Cùng Đọc tài liệu đi vào trả lời các câu hỏi thuộc Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.
Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
PHẦN 1. Lịch sử là gì?
Trả lời câu hỏi trang 9: Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
Câu 1. Em hiểu câu nói của Ét- uốt Ha-lét Ca trong Tư liệu (tr.7) như thế nào?
Câu nói của Ét-uốt Ha-lét Ca: Lịch sử “là quá trình tương tác không ngừng giữa nhà sử học và sự thật lịch sử, là cuộc đối thoại không bao giờ dứt hiện tại và quá khứ”.
Trả lời:
Theo em hiểu câu nói của Ét- uốt Ha-lét Ca có nghĩa là Nhà sử học đứng trên bến bờ của hiện tại để nghiên cứu về quá khứ đã qua, và quá khứ đó là một dòng trôi không bao giờ lặp lại. Vì vậy, giữa kết quả nghiên cứu sử học, cái gọi là “lịch sử được nhận thức” và đối tượng của sử học - tức “lịch sử khách quan” bao giờ cũng có một khoảng cách. Do đó nhà sử học luôn phải “tương tác” với sự thật lịch sử để không ngừng khám phá về sự thật lịch sử. Khám phá hay tìm hiểu cái gì, tìm hiểu thế nào về sự thật lịch sử trong quá khứ xuất phát từ nhu cầu nhận thức của con người trong xã hội hiện đai. Nghiên cứu, tìm hiểu lịch sử chính là cách con người trong xã hội hiện tại trò truyện, “đối thoại” với quá khứ.
Câu 2. Dựa vào Tư liệu (tr.7), hãy cho biết hình ảnh nào thể hiện thực lịch sử, hình ảnh nào thể hiện nhận thức lịch sử?
Trả lời:
Từ tư liệu trên, ta có thể thấy hình ảnh thể hiện hiện thực lịch sử là hình 2, 3 còn hình ảnh thể hiện nhận thức lịch sử là hình 4
Câu 3. Khai thác Tư liệu (tr.8), em hãy chỉ ra điểm giống và khác nhau trong nội dung hai tấm bia. Theo em, vì sao có sự khác nhau đó?
Trả lời:
Từ tư liệu (tr.8), ta có thể chỉ ra điểm giống và khác nhau trong nội dung hai tấm bia như sau:
* Điểm giống nhau trong nội dung 2 tấm bia là:
- Hai tấm bia cùng phản ánh về một sự kiện đó là cuộc hành trình đi vòng quanh thế giới bằng đường biển và cùng đề cập đến những nhân vật lịch sử như Ph. Ma-gien-lăng - chỉ huy đoàn thủy thủ, La-pu-la-pu - thủ lĩnh địa phương cùng các nhân vật khác
* Sự khác nhau giữa nội dung 2 tấm bia là:
- Chỉ huy quân đội xâm lược là Ph. Ma-gien-lăng Chỉ huy đoàn thủy thủ thực hiện phát kiến địa lí là Ph.Ma-gien-lăng
- Tấm bia hình 5 chính là sự kiện cuộc xâm lược đầu tiên của thực dân châu Âu đến Phi-líp-pin Tấm bia hình 6 chính là sự kiện cuộc phát kiến địa lí vĩ đại: lần đầu tiên con người đi vòng quanh thế giới bằng đường biển
- Theo em, do nhận thức lịch sử của người viết nội dung bia mà tạo nên sự khác nhau kể trên.
PHẦN 2. Sử học
a. Khái niệm, đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của Sử học
Trả lời câu hỏi trang 10: Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
Câu 1. Nêu khái niệm Sử học
Trả lời:
Sử học là ngành là khoa học nghiên cứu về quá khứ của loài người, trên tất cả các lĩnh vực, của đời sống xã hội loài người. Định nghãi trên được hiểu theo nghĩa là nhận thức lịch sử.
2. Trình bày về đối tượng nghiên cứu, chức năng, nhiệm vụ của Sử học. Nêu ví dụ cụ thể.
Trả lời:
- Toàn bộ quá khứ của loài người chính là đối tượng nghiên cứu của Sử học.
Ví dụ:
- Đối tượng nghiên cứu của sử học là về khoa cử thời nhà Nguyễn
- Sử học chức năng nghiên cứu như sau:
+ Sử học giúp khôi phục sự kiện lịch sử diễn ra trong quá khứ
+ Ngoài ra Sử học còn rút ra bản chất của các quá trình lịch sử để phát hiện quy luật vận động và phát triển lịch sử
+ Chức năng giáo dục tư tưởng, đạo đức cũng là một chức năng quan trọng của Sử học
+ Đặc biệt Sử học giúp chúng ta rút ra bài học kinh nghiệm cho cuộc sống hiện tại
Ví dụ:
Dựa vào sử học để khôi phục, dựng lại những di tích đã mất như cột đá chùa Dạm, Hoàng thành Thăng Long,v.v…
- Sử học có nhiệm vụ như sau:
+ Sử học cung cấp tri thức khoa học, giúp con người tìm hiểu lịch sử một cách khách quan, khoa học, chân thực.
+ Giúp cho thế hệ mai sau tốt đẹp bằng cách truyền bá, giáo dục những truyền thống.
+ Đặc biệt Sử học còn giúp chúng ta đúc rút bài học kinh nghiệm, góp phần dự báo tương lai đất nước, nhân loại
Ví dụ: Sử học giúp chúng ta hiểu lịch sử 1 cách khách quan hơn, như khi đánh giá về triều Nguyễn từ năm 1802 đến năm 1945 cần nhìn nhận ở 2 khía cạnh những đóng góp của triều Nguyễn cho đất nước, và trách nhiệm, hạn chế của triều Nguyễn trong việc để đất nước ta rơi vào tay thực dân Pháp (cuối thế kỉ XIX)
b. Nguyên tắc cơ bản của Sử học
Trả lời câu hỏi trang 11: Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
Câu 1. Câu chuyện Thôi Trữ giết vua được lưu truyền để tôn vinh đức tính nào của nhà sử học
Trả lời:
Đọc câu chuyện Thôi Trữ giết vua được lưu truyền bên trên, ta có thể thấy rất nhiều đức tính tốt đẹp rất đáng tôn vinh của nhà vua như đức tính trung thực, ngay thẳng, tôn trọng sự thật lịch sử.
Câu 2. Khai thác Tư liệu (4.1, 4.2) giúp em biết được điều gì trong khi nghiên cứu lịch sử?
Trả lời:
Qua tư liệu 4.1 và 4.2, trong khi nghiên cứu lịch sử, em cần biết được những điều sau:
+ Khách quan trung thực, tôn trọng lịch sử, chép đúng sự thực lịch sử là những điều quan trọng khi nghiên cứu lịch sử.
+ Nhận thức của mỗi người là khác nhau nên cùng một sự kiện, mỗi nhà sử học có thể có nhiều cách nhìn nhận về một sự kiện khác nhau, do đó khi nghiên cứu lịch sử, nhà sử học không bị chi phối bởi góc nhìn cá nhân nên những ý “chủ quan” trong bài nghiên cứu là khó tránh khỏi.
Câu 3. Phân tích ý nghĩa của một số nguyên tắc cơ bản của Sử học
Trả lời:
* Các nguyên tắc cơ bản của Sử học gồm:
- Nguyên tắc quan trọng nhất của Sử học là tái hiện hiện thực lịch sử, đưa lại nhận thức đầy đủ nhất về quá khứ của con người dựa trên những thông tin đáng tin cậu
- Nhiệm vụ của nhà sử học là tôn trọng sự thật lịch sử và tái hiện nó một cách chân thực dựa trên những sử liệu đáng tin cậy, không xuyên tạc sự thật lịch sử.
- Giúp con người hiểu rõ về quá khứ, rút ra những quy luật, bài học hữu ích cho cuộc sống chính là mục đích của Sử học
- Sử học phải góp phần bảo vệ hòa bình, xây dựng xã hội văn minh, tiến bộ, nhân ái do đó Sử học vừa phải phản ánh sự thật trong quá khứ, nhưng không kích động hận thù, xung đột hoặc kì thị, phân biệt đối xử,…
* Ý nghĩa của một số nguyên tắc cơ bản của Sử học là:
+ Định hướng việc nghiên cứu cho các nhà sử học: bám sát mục tiêu, nhiệm vụ, phương pháp nghiên cứu,…
+ Giúp các nhà sử học hiểu rõ sứ mệnh, trách nhiệm, đạo đức của người viết lịch sử.
+ Phê phán các quan điểm sai trái, bảo vệ đến cùng lẽ phải, ủng hộ quan điểm khoa học, tiến bộ và nhân văn.
c. Các phương pháp cơ bản của Sử học
Trả lời câu hỏi trang 12 SGK Lịch sử 10 Kết nối tri thức với cuộc sống
Câu hỏi: Hãy nêu một số phương pháp cơ bản của Sử học.
Trả lời:
Các phương pháp cơ bản của Sử học là: Phương pháp lịch sử, phương pháp lô- gích, phương pháp lịch đại và đồng đại và phương pháp liên ngành
d. Các nguồn sử liệu
Trả lời câu hỏi trang 14: Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
Câu 1. Kể tên một số loại hình sử liệu. Lấy một ví dụ cho mỗi loại hình sử liệu đó.
Trả lời:
Sử học gồm một số loại hình sử liệu như sau:
+ Sử liệu dựa vào hình thức gồm sử liệu hiện vật, sử liệu truyền miệng, sử liệu chữ viết, sử liệu hình ảnh, sử liệu đa phương tiện
+ Sử liệu căn cứ vào tính chất gồm sử liệu trực tiếp và sử liệu gián tiếp
Ví dụ:
- Về sử liệu dựa vào hình thức
+ Sử liệu hiện vật: Cột đá chùa Dạm (Bắc Ninh), chùa Một Cột (Hà Nội),…
+ Sử liệu truyền miệng: Cổ tích Tấm Cám, truyền thuyết Thánh Gióng…
- Về sử liệu căn cứ vào tính chất: Trang bìa cuốn sách Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỉ XIX
Câu 2. Đóng vai một nhà sử học, em hãy khai thác và phân tích những thông tin sử liệu trong các hình 10-12 (tr.13) thông qua việc vận dụng một số phương pháp cơ bản của Sử học
Trả lời:
Theo quan sát ta có thể thấy hình 10 là lá đề gắn trên gói úp nóc trang trí hình rồng ở Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội): Đây là hiện vật nguyên gốc, trong địa tầng ổn định, phát lộ cùng với nhiều hiện vật và dấu tích nền móng kiến trúc có niên đại thời Lý, thời Trần thế kỷ XI-XIIIđược tìm thấy tại Hố A20 Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu thuộc Ba Đình – Hà Nội.
Hiện trên hình 11 là trang đầu bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo và công bố ngày 2-9-1945: Tại Quảng trường Ba Đình vào thời khắc vàng đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập lịch sử do chính Người chuẩn bị, trịnh trọng tuyên bố trước toàn thể thế giới về sự ra đời của một Nhà nước mới - Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa .
Còn hình 12 là hình ảnh thể hiện một tờ tiền của Việt Nam: Được in ấn phát hành lần đầu tiên vào năm 1993, tiền 10 nghìn giấy đỏ lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam. Đến ngày 28/09/2012, sau 19 năm lưu hành, ngân hàng nhà nước Việt Nam đã có quyết định số 293/TB-NHNN về việc đình chỉ lưu hành tiền cotton mệnh giá 10 nghìn giấy 1993 này.
Luyện tập và vận dụng trang 14: Soạn sử 10 bài 1 Kết nối tri thức với cuộc sống
Luyện tập
Câu 1. Lịch sử là gì? Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử thông qua ví dụ cụ thể.
Trả lời:
- Khái niệm Lịch sử: Lịch sử là những gì diễn ra trong quá khứ.
- Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử thông qua ví dụ cụ thể.
| Hiện thực lịch sử | Nhận thức lịch sử |
|---|---|
| Hiện thực lịch sử là tất cả những gì diễn ra trong quá khứ, tồn tại hoàn toàn khách quan, không phụ thuộc vào ý chí chủ quan của con người. Hiện thực lịch sử không thể thay đổi. | Nhận thức lịch sử là những hiểu biết của con người về hiện thực lịch sử, được trình bày, tái hiện theo những cách khác nhau. |
| Ví dụ: Trận chiến giữa quân Tây Sơn và nhà Thanh. | Ví dụ: Trận chiến giữa Tây Sơn và Nhà Thanh được Ngô gia văn phái ghi chép lại thành tiểu thuyết "Hoàng Lê nhất thống chí", hay nghiên cứu về nhà Tây Sơn của George Dutton,.... |
Câu 2. Làm thế nào để tái hiện được một sự kiện lịch sử?
Trả lời:
Để tái hiện được một sự kiện lịch sử một cách khách quan, trục thực nhất, nhà nghiên cứu cần xác định vấn đề cần tìm hiểu, chuẩn bị sử liệu, và xử lí thông tin sử liệu, bằng quá trình phân loại, đánh giá, thẩm định và so sánh nguồn sử liệu đã thu thập được.
Vận dụng
Câu 1. Sưu tầm một số tư liệu liên quan đến quá khứ của gia đình/quê hương em và viết một đoạn văn ngắn giới thiệu với những tư liệu đó. Thông qua những tư liệu đó, em biết được điều gì về gia đình/quê hương em trong quá khứ? Cho biết cảm nhận/ cảm xúc của em khi biết được những điều này.
Trả lời:
HS tự sưu tầm.
Ví dụ: Hà Nội xưa thường được gọi với cái tên là Thăng Long - Kẻ Chợ cũng bởi vì mảnh đất ngàn năm văn hiến chính là nơi hội tụ các ngành nghề lớn nhỏ, nơi họp chợ và là thị trường buôn bán lớn nhất Việt Nam lúc bấy giờ. Trong các khu chợ xưa ở Thăng Long thì chợ Đồng Xuân được xem là khu chợ to và vui nhất thời đó. Được xây dựng từ thời phong kiến nhà Nguyễn, tính đến nay chợ Đồng Xuân được xem là một trong những ngôi chợ có lịch sử lâu đời nhất Việt Nam. Là một trong những căn cứ kháng chiến chống thực dân Pháp đắc lực của Hà Nội, sau ngày giải phóng thủ đô, chợ Đồng Xuân được cho xây dựng lại và trở thành ngôi chợ lớn nhất tại Hà Nội. Tuy nhiên, vào năm 1994 một vụ hỏa hoạn lớn đã xảy ra làm thiêu trụi hầu hết những gian hàng trong chợ. Sau vụ hỏa hoạn, chợ được UBND TP Hà Nội cho xây dựng lại trên cơ sở bảo tồn nguyên vẹn kiến trúc cổ khu vực mặt tiền chợ. Ngày nay, chợ Đồng Xuân được biết đến là khu chợ buôn bán sầm uất nhất nhì Việt Nam và là chợ đầu mối cung cấp hàng hóa cho tỉnh thành phía Bắc. Đây cũng là một trong những lý do khiến cho du khách thường xuyên lựa chọn chợ Đồng Xuân là nơi ghé đến để mua quà cho bạn bè và người thân mỗi khi có dịp thăm Hà Nội. Không chỉ là nơi buôn bán huyên náo, nhộn nhịp nhất Hà Thành, chợ Đồng Xuân còn là nơi chứa đựng những giá trị văn hóa, tinh thần lâu đời của người dân Thăng Long xưa, trở thành một trong những điểm đến không thể thiếu của mỗi du khách khi đến Hà Nội.
Câu 2. Em hoặc một nhóm bạn hãy tìm đọc một cuốn truyện/ một cuốn sách lịch sử, sau đó giới thiệu với các bạn cùng lớp (tên sách, tác giả, năm ra đời, nội dung chủ yếu,…). Điều gì ở cuốn sách/cuốn truyện đó khiến em thích nhất.
Trả lời:
HS tự sưu tầm.
Ví dụ: Cuốn sách “Những kẻ mộng mơ” của Elvis Nguyễn là cuốn sách mà tôi trân quý nhất. Trong một đọc các mẩu tin trên mạng, tôi tình cờ đọc được một vài đoạn trích nhỏ của cuốn sách này, tôi đã nhận ra rằng đây là cuốn sách của cuộc đời tôi. Có thể khẳng định rằng, cuốn sách này sẽ hấp dẫn bạn ngay từ cái nhìn đầu tiên. Sự thu hút của nó đến từ cách mà tác giả phối màu và trang trí bìa sách. Cuốn sách nhỏ gọn, tông màu trắng xám rất phù hợp với nội dung của cuốn sách. Mặt bìa bọc bìa bóng sáng, trơn nhẵn. Cuốn sách giúp ta tìm lại chính mình, dẫn lối mình đến với bình yên và hạnh phúc. Cuốn sách không hẳn là tản văn hay tiểu thuyết mà có lẽ đơn giản chỉ là một cuốn nhật kí, nhật kí của những người đang theo đuổi đam mê, người theo đuổi danh vọng hay kẻ đang tìm kiếm tình yêu hoặc một thứ gì khác. Bởi vậy ta có thể nhìn thấy được bản thân mình ở trong đó. Tuổi trẻ đầy những hoài bão nhưng cũng chất chứa nhiều nỗi đau, những vấp ngã khiến ta cảm nhận rõ vị mặn chát của những tổn thương. Với lời văn giản đơn không quá màu mè trau chuốt mang lại cho ta nhiều cảm giác chân thực, đầy những cảm xúc lẫn lộn. Ta như có sự đồng điệu với tác giả, từ đó soi chiếu vào bản thân, tìm sự giải thoát cho những khúc mắc trong quá khứ, mở lòng bao dung cho những điều đã qua để trưởng thành, để bắt đầu một hành trình mới.
-/-
Trên đây là toàn bộ nội dung soạn sử 10 Bài 1: Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Nội dung này chắc chắn sẽ giúp các em chuẩn bị bài học trước khi đến lớp tốt nhất.