tinh thần lạc quan trong tù đày, chiến tranh.
Người lính trong “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” dù bom đạn vẫn cười “ha ha”.
Đối lập - mở rộng:
Có người bi quan, không dám đối mặt khó khăn.
Có người quá lạc quan, dẫn đến vô tâm.
Bài học:
Là học sinh, cần thấu hiểu vai trò của tinh thần lạc quan để rèn luyện phẩm chất, bản lĩnh và tri thức.
Lạc quan cần có cơ sở thực tế, dựa trên năng lực bản thân.
Kết đoạn: Khẳng định lại sức mạnh của tinh thần lạc quan.
Câu 2 (4,0 điểm):
Hình thức: Bài văn nghị luận tác phẩm thơ.
Nội dung: Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên mùa đông trong bài thơ.
Dàn ý:
Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nội dung khái quát bài thơ.
Thân bài:
a. Giới thiệu khái quát về bài thơ:
Đề tài: Viết về thiên nhiên → Quen thuộc, tạo dư âm tha thiết.
Thể thơ: Tám chữ.
Nhan đề: Cây bàng mùa đông → Hình ảnh cây bàng vào mùa lạnh, trút lá, gợi liên tưởng buồn nhưng sâu sắc.
b. Nội dung và nghệ thuật (chia 2 phần):
Phần 1 - 8 câu đầu: Hình ảnh cây bàng mùa đông
Cây bàng mùa hạ:
Không gian: “Trong nắng hạ” → nắng vàng, dịu nhẹ, không quá gay gắt.
Hình ảnh: “Cây mặc áo xanh” → Nhân hóa, miêu tả sức sống dạt dào.
→ Bức tranh hài hòa giữa sắc vàng (nắng) và xanh (lá), gợi niềm hy vọng.
Cây bàng mùa đông:
Thiên nhiên khắc nghiệt: “Trắng trời mùa đông”, “gió giật tinh nghịch”.
Cây thay đổi: “Lại thay áo đỏ”, lá bị “xé”, “vãi đầy sân muôn đốm lửa” → Ẩn dụ về lá đỏ, gợi hình ảnh buồn mà rực rỡ.
→ Thiên nhiên dữ dội, tàn phá khiến cây rơi vào trạng thái tan tác, đau đớn.
Sức sống của cây bàng:
Không trốn tránh: “Chẳng ngược về thu”, “Cũng không thiết tìm xuân”.
→ Nhân hóa, ẩn dụ → Cây dũng cảm đối mặt hiện tại, không trốn chạy.
Hình ảnh: “Từng cánh rơi…”, “rưng rưng ôm ủ gốc bàng” → Diễn tả sự chia lìa, xót xa, nhưng cũng là sự gắn bó, hóa thân vào đất để nuôi cây mẹ.
→ Gửi gắm thông điệp: Dũng cảm vượt qua khó khăn, sống vì cội nguồn, dù mất đi cũng để lại giá trị.
Phần 2 - 4 câu cuối: Tâm trạng tác giả
Liên tưởng từ cây bàng:
“Run rẩy cây” giữa “mưa gió phũ phàng” → Nhân hóa, đảo ngữ, đối lập → Ẩn dụ cho kiếp người nhỏ bé trước nghịch cảnh.
Hình ảnh người mẹ:
“Chạnh thương mẹ bao mùa đông ướt sũng” → Gợi cảm xúc thương xót, ám ảnh vì sự hy sinh của mẹ.
→ “Mùa đông sũng ướt” là hình ảnh thực và ẩn dụ cho gian truân, nước mắt mẹ từng chịu.
→ Cảm xúc sâu lắng, trăn trở, tri ân và khắc khoải trước những mùa đông mẹ từng trải.
