Mở đầu trang 30 Bài 7: Hình bên là một trong những di tích gắn với một sự kiện lịch sử tiêu biểu của Việt Nam trong những năm 1930-1931. Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về sự kiện đó cũng như phong trào cách mạng Việt Nam thời kì 1930-1939.
Trả lời:
- Tượng đài Xô viết Nghệ-Tĩnh là di tích lịch sử gắn với phong trào cách mạng 1930 – 1931 ở Việt Nam. Phong trào cách mạng này được coi là cuộc tập dượt đầu tiên của Đảng và quần chúng cho Cách mạng tháng Tám (1945).
- Trong những năm 1930 – 1939, ở Việt Nam đã diễn ra 2 phong trào cách mạng là:
+ Phong trào cách mạng 1930 – 1931
+ Phong trào dân chủ 1936 – 1939.
1. Phong trào cách mạng trong những năm 1930-1931
Câu hỏi 1 trang 32: Trình bày nguyên nhân, diễn biến chính của phong trào cách mạng 1930-1931. Những biểu hiện nào chứng tỏ Xô viết Nghệ-Tĩnh là đỉnh cao của phong trào cách mạng 1930-1931?
Trả lời:
♦ Nguyên nhân bùng nổ
- Việt Nam là thuộc địa của Pháp nên cũng chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933).
- Mâu thuẫn trong xã hội ngày càng sâu sắc, nổi lên với hai mẫu thuẫn cơ bản là: mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt Nam với thực dân Pháp và mâu thuẫn giữa nông dân với địa chủ phong kiến.
- Đảng Cộng sản Việt Nam vừa ra đời đã kịp thời lãnh đạo cách mạng và đẩy mạnh cuộc đấu tranh trên phạm vi toàn quốc.
♦ Diễn biến chính
- Đầu năm 1930, một số cuộc đấu tranh của công nhân, nông dân và các tầng lớp lao động khác đã nổ ra với mục tiêu đòi cải thiện đời sống, đòi tăng lương, giảm giờ làm, giảm sưu thuế...
- Từ tháng 5/1930, phong trào phát triển mạnh mẽ trong phạm vi cả nước.
- Đến tháng 9 và tháng 10/1930, phong trào đạt đến đỉnh cao, quyết liệt nhất là ở Nghệ An và Hà Tĩnh. Những cuộc biểu tình của nông dân ở Nam Đàn, Thanh Chương, Diễn Châu, Nghi Lộc.... được sự hưởng ứng của công nhân Vinh-Bến Thuỷ đã làm bộ máy chính quyền của thực dân và phong kiến tay sai ở nhiều huyện bị tê liệt, ở một số thôn, xã bị tan rã.
- Chính quyền nhân dân được thành lập ở một số thôn, xã của Nghệ An, Hà Tĩnh dưới hình thức các xô viết. Chính quyền Xô viết đã ban hành và thực hiện các chính sách tiến bộ.
- Hoảng sợ trước phong trào quần chúng, thực dân Pháp tiến hành khủng bố cực kì tàn bạo. Đầu năm 1931, thực dân Pháp tập trung lực lượng đàn áp, khủng bố phong trào. Nhiều tổ chức của Đảng bị phá vỡ, hàng vạn cán bộ, đảng viên, người yêu nước bị bắt giam. Phong trào cách mạng 1930-1931 tạm thời lắng xuống.
♦ Những biểu hiện chứng tỏ Xô viết Nghệ-Tĩnh là đỉnh cao của phong trào cách mạng 1930-1931:
- Nghệ An, Hà Tĩnh là địa bàn diễn ra sôi nổi, liên tục các cuộc bãi công của công nhân, biểu tình của nông dân;
- Công nhân và nông dân đã liên kết, hưởng ứng phong trào của nhau để làm cho bộ máy chính quyển của thực dân và phong kiến tay sai ở nhiều huyện tê liệt, ở một số thôn, xã bị tan rã. Tại đó, chính quyền nhân dân được thành lập dưới hình thức các xô viết.
- Chính quyền Xô viết là biểu hiện đỉnh cao của cao trào Xô viết Nghệ-Tĩnh với việc ban hành và thực hiện nhiều chính sách tiến bộ, như:
+ Ban bố các quyền tự do, dân chủ cho nhân dân (về chính trị);
+ Chia ruộng đất công, bãi bỏ các thứ thuế vô lí, thực hiện giảm tô và xoá nợ cho dân nghèo (về kinh tế);
+ Tổ chức đời sống mới, mở các lớp dạy chữ Quốc ngữ, xoá bỏ các tệ nạn xã hội,... (về văn hoá, xã hội),...
=> Như vậy, Xô viết Nghệ-Tĩnh thật sự là chính quyển cách mạng của quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng (chính quyền của dân, do dân và vì dân).
Câu hỏi 2 trang 32: Phong trào cách mạng 1930-1931 có ý nghĩa lịch sử như thế nào đối với cách mạng Việt Nam?
Trả lời:
♦ Ý nghĩa của phong trào cách mạng 1930 – 1931:
- Khẳng định vai trò lãnh đạo cách mạng của Đảng.
- Khối liên minh công-nông được hình thành.
- Để lại nhiều bài học quý báu cho phong trào cách mạng sau này.
2. Phong trào cách mạng trong những năm 1936-1939
Câu hỏi 1 trang 33: Trình bày nguyên nhân, diễn biến chính của phong trào cách mạng 1936-1939.
Trả lời:
♦ Nguyên nhân
- Tình hình thế giới:
+ Tháng 7-1935, Đại hội VII của Quốc tế Cộng sản đã họp và chủ trương thành lập Mặt trận Nhân dân ở các nước nhằm tập hợp các lực lượng dân chủ chống chủ nghĩa phát xít và nguy cơ chiến tranh.
+ Ở Pháp, năm 1936, Mặt trận Nhân dân lên cầm quyền đã thi hành một số chính sách tiến bộ.
- Tình hình Việt Nam:
+ Cuối năm 1934-1935, các tổ chức Đảng và phong trào quần chúng dần được phục hồi.
+ Tháng 7-1936, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương đã ra nghị quyết:
▪ Xác định nhiệm vụ trước mắt là đấu tranh chống chế độ phản động thuộc địa, chống phát xít và nguy cơ chiến tranh, đòi tự do, dân sinh, dân chủ, cơm áo và hoà bình.
▪ Thành lập Mặt trận Nhân dân phản đế Đông Dương (sau đổi tên là Mặt trận Dân chủ Đông Dương).
♦ Diễn biến chính
- Phong trào Đông Dương đại hội:
+ Được tin Quốc hội Pháp cử phái đoàn sang điều tra tình hình Đông Dương, Đảng chủ trương phát động một phong trào đấu tranh công khai, rộng lớn của quần chúng nhằm thu thập nguyện vọng của họ, tiến tới triệu tập Đông Dương đại hội.
+ Đầu năm 1937, nhân dịp đón Gô-đa-phái viên của Chính phủ Pháp sang điều tra tình hình Đông Dương và Brê-vi-ê sang nhậm chức Toàn quyền Đông Dương, nhiều cuộc mít tinh, biểu tình, đưa “dân nguyện”,... đã diễn ra. Tiêu biểu là cuộc bãi công của công nhân xe lửa Trường Thi (7-1937), cuộc mít tinh của 2,5 vạn người tại khu Đấu Xảo (Hà Nội) nhân dịp ngày Quốc tế Lao động (1-5-1938),...
- Phong trào đấu tranh nghị trường:
+ Đây là một hình thức đấu tranh mới trong thời kì này của Đảng Cộng sản Đông Dương với mục đích mở rộng lực lượng của Mặt trận Dân chủ và vạch trần chính sách phản động của chính quyền thực dân và tay sai, bênh vực nhân dân lao động.
+ Trong cuộc bầu cử vào Viện Dân biểu Trung Kì (1937), Viện Dân biểu Bắc Kì (1938), Hội dồng Quản hạt Nam Kì (1939), Đảng vận dộng dưa người của Mặt trận Dân chủ Đông Dương ra ứng cử.
- Đấu tranh trên lĩnh vực báo chí:
+ Nhiều tờ báo đã được xuất bản công khai như: Tiền phong, Dân chủng, Lao động,...
+ Một số sách giới thiệu chủ nghĩa Mác-Lê-nin và chính sách của Đảng cũng được lưu hành rộng rãi như cuốn Vấn đề dân cày của Qua Ninh (Trường Chinh) và Vân Đình (Võ Nguyên Giáp),...
- Cuối năm 1938, phong trào đấu tranh công khai bị thu hẹp dần và chấm dứt khi Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ (tháng 9/1939).
Câu hỏi 2 trang 33: Hãy cho biết ý nghĩa lịch sử của phong trào cách mạng 1936-1939.
Trả lời:
♦ Ý nghĩa của phong trào cách mạng 1936-1939
- Phong trào dân chủ 1936-1939 là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chức, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đã buộc chính quyền thực dân phải nhượng bộ một số yêu sách cụ thể về dân sinh, dân chủ.
- Là cuộc diễn tập cho Cách mạng tháng Tám năm 1945.
- Đảng tích luỹ được nhiều bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo, tổ chức đấu tranh,...
Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập trang 33: Hoàn thành bảng so sánh về phong trào cách mạng 1930-1931 và 1936-1939 (theo gợi ý dưới đây vào vở).
Trả lời:
| Nội dung so sánh | Phong trào cách mạng 1930-1931 | Phong trào cách mạng 1936-1939 |
|---|---|---|
| Kẻ thù | - Thực dân Pháp và địa chủ phong kiến. | - Xác định kẻ thù cụ thể trước mắt của nhân dân Đông Dương là thực dân Pháp cùng bè lũ tay sai không chịu thi hành chính sách của Mặt trận Nhân dân Pháp. |
| Nhiệm vụ | - "Đánh đổ đế quốc Pháp, Đông Dương hoàn toàn độc lập", - "Tịch thu ruộng đất của địa chủ chia cho dân cày". | - Chống phát xít, chống chiến tranh, đòi tự do, dân chủ, cơm áo, hoà bình (có tính sách lược). |
| Hình thức, phương pháp đấu tranh | Bạo lực cách mạng, vũ trang, bí mật, bất hợp pháp: bãi công, biểu tình, đấu tranh vũ trang,... | - Hợp pháp, nửa hợp pháp; công khai, nửa công khai,... |
| Lực lượng tham gia | Chủ yếu là công nhân, nông dân. | - Đông đảo các tầng lớp nhân dân, không phân biệt thành phẩn giai cấp, tôn giáo, chính trị. |
| Ý nghĩa | - Khẳng định vai trò lãnh đạo cách mạng của Đảng. - Từ trong phong trào, khối liên minh công-nông được hình thành; - Là cuộc diễn tập lần thứ nhất cho Cách mạng tháng Tám năm 1945. - Để lại nhiều bài học quý báu cho phong trào cách mạng sau này. | - Là phong trào quần chúng rộng lớn, có tổ chức, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, buộc chính quyền thực dân phải nhượng bộ một số yêu sách cụ thể về dân sinh, dân chủ. - Là cuộc diễn tập lần 2 cho Cách mạng tháng Tám năm 1945. - Đảng tích luỹ được nhiều bài học kinh nghiệm trong lãnh đạo, tổ chức đấu tranh,... |
Vận dụng trang 33: Tìm hiểu và cho biết: Ở địa phương em (tỉnh hoặc thành phố) trong những năm 1930-1931 và 1936-1939 đã diễn ra những cuộc đấu tranh nào?
Trả lời:
(*) Tham khảo:
- Giai đoạn 1936-1939, Mặt trận Nhân dân Pháp lên nắm quyền, thi hành một số chính sách tiến bộ, có lợi cho nhân dân các nước thuộc địa. Tranh thủ thời cơ này, tại miền Bắc, các nhà báo cách mạng như Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Võ Nguyên Giáp, Trần Huy Liệu... đã nhóm họp để xuất bản một số tờ báo, đặc biệt là tờ Tin Tức (năm 1938). Trụ sở báo ở số nhà 105 phố Henri dOrléan, Hà Nội (nay là phố Phùng Hưng),
- 1/5/1938 đã diễn ra cuộc mít tinh của 2,5 vạn người tại khu Đấu Xảo (Hà Nội) nhân ngày Quốc tế lao động.