Hướng dẫn soạn bài 16 trang 70 sgk Lịch sử và địa lí 6 theo chương trình SGK mới bộ Kết nối tri thức với cuộc sống giúp các em nắm được những diễn biến của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập thời kì Bắc thuộc trước thế kỉ X.
Mục tiêu cần đạt:
- Nắm được nguyên nhân, kết quả của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu
- Rút ra được ý nghĩa lịch sử của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong thời kì Bắc thuộc.
I. Trả lời câu hỏi phần kiến thức mới bài 16 sách Kết nối tri thức
1. Câu hỏi trang 73 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Hãy cho biết nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng
- Trình bày diễn biến chính của khởi nghĩa Hai Bà Trưng trên lược đồ hình 2 (tr.71).
- Đoạn tư liệu 1 và hình 3 cho em biết điều gì về khí thế của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng và tình thế của chính quyền đô hộ?
- Hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng.
Hình 3. Hai Bà Trưng cưỡi voi ra trận (tranh dân gian Đông Hồ)
Gợi ý trả lời:
- Nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng:
- Vào mùa xuân năm 40, dưới chính sách cai trị hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Hán, nhân dân ta ở khắp nơi đều căm phẫn, muốn nổi dậy đấu tranh. Trong số đó có hai chị em Trưng Trắc và Trưng Nhị là con gái Lạc tướng huyện Mê Linh, có lòng yêu nước, chí căm thù quân xâm lược sâu sắc.
- Hai chị em Trưng Trắc và Trưng Nhị đã dựng cờ khởi nghĩa với mục đích để đền nợ nước, trả thù nhà.
- Diễn biến chính của khởi nghĩa Hai Bà Trưng:
- Trưng Trắc, Trưng Nhị phất cờ nổi dậy khởi nghĩa tại cửa sông Hát (nay thuộc xã Hát Môn).
- Tướng lĩnh khắp 65 thành trì đều quy tụ về với cuộc khởi nghĩa.
- Từ sông Hát, nghĩa quân theo đường sông Hồng tiến xuống chiếm căn cứ quân Hán ở Mê Linh và Cổ Loa
- Nghĩa quân tiếp tục tấn công thành Luy Lâu và chiếm được trụ sở của chính quyền đô hộ
- Khởi nghĩa thắng lợi, Trưng Trắc được suy tôn làm vua, đóng đô ở Mê Linh
- Khí thế của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng và tình thế của chính quyền đô hộ:
- Hai Bà Trưng đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa thành công với khí thế hùng dũng, oai phong, mãnh liệt cùng lòng yêu nước, căm thù giặc sục sôi.
- Tình thế của chính quyền đô hộ:
+ Liên tục mất các căn cứ, bị chiếm trị sở.
+ Thái thú Giao Chỉ là Tô Định hoảng hốt cũng tháo chạy
+ Để thoát thân, Tô Định phải cạo tóc, cạo râu, trà trộn vào loạn quân, vứt bỏ ấn tín mà chạy.
- Kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng:
- Kết quả: Cuộc khởi nghĩa dành thắng lợi.
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Nền độc lập dân tộc được khôi phục.
+ Thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng của dân dân tộc.
+ Khẳng định ý thức độc lập của dân tộc.
+ Khẳng định vai trò lớn lao của người phụ nữ Việt Nam.
2. Câu hỏi trang 74 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Nêu nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu.
- Hãy trình bày diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu.
Gợi ý trả lời:
- Nguyên nhân và mục đích của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu:
- Nguyên nhân: Đầu thế kỉ II, do chính sách cai trị đô hộ, đồng hóa rất tàn bạo, hà khắc của chính quyền đô hộ nhà Ngô, phong trào đấu tranh của người Việt tiếp tục bùng nổ, tiêu biểu nhất là cuộc khởi nghĩa Bà Triệu.
- Mục đích: Chống lại ách thống trị, đòi lại đất nước, bảo vệ cuộc sống người dân.
- Diễn biến chính và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Bà Triệu:
- Năm 248, từ căn cứ ở núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hoá), khởi nghĩa bùng nổ
- Lực lượng nghĩa quân đã đánh hạ nhiều huyện lị, thành ấp ở Cửu Chân, Cửu Đức, Nhật Nam. Quan lại nhà Ngô từ thái thú đến huyện lệnh, huyện trưởng hoặc bị giết, hoặc bỏ trốn. Cuộc khởi nghĩa khiến cho toàn thể Giao Châu đều chấn động.
- Trước tình hình đó, nhà Ngô đã cử 8000 quân sang đàn áp.
- Kết quả: Do lực lượng quân Ngô quá mạnh, khởi nghĩa đã bị đàn áp, Bà Triệu anh dũng hi sinh tại khu vực núi Tùng (Thanh Hóa).
3. Câu hỏi trang 75 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Dựa vào sơ đồ hình 5, hãy trình bày diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Lý Bí và công cuộc bảo vệ nước Vạn Xuân.
- Khai thác sơ đồ hình 5 và tư liệu trên, hãy cho biết kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lý Bí.
Hình 5. Sơ đồ cuộc khởi nghĩa Lý Bí
Gợi ý trả lời:
- Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Lý Bí và công cuộc bảo vệ nước Vạn Xuân
- Mùa xuân năm 542, Lý Bí phất cờ khởi nghĩa ở Thái Bình, hào kiệt ở khắp nơi kéo về hưởng ứng trong đó có Tinh Thiều, Phạm Tu, Triệu Túc,..
- Trong chưa đầy 3 tháng, nghĩa quân đã chiếm được hầu hết các quận huyện. Tiêu Tư phải bỏ thành Long Biên chạy về Trung Quốc.
- Tháng 4 năm 542, nhà Lương huy động quân từ Quảng Châu sang đàn áp, bị nghĩa quân ta đánh bại, giải phóng được Hoàng Châu (Quảng Ninh)
- Đầu năm 543, nhà Lương tổ chức cuộc tấn công đàn áp lần thứ hai, nghĩa quân của Lý Bí chủ động đón đánh địch ở Hợp Phố và giành thắng lợi.
- Kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lý Bí.
- Kết quả: Cuộc khởi nghĩa thắng lợi. Lý Bí lên ngôi hoàng đế (Lý Nam Đế) vào mùa xuân năm 544, đặt tên nước là Vạn Xuân, dựng kinh đô ở vùng cửa sông Tô Lịch, lập triều đình với hai ban văn võ.
- Ý nghĩa: Khẳng định lòng yêu nước, sự quyết tâm giành lại độc lập, tự do cho đất nước trong lòng mỗi người dân. Việc Lý Bí lên ngôi hoàng đế còn cho thấy nước ta đã là một nước độc lập, có dân, có vua và có hạnh phúc, ấm no.
4. Câu hỏi trang 76 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Hãy trình bày diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan trên lược đồ
- Cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan có ý nghĩa gì đối với lịch sử dân tộc?
Hình 7. Lược đồ khởi nghĩa Mai Thúc Loan
Gợi ý trả lời:
- Diễn biến chính của cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan:
- Cuối những năm 10 của thế kỉ VIII, nhân phải tham gia đoàn người gánh vải (quả) nộp cống, Mai Thúc Loan đã kêu gọi những người dân phu bỏ về quê, mộ binh nổi dậy.
- Nghĩa quân đã nhanh chóng chiếm thành Hoan Châu.
- Nhân dân Ái Châu, Diễn Châu nổi dậy hưởng ứng.
- Mai Thúc Loan chọn vùng Sa Nam (Nam Đàn) xây dựng căn cứ và xưng đế, nhân dân gọi ông là Mai Hắc Đế (vua Đen)
- Mai Hắc Đế liên kết với nhân dân khắp Giao Châu và Chăm-pa kéo quân sang tấn công thành Tống Bình. Viên đô hộ Giao Châu là Quang Sở Khách phải chạy về Trung Quốc.
- Năm 722, nhà Đường cử Dương Tư Húc đem 10 vạn quân sang đàn áp. Mai Hắc Đế thua trận, quân giặc điên cuồng tàn sát nghĩa quân và nhân dân.
- Ý nghĩa của khởi nghĩa Mai Thúc Loan đối với lịch sử dân tộc:
- Tuy thất bại nhưng đã thể hiện tinh thần quyết tâm chiến đấu của nhân dân ta trong cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do cho dân tộc.
- Cổ vũ tinh thần chiến đấu của nghĩa quân và nhân dân ta trong những cuộc khởi nghĩa ở giai đoạn tiếp theo.
5. Câu hỏi trang 77 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Trình bày nguyên nhân, kết quả và ý nghĩa của cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng.
Gợi ý trả lời: Cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng:
- Nguyên nhân: Do chính sách bóc lột nặng nề của nhà Đường.
- Kết quả: Giành quyền làm chủ trong 9 năm nhưng sau đó bị đàn áp.
- Ý nghĩa:
+ Khẳng định quyết tâm giành lại độc lập dân tộc, tự chủ, mong muốn dân tộc được hòa bình, tự do của người Việt
+ Phản ánh nỗi bất bình của nhân dân ta trước những chính sách tàn bạo của quân xâm lược
+ Mở đường cho những thắng lợi to lớn về sau.
II. Hướng dẫn trả lời câu hỏi Luyện tập và vận dụng
1. Câu hỏi 1 luyện tập trang 77 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Hãy lập bảng hệ thống các cuộc khởi nghĩa: Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Lý Bí, Mai Thúc Loan và Phùng Hưng theo gợi ý sau: thời gian bùng nổ, nơi đóng đô của chính quyền tự chủ (nếu có), kết quả, ý nghĩa.
Gợi ý trả lời:
| Thời gian bùng nổ | Nơi đóng đô | Kết quả | Ý nghĩa | |
| Khởi nghĩa Hai Bà Trưng | Năm 40 - 43 | Mê Linh | Thắng lợi | - Nền độc lập dân tộc được khôi phục. - Thể hiện tinh thần yêu nước, ý chí quyết chiến, quyết thắng của dân dân tộc. - Khẳng định ý thức độc lập của dân tộc. - Khẳng định vai trò lớn lao của người phụ nữ Việt Nam. |
| Khởi nghĩa Bà Triệu | Năm 248 | Núi Nưa (Triệu Sơn, Thanh Hoá) | Thất bại | - Không chỉ làm rung chuyển đô hộ mà còn góp phần thức tỉnh ý thức dân tộc, tạo đà cho cuộc khởi nghĩa Lý Bí |
| Khởi nghĩa Lý Bí | Năm 542 - 602 | Vùng cửa sông Tô Lịch (Hà Nội) | Thắng lợi | - Cho thấy lòng yêu nước, sự quyết tâm giành lại độc lập, tự do của đất nước ta trong lòng mỗi người dân. - Khẳng định vững chắc rằng nước ta đã là một nước độc lập, có dân, có vua và có hạnh phúc, ấm no. |
| Khởi nghĩa Mai Thúc Loan | Năm 713 - 722 | Thành Vạn An (Nghệ An) | Thắng lợi | - Là cuộc khởi nghĩa lớn nhất, đánh dấu mốc quan trọng trên con đường đấu tranh để giải phóng dân tộc |
| Khởi nghĩa Phùng Hưng | Cuối thế kỉ VIII | Phủ Tống Bình (Hà Nội) | Thắng lợi | - Khẳng định quyết tân giành lại độc lập, tự chủ của người Việt, mở đường cho những thắng lợi to lớn về sau. |
2. Câu hỏi 2 luyện tập trang 77 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Từ kết quả của bài tập 1 và dựa vào kiến thức đã học, em có nhận xét gì về tinh thần đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta?
Gợi ý trả lời:
Nhận xét về tinh thần đấu tranh chống xâm lược của nhân dân ta:
- Trong công cuộc đấu tranh chống lại các thế lực phong kiến phương Bắc xâm lược thời kì Bắc thuộc, nhân dân ta đã rất anh dũng, kiên cường chống trả lại.
- Có một ý chí lớn mạnh không chịu khuất phục, gục ngã trước sự tàn bạo, độc ác của quân đô hộ.
- Nhân dân ta đoàn kết, đồng lòng và có tình yêu nước nồng nàn, mãnh liệt.
3. Câu hỏi 3 vận dụng trang 77 Sử 6 sgk Kết nối tri thức
- Em hãy tìm hiểu thêm thông tin từ sách, báo và internet để biết hiện nay có những con đường, trường học, di tích lịch sử nào,... được mang tên Hai Bà Trưng, Lý Bí và Mai Thúc Loan. Điều này gợi cho em suy nghĩ gì?
Gợi ý trả lời:
Những con đường, trường học, di tích lịch sử,... được mang tên Hai Bà Trưng, Lý Bí và Mai Thúc Loan là:
- Trường THPT Mai Thúc Loan ở xã Thạch Châu, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh
- Cả TP.HCM và Hà Nội đều có con đường mang tên Hai Bà Trưng.
- Phố Mai Hắc Đế và Lý Nam Đế ở Hà Nội
- Trường mầm non Lý Bôn ở Cao Bằng
- Trường THPT Lý Bôn ở Thái Bình
- Đền thờ Hai Bà Trưng ở thôn Hạ Lôi, xã Mê Linh, huyện Mê Linh, Hà Nội
- ...
=> Thể hiện sự biết ơn, tôn thờ các vị vua, vị anh hùng có công với dân với nước. Đồng thời nhắc nhở thế hệ trẻ giữ gìn và xây dựng đất nước để xứng đáng với công lao ấy.
-/-
Trên đây Đọc tài liệu đã vừa cùng các em nghiên cứu xong nội dung hướng dẫn soạn sử 6 bài 16: Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập thời kì Bắc thuộc trước thế kỉ X thuộc bộ sách giáo khoa Kết nối tri thức với cuộc sống. Hi vọng tài liệu sẽ giúp các em có thể hiểu và nắm chắc nội dung bài học hơn thông qua những lời giải chi tiết cụ thể. Chúc các em học tốt !