Mở đầu trang 18: Hai hình dưới đây gợi cho em liền tưởng đến sự kiện nào của thế giới trong thế kỉ XX? Hãy chia sẻ những hiểu biết của em về nguyên nhân, diễn biến, hậu quả của sự kiện đó.
Trả lời:
♦ Hai hình ảnh trên đề cập đến cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai.
♦ Chia sẻ hiểu biết:
- Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới thứ hai:
+ Sự phát triển không đồng đều về kinh tế và chính trị giữa các nước tư bản trong thời đại đế quốc chủ nghĩa đã làm so sánh lực lượng giữa các nước thay đổi căn bản, khiến cho sự phân chia thế giới theo hệ thống Vécxai - Oasinhtơn không còn phù hợp.
+ Cuộc đại khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 làm sâu sắc thêm những mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản, tạo điều kiện cho các thế lực phát xít lên cầm quyền ở Đức, Italia và Nhật Bản. Các thế lực phát xít là thủ phạm gây ra chiến tranh.
+ Chính sách thỏa hiệp, nhượng bộ của các nước phương Tây nhằm chĩa mũi nhọn chiến tranh về phía Liên Xô đã tạo điều kiện cho phe phát xít gây chiến.
- Diễn biến chính: Chiến tranh thế giới thứ hai diễn ra trong 6 năm, từ tháng 9/1939 đến tháng 8/1945.
- Hậu quả: Chiến tranh thế giới thứ hai đã để lại những hậu quả nặng nề cho nhân loại.
+ Lôi cuốn khoảng 76 quốc gia vào vòng khói lửa
+ Số quân được huy động tham gia vào chiến tranh lên tới 110 triệu người
+ Khiến cho 60 triệu người chết, 90 triệu người bị thương và thiệt hại về vật chất lên tới 4000 tỉ USD
1. Nguyên nhân dẫn tới Chiến tranh thế giới thứ hai
Câu hỏi trang 18: Hãy trình bày nguyên nhân dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ hai.
Trả lời:
- Nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới thứ hai:
+ Sự phát triển không đồng đều về kinh tế và chính trị giữa các nước tư bản trong thời đại đế quốc chủ nghĩa đã làm so sánh lực lượng giữa các nước thay đổi căn bản, khiến cho sự phân chia thế giới theo hệ thống Vécxai - Oasinhtơn không còn phù hợp.
+ Cuộc đại khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 làm sâu sắc thêm những mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản, tạo điều kiện cho các thế lực phát xít lên cầm quyền ở Đức, Italia và Nhật Bản. Các thế lực phát xít là thủ phạm gây ra chiến tranh.
+ Chính sách thỏa hiệp, nhượng bộ của các nước phương Tây nhằm chĩa mũi nhọn chiến tranh về phía Liên Xô đã tạo điều kiện cho phe phát xít gây chiến.
2. Diễn biến chính và hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai
Câu hỏi trang 20: Trình bày diễn biến chính của Chiến tranh thế giới thứ hai.
Trả lời:
- Giai đoạn I: Chiến tranh bùng nổ và lan rộng khắp thế giới (1/9/1939 – tháng 11/1942)
+ Ngày 1/9/1939, Đức tấn công Ba Lan. Ngày3/9/1939, Anh, Pháp tuyên chiến với Đức. Chiến tranh thế giới bắt đầu.
+ Từ tháng 4 đến tháng 7/1940, Đức đánh chiếm Pháp, tấn công Anh.
+ Mùa hè 1941, Đức chiếm hầu hết các nước tư bản châu Âu.
+ Ngày 22/6/1941, Đức tấn công Liên Xô trên dọc tuyến biên giới phía tây. Đến tháng 10, Đức uy hiếp Thủ đô Mát-xcơ-va.
+ Tháng 12/1941, Nhật Bản tấn công căn cứ Trân Châu cảng của Mỹ ở Thái Bình Dương, Mỹ chính thức tham gia vào chiến tranh. Chiến tranh lan rộng toàn thế giới.
+ Tháng 1/1942, Mặt trận Đồng minh chống phát xít được thành lập với ba trụ cột là Liên Xô, Mỹ, Anh.
- Giai đoạn II: Quân Đồng minh chuyển sang phản công, chiến tranh kết thúc (tháng 11/1942 đến tháng 8/1945)
+ Từ tháng 1/1942 đến tháng 2/1943, Liên Xô phản công và giành thắng lợi trước quân phát xít tại thành phố Xta-lin-grát, tạo nên bước ngoặt của cuộc chiến tranh: từ phòng ngự chuyển sang phản công.
+ Tháng 6/1944, liên quân Mỹ, Anh và Đồng minh đổ bộ vào Noóc-măng-đi (Bắc Pháp), mở mặt trận thứ hai ở Tây Âu, giải phỏng nước Pháp.
+ Ngày 16/4/1945, quân đội Liên Xô mở chiến dịch công phá Béc-lin (Đức).
+ Ngày 9/5/1945, Đức kí văn kiện đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Chiến tranh kết thúc ở châu Âu.
+ Ngày 6 và ngày 9/8/1945, Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki của Nhật Bản,
+ Ngày 8/8/1945, Liên Xô mở cuộc tấn công quân Nhật ở Đông Bắc Trung Quốc.
+ Ngày 15/8/1945, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện. Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc.
Câu hỏi trang 20: Phân tích hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ hai đối với lịch sử nhân loại.
Trả lời:
- Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc với sự sụp đổ hoàn toàn của chủ nghĩa phát xít.
- Chiến tranh thế giới thứ hai trở thành cuộc chiến tranh lớn nhất, khốc liệt nhất và tàn phá nặng nề nhất trong lịch sử nhân loại:
+ Lôi cuốn 76 quốc gia vào vòng khói lửa.
+ Khiến hơn 60 triệu người chế, 90 triệu người bị thương.
+ Phá hủy hàng triệu làng mạc, thành phố, nhà máy, xí nghiệp,…
+ Thiệt hại về vật chất ước tính khoảng 4000 tỉ USD.
3. Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử, vai trò của Liên Xô và các nước Đồng minh trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít
Câu hỏi 1 trang 21: Vì sao phát xít Đức, I-ta-li-a và quân phiệt Nhật Bản bị tiêu diệt trong Chiến tranh thế giới thứ hai?
Trả lời:
- Nguyên nhân khiến phát xít Đức, I-ta-li-a và quân phiệt Nhật Bản bị tiêu diệt trong Chiến tranh thế giới thứ hai:
+ Chiến tranh thế giới thứ hai là cuộc chiến tranh phi nghĩa do phe phát xít gây ra, đồng thời là cuộc chiến tranh chính nghĩa của phe Đồng minh, của các dân tộc bị phát xít chiếm đóng và của các lực lượng tiến bộ trên toàn thế giới.
+ Các dân tộc, toàn thể nhân loại tiến bộ luôn đoàn kết, kiên cường, sát cánh cùng lực lượng Đồng minh chiến đấu vì nền hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội...
+ Tinh thần chiến đấu và ý chí kiên cường của quân đội các nước Đồng minh, đặc biệt là của Hồng quân Liên Xô là một nhân tố quan trọng góp phần làm nên thắng lợi.
Câu hỏi 2 trang 21: Thắng lợi của Liên Xô và các nước Đồng minh trong Chiến tranh thế giới thứ hai có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
Trả lời:
- Ý nghĩa:
+ Giúp nhân loại thoát khỏi thảm hoạ của chủ nghĩa phát xít, tạo nên bước chuyển biến căn bản của tình hình thế giới sau chiến tranh: sự ra đời của hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa, tương quan giữa các nước tư bản chủ nghĩa thay đổi,...
+ Tạo điều kiện cho phong trào giải phóng dân tộc, phong trào vì hoà bình, dân chủ và tiến bộ xã hội phát triển.
Câu hỏi 3 trang 21: Liên Xô và các nước Đồng minh có vai trò như thế nào trong việc tiêu diệt chủ nghĩa phát xít?
Trả lời:
- Vai trò: Liên Xô, Mỹ, Anh là lực lượng đi đầu, giữ vai trò trụ cột, quyết định thắng lợi, trong đó Liên Xô có vai trò quyết định nhất.
Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập 1 trang 21: Vẽ trục thời gian thể hiện những sự kiện chính của Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945).
Trả lời:
(*) Tham khảo:
Vẽ trục thời gian thể hiện những sự kiện chính của Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945)
Luyện tập 2 trang 21: Dựa vào thông tin trong bài học, hãy đánh giá vai trò của Liên Xô và các nước Đồng minh trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít và nêu dẫn chứng.
Trả lời:
♦ Đánh giá vai trò: Liên Xô, Mỹ, Anh là lực lượng đi đầu, giữ vai trò trụ cột, quyết định thắng lợi, trong đó Liên Xô có vai trò quyết định nhất.
♦ Dẫn chứng:
- Anh:
+ Ngày 3/9/1939, Anh tuyên chiến với Đức. Từ tháng 7/1940, không quân Đức bắt đầu tiến hành oanh tạc nước Anh. Thắng lợi trong chiến dịch “Sư tử biển” của Anh đã làm thất bại kế hoạch đổ bộ của Hít-le và buộc Đức phải chuyển hướng tấn công.
+ Chiến thắng của Anh trong tận En A-la-men (ngày 10 đến 11/11/1942) đã đánh bại quân Đức, I-ta-li-a ở Ai Cập, giành lại ưu thế ở Bắc Phi và chuyển sang phản công trên toàn mặt trận.
- Mĩ
+ Ở chiến trường châu Âu, Mĩ đã phối hợp với quân Anh mở mặt trận mới tấn công phát xít Đức từ phía Tây, lần lượt giải phóng các nước Tây Âu.
+ Ở chiến trường châu Á – Thái Bình Dương, liên quân Đồng minh Mĩ - Anh đẩy mạnh phản công quân Nhật.
- Liên Xô
+ Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô trong trận Mát-xcơ-va cuối năm 1941 đã làm phá sản hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh chớp nhoáng”của phát xít Đức.
+ Chiến thắng của Liên Xô ở Xta-lin-grát cuối năm 1942 – đầu năm 1943 đã tạo nên bước ngoặt xoay chuyển tình thế cuộc chiến tranh thế giới. Phe Đồng minh chuyển sang tấn công trên khắp các mặt trận.
+ Trận tấn công Béc-lin (4-5/1945) của Hồng quân đã đập tan mọi sự kháng cự của phát xít Đức.
+ Ngày 9/8/1945, Liên Xô tổ chức cuộc tổng công kích đội quân Quan Đông (đội quân chủ lực của Nhật Bản) ở khu vực Đông Bắc (Trung Quốc) và sau gần 1 tuần đã tiêu diệt được đội quân này. Chiến thắng này đã góp phần buộc Nhật Bản phải đầu hàng.
Vận dụng trang 21: Liên hệ và cho biết: Chiến tranh thế giới thứ hai đã để lại những bài học gì cho việc bảo vệ hoà bình thế giới hiện nay?
Trả lời:
- Một số bài học có thể rút ra cho việc bảo vệ hòa bình thế giới hiện nay:
+ Giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp quốc tế bằng biện pháp thương lượng, hòa bình.
+ Cần có một tổ chức quốc tế để duy trì hòa bình an ninh thế giới.
+ Nhân loại cần đoàn kết để lên án, phản đối các hành động sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế, kiến tạo một nền hòa bình bền vững.
+ Cố gắng dung hòa tối đa lợi ích giữa các quốc gia, tôn trọng quyền tự quyết của các dân tộc để hạn chế đến mức thấp nhất nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến mới mang tính phục thù.
+ …..