Trong nội dung phần soạn bài Văn bản trước, chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu lí thuyết cơ bản về văn bản (khái niệm, đặc điểm và phân loại văn bản). Tiếp theo, trong bài soạn này các em hãy cùng Đọc Tài Liệu củng cố lại những kiến thức ấy thông qua việc áp dụng giải các bài tập cụ thể trong phần LUYỆN TẬP (SGK trang 37, 38)
Soạn bài Văn bản (tiếp theo)
Bài Văn bản phần luyện tập được trình bày theo nhiều cách khác nhau, vì vậy mà Đọc tài liệu tổng hợp các cách soạn bài khác nhau cho các em tham khảo.
Soạn bài Văn bản (tiếp theo) ngắn nhất
Câu 1 trang 37 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới:
Giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng qua lại với nhau. Môi trường có ảnh hưởng tới mọi đặc tính của cơ thể. Chỉ cần so sánh những lá mọc trong các môi trường khác nhau là thấy rõ điều đó. Để thực hiện những nhiệm vụ thứ yếu hoặc do ảnh hưởng của môi trường, lá mọc trong không khí có thể biến thành tua cuốn như ở cây đậu Hà Lan, hay tua móc có gai bám vào trụ leo như ở cây mây. Ở những miền khô ráo, lá có thể biến thành gai giảm bớt sự thoát hơi nước như ở cây xương rồng hay dày lên và chứa nhiều nước như ở cây lá bỏng.
(Dẫn theo Tiếng Việt thực hành, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1997)
a. Phân tích tính thống nhất về chủ đề của đoạn văn.
b. Phân tích sự phát triển của chủ đề trong đoạn văn.
c. Đặt nhan đề cho đoạn văn.
Trả lời:
a. Đoạn văn có một chủ đề thống nhất với ý khái quát là: giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng, tác động qua lại với nhau.
b. Câu chủ đề được đặt đầu đoạn văn. Các câu tiếp theo của đoạn văn là các câu triển khai ý của chủ đề bằng cách đưa ra những dẫn chứng cụ thể về quan hệ của lá cây với môi trường trong việc duy trì sức sống của cây...
c. Nhan đề cho văn bản là: Cơ thể và môi trường hoặc Sự ảnh hưởng của môi trường đến cơ thể sống, Những cơ thể sống dưới sự tác động của môi trường.
Câu 2 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Sắp xếp các câu sau đây thành một văn bản hoàn chỉnh và đặt nhan đề.
(1) Tháng 10 năm 1954, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội.
(2) Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền ngược và miền xuôi trong một viễn cảnh hoà bình tươi sáng của đất nước và kết thúc bằng lời ngợi ca công an của Bác Hồ, của Đảng đối với dân tộc.
(3) Nhân sự kiện thời sự có tính lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài thơ “Việt Bắc”.
(4) “Việt Bắc” là một đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.
(5) Phần đầu bài thơ tái hiện một giai đoạn gian khổ, vẻ vang của cách mạng, và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đã trở thành những kỉ niệm sâu nặng trong lòng người.
Trả lời:
- Sắp xếp: 1 - 3 - 4 - 5 - 2
- Nhan đề có thể là: Bài thơ Việt Bắc của Tố Hữu.
Câu 3 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Viết một số câu khác tiếp theo câu văn dưới đây để tạo một văn bản có nội dung thống nhất, sau đó đặt nhan đề cho văn bản này.
Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị hủy hoại ngày càng nghiêm trọng.
Trả lời:
Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị huỷ hoại ngày càng nghiêm trọng. Hàng năm có hàng triệu tấn rác thải không phân hủy bị vứt bừa bãi khắp nơi làm ô nhiễm môi trường đất và nước. Việc làm này khiến đất đai không còn trồng trọt được, đầu độc và giết chết các sinh vật đang sống trong lòng đất và ở các nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của con người. Những cánh rừng ở đầu nguồn bị chặt phá bừa bãi khiến lũ lụt, lở đất ngày càng trở nên dữ dội hơn. Không chỉ vậy, bầu không khí của chúng ta cũng bị ô nhiễm nặng nề. Khí thải từ các nhà máy, các khu công nghiệp xả ra quá mức cho phép làm cho tầng ôzôn bị thủng, tăng hiệu ứng nhà kính, gia tăng thêm các bệnh về da và hô hấp cho con người.
– Có thể đặt tên cho văn bản là: “Ô nhiễm môi trường sống” hoặc Thực trạng môi trường sống hiện nay.
Câu 4 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Viết một là đơn xin phép nghỉ học đáp ứng các yêu cầu sau của văn bản hành chính.
- Đơn gửi cho ai ? Người viết đơn ở cương vị nào?
- Mục đích viết đơn là gì ?
- Nội dung cơ bản của đơn là gì?
- Kết cấu của đơn như thế nào?
Trả lời:
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
..., Ngày ... tháng ... năm ...
ĐƠN XIN PHÉP NGHỈ HỌC
Kính gửi: Cô giáo chủ nhiệm lớp ..., Trường THPT ....
Tên em là: Nguyễn Văn A, học sinh lớp ....
Em xin trình bày với cô một việc như sau: Hôm nay, thứ ... ngày ... tháng ... năm ..., em bị … (nêu lí do) không thể đi học được. Em làm đơn này kính xin cô cho em nghỉ buổi học hôm nay.
Em hứa sẽ thực hiện việc chép bài và học bài nghiêm túc và đầy đủ.
Em xin chân thành cảm ơn cô!
Học sinh (kí tên) Nguyễn Văn A |
Soạn bài Văn bản (tiếp theo) hay nhất
Bài 1 trang 37 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới:
Giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng qua lại với nhau. Môi trường có ảnh hưởng tới mọi đặc tính của cơ thể. Chỉ cần so sánh những lá mọc trong các môi trường khác nhau là thấy rõ điều đó. Để thực hiện những nhiệm vụ thứ yếu hoặc do ảnh hưởng của môi trường, lá mọc trong không khí có thể biến thành tua cuốn như ở cây đậu Hà Lan, hay tua móc có gai bám vào trụ leo như ở cây mây. Ở những miền khô ráo, lá có thể biến thành gai giảm bớt sự thoát hơi nước như ở cây xương rồng hay dày lên và chứa nhiều nước như ở cây lá bỏng.
(Dẫn theo Tiếng Việt thực hành, NXB Giáo dục, Hà Nội, 1997)
a. Phân tích tính thống nhất về chủ đề của đoạn văn.
b. Phân tích sự phát triển của chủ đề trong đoạn văn.
c. Đặt nhan đề cho đoạn văn.
Trả lời:
a. (Về lí thuyết, xem lại nội dung phần soạn bài Tính thống nhất về chủ đề của văn bản đã được học trong chương trình Ngữ Văn 8)
Đoạn văn gồm 5 câu, có một chủ đề thống nhất, câu chủ đề đứng ở đầu câu. Câu chủ đề được làm rõ bằng các câu tiếp theo: Giữa cơ thể và môi trường có ảnh hưởng qua lại với nhau.
- Môi trường có ảnh hưởng tới mọi đặc tính của cơ thể.
- So sánh các lá mọc trong môi trường khác nhau.
(1 luận điểm, 2 luận cứ và 4 luận chứng)
b. Sự phát triển của chủ đề trong đoạn văn:
- Câu 1: Câu chủ đề nêu luận điểm: Giữa cơ thể và môi trường có mối ảnh hưởng qua lại với nhau.
- Câu 2, 3: Liên kết ý khái quát với các dẫn chứng.
- Các câu 4, 5: Chứng minh cho chủ đề ảnh hưởng của môi trường đối với cơ thể được thể hiện trong câu 1.
c. Đặt nhan đề cho đoạn văn: Cơ thể với môi trường.
Bài 2 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Sắp xếp các câu sau đây thành một văn bản hoàn chỉnh và đặt nhan đề.
(1) Tháng 10 năm 1954, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội.
(2) Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền ngược và miền xuôi trong một viễn cảnh hoà bình tươi sáng của đất nước và kết thúc bằng lời ngợi ca công an của Bác Hồ, của Đảng đối với dân tộc.
(3) Nhân sự kiện thời sự có tính lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài thơ “Việt Bắc”.
(4) “Việt Bắc” là một đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.
(5) Phần đầu bài thơ tái hiện một giai đoạn gian khổ, vẻ vang của cách mạng, và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đã trở thành những kỉ niệm sâu nặng trong lòng người.
Trả lời:
Cách sắp xếp: 1 - 3 - 4 - 5 – 2
Tháng 10 năm 1954, các cơ quan trung ương của Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội. Nhân sự kiện thời sự có tính lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài thơ “Việt Bắc”. “Việt Bắc” là một đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp. Phần đầu bài thơ tái hiện một giai đoạn gian khổ, vẻ vang của cách mạng và kháng chiến ở chiến khu Việt Bắc nay đã trở thành những kỉ niệm sâu nặng trong lòng người. Phần sau nói lên sự gắn bó giữa miền ngược và miền xuôi trong một viễn cảnh hòa bình tươi sáng của đất nước và kết thúc bằng lời ngợi ca công ơn của Bác Hồ, của Đảng đối với dân tộc.
- Nhan đề có thể là: Hoàn cảnh ra đời bài thơ "Việt Bắc", Hoàn cảnh sáng tác bài thơ"Việt Bắc", Giới thiệu bài thơ "Việt Bắc", Bài thơ Việt bắc của Tố Hữu.
Bài 3 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Viết một số câu khác tiếp theo câu văn dưới đây để tạo một văn bản có nội dung thống nhất, sau đó đặt nhan đề cho văn bản này.
Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị hủy hoại ngày càng nghiêm trọng.
Trả lời:
a. Gợi ý một số nội dung cho đoạn văn sẽ viết:
- Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị huỷ hoại nghiêm trọng.
- Rừng đầu nguồn đang bị chặt phá khai thác bừa bãi là nguyên nhân gây ra sạt lở đất, lũ lụt, hạn hán kéo dài.
- Các sông, suối, nguồn nước ngày càng bị cạn kiệt và bị ô nhiễm do các chất thải từ các khu công nghiệp, các nhà máy.
- Các chất thải nhất là bao ni lông vứt bừa bãi trong khi ta chưa có quy hoạch xử lí hàng ngày.
- Phân bón và thuốc trừ sâu, trừ cỏ sử dụng không đúng theo quy định. Tất cả đã đến mức báo động về môi trường sống của loài người.
Ví dụ đoạn văn mẫu:
Môi trường sống của loài người hiện nay đang bị huỷ hoại ngày càng nghiêm trọng. Hàng năm có hàng triệu tấn rác thải không phân hủy bị vứt bừa bãi khắp nơi làm ô nhiễm môi trường đất và nước. Việc làm này khiến đất đai không còn trồng trọt được, đầu độc và giết chết các sinh vật đang sống trong lòng đất và ở các nguồn nước, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của con người. Những cánh rừng ở đầu nguồn bị chặt phá bừa bãi khiến lũ lụt, lở đất ngày càng trở nên dữ dội hơn. Không chỉ vậy, bầu không khí của chúng ta cũng bị ô nhiễm nặng nề. Khí thải từ các nhà máy, các khu công nghiệp xả ra quá mức cho phép làm cho tầng ôzôn bị thủng, tăng hiệu ứng nhà kính, gia tăng thêm các bệnh về da và hô hấp cho con người.
b. Tiêu đề: Môi trường kêu cứu.
Bài 4 trang 38 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Viết một là đơn xin phép nghỉ học đáp ứng các yêu cầu sau của văn bản hành chính.
- Đơn gửi cho ai ? Người viết đơn ở cương vị nào?
- Mục đích viết đơn là gì ?
- Nội dung cơ bản của đơn là gì?
- Kết cấu của đơn như thế nào?
Trả lời:
Khi viết đơn xin phép nghỉ học, học sinh cần chú ý các nội dung sau:
- Đơn gửi thầy (cô) giáo chủ nhiệm lớp, hoặc hiệu trưởng nhà trường. Cương vị người viết: Học sinh của lớp, của trường.
- Mục đích viết đơn: Đề xuất nguyện vọng (xin nghỉ học)
- Nội dung cơ bản của đơn: Trình bày lí do xin nghỉ học, thời gian, địa điểm nghỉ học và lời hứa.
- Kết cấu của lá đơn:
| Các mục chính | Ví dụ |
| Quốc hiệu | CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc |
| Thời gian, địa điểm viết đơn | Hà Nội, ngày 10 tháng 5 năm 2018 |
Tên đơn | Đơn xin phép nghỉ học |
Người nhận | Giáo viên: Cô giáo chủ nhiệm .... |
Xưng danh, địa chỉ (nếu cần) | Tên em là: ... Học sinh tổ 2, lớp 10B |
Nội dung chính: - Lý do xin nghỉ - Đề đạt nguyện vọng: - Thời gian, địa điểm nghỉ học (nếu cần) | Hôm nay, em bị ốm, không thể tới trường được. Em viết đơn này, xin phép cô chủ nhiệm cho em được nghỉ học. Thời gian: 2 ngày, 10 và 11 tháng 5 năm 2018. |
Lời hứa | Em xin hứa sẽ ghi chép bài và học bài đầy đủ. |
Lời cảm ơn | Em xin chân thành cảm ơn! |
Kí và ghi rõ họ tên | Người viết đơn: Học sinh ... |
Một mẫu lá đơn xin nghỉ học hoàn chỉnh:
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
ĐƠN XIN NGHỈ HỌC
Kính gửi: Cô giáo chủ nhiệm lớp ..., Trường THPT ....
Tên em là: Phan Thu Hương, học sinh lớp ....
Em viết đơn này xin trình bày với cô việc như sau: Hôm nay, thứ ... ngày ... tháng ... năm ..., em bị cảm không thể đi học được. Em làm đơn này kính xin cô cho em nghỉ buổi học hôm nay.
Em xin hứa sẽ thực hiện việc chép bài và học bài nghiêm túc và đầy đủ.
Em xin chân thành cảm ơn!
..., ngày...tháng...năm...
Người làm đơn
Phan Thu Hương
-/-
Các nội dung bài soạn Văn bản (tiếp theo) trong chuyên mục soạn văn lớp 10 được Đọc tài liệu tổng hợp phía trên sẽ giúp các em học sinh có thể chuẩn bị bài tốt nhất trước khi tới lớp.