Tài liệu hướng dẫn trả lời câu hỏi bài 3 trang 72 SGK Ngữ văn 9 tập một phần trả lời câu hỏi đọc - hiểu, soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí chi tiết và đầy đủ nhất.
Đề bài
Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân đã được miêu tả như thế nào ? Ngòi bút tác giả miêu tả hai cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống có gì khác biệt ? Hãy giải thích vì sao có sự khác biệt đó.
Trả lời bài 3 trang 72 SGK Ngữ văn 9 tập 1
Câu trả lời tham khảo
Trả lời chi tiết
1. Đoạn trích đã miêu tả rõ sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân và trong đó tiêu biểu là Tôn Sĩ Nghị.
- Quân tướng nhà Thanh lúc ra đi thì “binh hùng tướng mạnh”. Số quân Thanh đông hơn rất nhiều so với quân Tây Sơn (hai mươi vạn), vậy mà chưa đánh trận đã tan tác, hỗn loạn, nhục nhã trở về nước trước sức mạnh như vũ bão của quân Tây Sơn. Dưới sự chỉ huy tài tình, quyết đoán của vua Quang Trung, chúng đã không còn hồn vía nào để nghĩ đến chuyện chông trả.
- Tác giả miêu tả: Quân Thanh ở trong đồn Hà Hồi “ai nấy rụng rời sợ hãi, liền xin ra hàng”; quân Thanh ở đồn Ngọc Hồi thì “bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết”, quân sĩ “đều hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều. Lát sau cầu lại bị đứt, quân lính đều rơi xuống nước, đến nỗi nước sông Nhị Hà vì thế mà tắc nghẽn không chảy được nữa ”,...
- Hình ảnh tướng Tôn Sĩ Nghị bất tài, hèn nhát nhưng lại kiêu căng tự mãn, trễ nải quân cơ: “chỉ chăm chú vào việc yến tiệc vui mừng, không hề lo chi đến việc bất trắc”; khi quân Tây Sơn đánh đến thì “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp, dẫn bọn lính kị mã của minh chuồn trước qua cầu phao, rồi nhăm hướng bắc mà chạy”, sầm Nghi Đống thì thắt cổ chết,...
- Vua tôi Lê Chiêu Thống:
- Vì lợi ích của dòng họ, vị thế nhà Lê mà trở thành những kẻ phản động, cõng rắn cắn gà nhà, đi ngược lại quyền lợi của dân tộc;
- Đớn hèn, nhục nhã trước quân Thanh;
- Tháo chạy thục mạng, cướp cả thuyền của dân mà qua sông, khi đuổi kịp Tôn Sĩ Nghị thì “nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt”, rồi chấp nhận phận vong quốc, sau này phải cạo đầu tết tóc như người Mãn Thanh…
2. Ngòi bút tác giả miêu tả hai cuộc tháo chạy này có sự khác biệt. Ở đoạn kể về cuộc tháo chạy của quân tướng nhà Thanh thì kể truyện xen kẽ với những chi tiết thực thật cụ thể, chi tiết, sinh động với nhịp điệu nhanh, dồn dập, gấp gáp gợi sự hoảng hốt của kẻ thù. Ngòi bút miêu tả khách quan nhưng vẫn hàm chứa tâm trạng hả hê sung sướng của người viết cũng như của cả dân tộc trước thắng lợi của quân Tây Sơn. Còn khi miêu tả cuộc tháo chạy của vua tôi Lê Chiêu Thống thì các tác giả lại dùng lối văn trần thuật, kể chuyện xen kẽ miêu tả một cách tỉ mỉ với nhịp điệu chậm hơn gây được ấn tượng mạnh. Ngòi bút đượm chút ngậm ngùi xót thương của tác giả - bề tôi của nhà Lê.
Trả lời ngắn gọn
a. Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh:
Khi quân Tây Sơn đánh đến nơi, tướng thì “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp… Cả đội binh hùng tướng mạnh, chỉ quen diễu võ dương oai giờ đây mạnh ai nấy chạy, “đêm ngày đi gấp, không dám nghỉ ngơi”.
b. Số phận của bọn vua tôi phản nước, hại dân:
Lê Chiêu Thống vội vã cùng mấy bề tôi thân tín chạy bán sống bán chết, cướp cả thuyền dân để qua sông.
c. So sánh về hai cuộc tháo chạy:
Tất cả đều là tả thực, với những chi tiết cụ thể, nhưng âm hưởng lại rất khác nhau.
Tham khảo một số cách trình bày khác
1. – Đoạn trích cũng miêu tả rõ sự thảm bại của bọn quân tướng nhà Thanh, tiêu biểu là Tôn Sĩ Nghị – một tên tướng bất tài, kiêu căng, tự mãn, chủ quan khinh địch:
- Tôn Sĩ Nghị “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặt áo giáp chuồn trước qua cầu phao”
- Quân lính “run rời sợ hãi, bỏ chạy tán loạn, xéo lên nhau mà chết”
- “Quân sĩ các doanh – nghe tin hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu, xô đẩy nhau rơi xuống sông… nước sông Nhị Hà tắc nghẽn không chạy được nữa…”.
– Số phận của bọn vua tôi phản dân, hại nước cũng thảm hại không kém:
- Lê Chiêu Thống vì lợi ích của dòng họ, vị thế nhà Lê mà trở thành những kẻ phản động, cõng rắn cắn gà nhà, đi ngược lại quyền lợi của dân tộc.
- Đớn hèn nhục nhã trước quân Thanh.
- “chạy bán sống bán chết, cướp cả thuyền dân qua sông, mấy ngày không ăn”
- Đoạn văn miêu tả chân thực tình cảnh khốn quẫn của vua Lê Chiêu Thống, nhưng tác giả gửi gắm ở đó một chút cảm xúc ngậm ngùi của người bề tôi cũ.
2. a) Bọn xâm lược chủ quan và hết sức kiêu căng. Tướng cầm đầu Tôn Sĩ Nghị xem thường, cho là vô sự, không đề phòng gi cả... lại thêm kiêu căng, buông tuồng. Bọn tướng tá cũng càng chơi bời, tiệc tùng, không để ý gì đến việc quân.
- Không nắm được thực lực quân tình của Tây Sơn, không hiểu rõ thiên tài quân sự Quang Trung, lại huyênh hoang kiêu ngạo, rốt cuộc bọn chúng bị thảm bại, tháo chạy nhục nhã, tử vong thê thảm. Sâm Nghi Đống tự thắt cổ chết, Tôn Sĩ Nghị sợ mất mật, người ngựa không yên giáp, chuồn trước qua cầu phao, rồi nhằm hướng bắc mà chay. Trước đó, quận Thanh tại Hà Hồi rụng rời sợ hãi, liều xin ra hàng. Khi Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy, quận Thanh tranh nhau qua cầu phao sông | Hồng, xô đẩy nhau rơi xuống nước, đến nỗi nước sông Nhị Hà vì thế mà tắc nghẽn không chảy được nữa.
b) Số phận thảm hại của bọn vua tôi phản nước, hại dân.
Lê Chiêu Thống và những bề tôi trung thành của ông ta đã vì lợi ích riêng của dòng họ mà đem vận mệnh của cả dân tộc đặt vào tay kẻ thù xâm lược, lẽ tất nhiên họ phải chịu đựng nỗi sỉ nhục của kẻ đi cầu cạnh van xin, không còn đâu tư cách bậc quân vương (xem phần giới thiệu bài), và kết cục cũng phải chịu chung số phận bi thảm của kẻ vong quốc. Lê Chiêu Thống vội vã cùng mấy bế tôi thân tín “đưa thái hậu ra ngoài, chạy bán sống bán chết, cướp cả thuyền dân để qua sông", “luôn mấy ngày không ăn". May gặp người thổ hào thương tình đón về cho ăn và chỉ đường cho chạy trốn. Đuổi kịp được Tôn Sĩ Nghị, vua tôi chỉ còn biết “nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt.
- Nhận xét về lối văn trần thuật: kể chuyện xen kẽ miêu tả một cách sinh động, cụ thể, gây được ấn tượng mạnh.
-------------------
Trên đây là nội dung trả lời câu hỏi bài 3 trang 72 SGK Ngữ văn 9 tập 1 do Đọc Tài Liệu tổng hợp và biên soạn giúp các em tham khảo để soạn bài Hoàng Lê nhất thống chí trong chương trình soạn văn 9 được tốt hơn trước khi đến lớp.