Tác phẩm văn học Ai đã đặt tên cho dòng sông là một trong các bài học thuộc môn Ngữ văn lớp 12. Để giúp bạn hiểu rõ ràng và sâu sắc hơn về các dạng đề đọc hiểu liên quan đến tác phẩm này, cùng Đọc Tài Liệu tham khảo một số đề đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông dưới đây và xem gợi ý đáp án của từng đề bạn nhé:
Bài văn tham khảo: Tóm tắt Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường
Đề số 1
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. Giữa dòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc biệt có thể lí giải được về mặt khoa học, đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình đầy gian truân mà nó đã vượt qua, không hiểu thấu phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khóa trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng.
(Trích Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường -
Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.198)
Câu 1. Đoạn văn trên được trích trong tác phẩm nào? Văn bản đó thuộc thể loại gì ?
Câu 2. Đối tượng miêu tả của đoạn kí ? Đối tượng ấy hiện lên như thế nào qua đoạn văn ?
Câu 3. Trong đoạn văn, tác giả đã sử dụng các biện pháp tu từ gì ? Tác dụng của những biện pháp nghệ thuật ấy ?
Câu 4. Nhân vật “tôi” hiện lên như thế nào trong đoạn văn?
Câu 5. Đặc điểm Sông Hương ở đoạn này có điểm gì tương đồng với đặc điểm sông Đà ở thượng nguồn trong Người lái đò sông Đà của Nguyễn Tuân?
Đáp án đề đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông số 1
Câu 1:
- Đoạn văn trích trong tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
- Văn bản đó thuộc thể loại kí (bút kí)
Câu 2:
- Đối tượng miêu tả của đoạn kí là: Sông Hương ở thượng nguồn
- Dòng sông được hiện lên với vẻ độc đáo
- Dòng chảy phong phú: vừa mãnh liệt vừa dịu dàng, say đắm
- Dòng sông mang vẻ đẹp nữ tính: từ cô gái di-gan đến người mẹ phù sa
- Dòng sông mang vẻ đẹp kín đáo với tâm hồn sâu thẳm
Câu 3:
- Trong đoạn văn, tác giả đã sử dụng các biện pháp tu từ là: đối lập (tương phản), so sánh, nhân hóa.
- Tác dụng ủa những biện pháp nghệ thuật ấy là:
- Nghệ thuật đối lập (tương phản) nhằm làm nổi bật vẻ độc đáo của dòng sông
- Nghệ thuật so sánh, nhân hóa khiến sông Hương trở nên sinh động, có hồn, dòng sông gần với tâm hồn của con người xứ Huế.
Câu 4: Nhân vật “tôi” hiện lên rõ nét trong đoạn trích:
- Kiến thức phong phú, am tường về Huế
- Trí tưởng tượng phong phú độc đáo, mãnh liệt
- Ngôn ngữ phong phú, tài hoa
- Tình yêu đối với xứ Huế
Câu 5: Điểm tương đồng giữa sông Hương ở đoạn này và sông Đà ở thượng nguồn là: sự hùng vĩ
Có thể bạn quan tâm: Phân tích vẻ đẹp sông Hương trong bài Ai đã đặt tên cho dòng sông
Đề số 2
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại. Nhưng ngay từ đầu vừa ra khỏi vùng núi, sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó. Từ ngã ba Tuần, sông Hương theo hướng nam bắc qua điện Hòn Chén; vấp Ngọc Trản, nó chuyển hướng sang tây bắc, vòng qua thềm đất bãi Nguyệt Biều, Lương Quán rồi đột ngột vẽ một hình cung thật tròn về phía đông bắc, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ, xuôi dần về Huế. Từ Tuần về đây, sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó nó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách, với những điểm cao đột ngột như Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo mà từ đó, người ta luôn luôn nhìn thấy dòng sông mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. Những ngọn đồi này tạo nên những mảng phản quang nhiều màu sắc trên nền trời tây nam thành phố, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím” như người Huế thường miêu tả. Giữa đám quần sơn lô xô ấy, là giấc ngủ nghìn năm của những vua chúa được phong kín trong lòng những rừng thông u tịch và niềm kiêu hãnh âm u của những lăng tẩm đồ sộ tỏa lan khắp cả một vùng thượng lưu “Bốn bề núi phủ mây phong – Mảnh trăng thiên cổ bóng tùng Vạn Niên”. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo dài mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà…
(Trích Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường -
Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008, tr.198-199)
Câu 1. Đoạn trích trên được trích từ bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông?. Giới thiệu vài nét về thể loại bút kí.
Câu 2. Sưu tầm một số đoạn trích văn học khác có sự xuất hiện của hình ảnh sông Hương xứ Huế.
Câu 3. Nêu chủ đề của đoạn trích.
Câu 4. Xác định phương thức biểu đạt chủ yếu được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 5. Nêu tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại..
Câu 6. Tìm và nêu hiệu quả nghệ thuật của các động từ miêu tả dòng chảy của sông Hương.
Câu 7. Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của thủ pháp so sánh trong các hình ảnh sau: dòng sông mềm như một tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi; Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà.
Câu 8
Câu 9. Đoạn trích cho thấy tình cảm, thái độ gì của tác giả đối với sông Hương và xứ Huế?
Đáp án đề đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông số 2
Câu 1: Giới thiệu vài nét về thể loại bút kí:
- Bút kí là thể loại ghi chép các sự kiện, nhƣng thiên về bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc của tác giả.
Câu 2: Một số đoạn trích văn học khác có sự xuất hiện của hình ảnh sông Hương xứ Huế là: Hiểu quá Hương giang (Buổi sáng qua sông Hương – Cao Bá Quát), Chơi Huế (Tản Đà), Đây thôn Vĩ Dạ (Hàn Mặc Tử), Cô gái sông Hương (Tố Hữu)…
Câu 3: Chủ đề của đoạn trích là: Vẻ đẹp của dòng sông Hương đoạn chảy qua vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố Huế.
Câu 4: Phương thức biểu đạt chủ yếu được sử dụng trong đoạn trích là: miêu tả (miêu tả thủy trình của sông Hương khi chảy qua vùng đồng bằng và ngoại vi thành phố).
Câu 5: Tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại..là: tác giả đã khéo léo sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ. Hình tượng sông Hương ngầm được sánh với người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, đang chờ người tình mong đợi của mình đến để đánh thức. Phép ẩn dụ đã mang lại cho hình tượng sông Hương vẻ đẹp nữ tính, lãng mạn, duyên dáng.
Câu 6
- Dòng chảy của dòng sông Hương được cụ thể hóa bởi hàng loạt các động từ chuyển động: ra, chuyển, vòng, uốn, đi, qua, chuyển hướng, vòng, vẽ, ôm, đi, vượt, trôi
- Hiệu quả nghệ thuật của các động từ miêu tả dòng chảy của sông Hương đó là: Việc sử dụng với mật độ dày đặc các động từ chuyển động không chỉ tạo dáng vẻ sinh động cho dòng sông mà còn mang đến cảm nhận về một cuộc tìm kiếm có ý thức ngƣời tình nhân đích thực của một ngƣời con gái đẹp trong câu chuyện tình yêu lãng mạn nhuốm màu cổ tích.
Câu 7: Hoàng Phủ Ngọc Tường đã vận dụng một cách sáng tạo biện pháp nghệ thuật so sánh trong việc tạo dựng các hình ảnh. Trong đó, có so sánh tạo hình để gợi tả vẻ đẹp mềm mại, thướt tha của dòng sông (dòng sông mềm như một tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi), có sánh trừu tượng để khơi gợi trí tưởng tượng của người đọc về dòng sông Hương (Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ thi, kéo mãi đến lúc mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà).
Câu 8
Câu 9: Đoạn trích thể hiện tình yêu, sự gắn bó và tự hào của nhà văn về vẻ đẹp của dòng sông quê hương.
Tham khảo thêm: Phân tích hình tượng sông Hương trong Ai đã đặt tên cho dòng sông
Đề số 3
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:
Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long, kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc, phía đó, nơi cuối con đường, nó đã nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng non. Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu. Và như vậy, giống như sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét; sông Hương nằm ngay giữa lòng thành phố yêu quí của mình; Huế trong tổng thể vẫn giữ nguyên dạng một đô thị cổ, trải dọc hai bờ sông. Đầu và cuối ngõ thành phố, những nhánh sông đào mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị, với những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống những xóm thuyền xúm xít; từ những nơi ấy, vẫn lập lòe trong đêm sương những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê xưa cũ mà không một thành phố hiện đại nào còn nhìn thấy được. Những chi lưu ấy, cùng với hai hòn đảo nhỏ trên sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước, khiến cho sông Hương khi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh. Tôi đã đến Lê-nin-grát, có lúc đứng nhìn sông Nê-va cuốn trôi những đám băng lô xô, nhấp nháy trăm màu dưới ánh sáng của mặt trời mùa xuân; mỗi phiến băng chờ một con hải âu nghịch ngợm đứng co lên một chân, thích thú với những hành khách tí hon của nó băng băng lướt qua trước cung điện Pê-téc-bua cũ để ra bể Ban-tích. Tôi vừa từ trong khói lửa miền Nam đến đây, lâu năm xa Huế, và chính Lê-nin-grát đã đánh thức trong tâm hồn tôi giấc mơ lộng lẫy của tuổi dại; ôi, tôi muốn hóa làm một con chim nhỏ đứng co một chân trên con tàu thủy tinh để đi ra biển. Tôi cuống quýt vỗ tay, nhưng sông Nê-va đã chảy nhanh quá, không kịp cho lũ hải âu nói một điều gì với người bạn của chúng ta đang ngẩn ngơ trông theo. Hai nghìn năm trước, có một người Hi Lạp tên là Hê-ra-clít, đã khóc suốt đời vì những dòng sông trôi đi quá nhanh, thế vậy! Lúc ấy, tôi nhớ lại con sông Hương của tôi, chợt thấy quí điệu chảy lặng lờ của nó khi ngang qua thành phố. Đấy là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế, có thể cảm nhận được bằng thị giác qua trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh vào những đêm hội rằm tháng Bảy từ điện Hòn Chén trôi về, qua Huế bỗng ngập ngừng như muốn đi muốn ở, chao nhẹ trên mặt nước như những vấn vương của một nỗi lòng.
Hình như trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Đã nhiều lần tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế giữa ban ngày, hoặc trên sân khấu nhà hát. Quả đúng như vậy, toàn bộ nền âm nhạc cổ điển Huế đã được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này, trong một khoang thuyền nào đó, giữa tiếng nước rơi bán âm của những mái chèo khuya. Nguyễn Du đã bao năm lênh đênh trên quãng sông này, với một phiến trăng sầu. Và từ đó, những bản đàn đã đi suốt đời Kiều. Tôi đã chứng kiến một người nghệ nhân già, chơi đàn hết nửa thế kỉ, một buổi tối ngồi nghe con gái đọc “Kiều”: “Trong như tiếng hạc bay qua – Đục như tiếng suối mới sa nửa vời”… Đến câu ấy, người nghệ nhân chợt nhổm dậy vỗ đùi, chỉ vào trang sách Nguyễn Du mà thốt lên: “Đó chính là “Tứ đại cảnh!”.
Rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến quanh năm mơ màng trong sương khói, đang xa dần thành phố để lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng ngoại ô Vĩ Dạ. Và rồi, như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đối với Huế, nơi đây chính là chỗ chia tay dõi xa ngoài mười dặm trường đình.
Riêng với sông Hương, vốn đang xuôi chảy giữa cánh đồng phù sa êm ái của nó, khúc quanh này thực bất ngờ biết bao. Có một cái gì rất lạ với tự nhiên và rất giống con người ở đây; và để nhân cách hóa nó lên, tôi gọi đấy là nỗi vương vấn, cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu. Và giống như nàng Kiều trong đêm tình tự, ở ngã rẽ này, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả: “Còn non, còn nước, còn dài, còn về, còn nhớ…”. Lời thề ấy vang vọng khắp lưu vực sông Hương thành giọng hò dân gian; ấy là tấm lòng người dân nơi Châu Hóa xưa mãi mãi chung tình với quê hương xứ sở.
(Trích Ai đã đặt tên cho dòng sông - Hoàng Phủ Ngọc Tường -
Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục, 2008, tr.199-201)
Câu 1. Nêu chủ đề của đoạn trích.
Câu 2. Vẻ đẹp của dòng sông Hương đã được tác giả cảm nhận từ những phương diện, góc độ nào?
Câu 3. Phân tích những liên tưởng thú vị, độc đáo của tác giả về sông Hương.
Câu 4. Nêu hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu..
Câu 5
Đáp án đề đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông số 3
Câu 1: Chủ đề của đoạn trích là: Vẻ đẹp của dòng sông Hương đoạn chảy qua thành phố Huế.
Câu 2: Vẻ đẹp của dòng sông Hương đã được tác giả cảm nhận từ những phương diện, góc độ là:
- Từ góc nhìn địa lí, nhà văn đã miêu tả lại thủy trình của dòng sông từ vùng ngoại ô Kim Long đến tận thị trấn Bao Vinh với những đƣờng lƣợn thực vui tươi.
- Từ góc độ âm nhạc, Hoàng Phủ Ngọc Tường phát hiện ra vẻ riêng của dòng sông chính là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế và sông Hương là người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.
- Từ góc nhìn văn học, tác giả đã cảm nhận dòng sông như một người tình dịu dàng và chung thủy, giống như nàng Kiều trong đêm tình tự, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả.
Có thể thấy, từ góc độ nào, Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng cảm nhận dòng sông như một sinh thể trữ tình có đời sống nội tâm hết sức phong phú.
Câu 3: Từ dòng sông của xứ Huế mộng mơ, nhà văn đã liên tưởng đến những dòng sông nổi tiếng trên thế giới như sông Xen của Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét, sông Nê-va của Lê-nin-grát để phát hiện ra vẻ riêng, rất riêng của dòng sông quê hương: sông Hương khi qua thành phố đã trôi đi chậm, thật chậm như thể đó là điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế vậy.
Sự liên tưởng của Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ tạo ra sự so sánh thú vị mà còn giúp tác giả khắc sâu hơn vẻ đẹp riêng, đậm chất Huế của sông Hương.
Câu 4:
- Biện pháp tu từ được sử dụng trong câu văn: Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên, sông Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến; đường cong ấy làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu..đó là: so sánh.
- Cách so sánh của tác giả rất lạ, rất độc đáo. Sông Hương là một thực thể hữu hình được so sánh với một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu, tuy trừu tượng nhưng lại có thể gợi trong lòng người đọc những rung cảm thẩm mĩ đẹp đẽ. Sông Hương hiện lên như một ngƣời con gái với vẻ e lệ, dịu dàng, duyên dáng trước người tình của mình.
Câu 5: Trong đoạn trích, hình tượng nhân vật “tôi” hiện lên là một người nhạy cảm, tài hoa, gắn bó sâu sắc bằng một tình yêu nồng nàn, sâu đậm với sông Hương và xứ Huế thơ mộng.
Xem thêm: Sơ đồ tư duy Ai đã đặt tên cho dòng sông
-------------
Trên đây là một số đề Đọc hiểu Ai đã đặt tên cho dòng sông mà Đọc tài liệu đã sưu tầm được, mong rằng sẽ giúp ích cho các em trong quá trình ôn tập tại nhà!