Soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản

Muốn soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản lớp 8 tốt? Bạn sẽ cần đến bài viết này.

Không chỉ gợi ý trả lời các câu hỏi tại trang 12 sách giáo khoa, nội dung bài soạn này của Đọc Tài Liệu còn giúp bạn nắm vững những kiến thức quan trọng của bài học tính thống nhất về chủ đề của văn bản trong chương trình học môn Ngữ văn lớp 8.

Cùng tham khảo...

Soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản chi tiết.

Trong nội dung soạn bài chi tiết này bao gồm gợi ý chi tiết trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa giúp các em học sinh tham khảo, dưới đây là nội dung bài soạn:

I. Chủ đề của văn bản

Đọc lại văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh và trả lời câu hỏi:

Bài tập trang 12 SGK Ngữ văn 8 tập 1

1. Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình. Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong gì trong lòng tác giả?

2. Nội dung câu trả lời trên chính là chủ đề của văn bản. Hãy phát biểu chủ đề của văn bản này.

3. Từ các nhận thức trên, em hãy cho biết: chủ đề của văn bản là gì?

Trả lời

1. Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc trong buổi tựu trường đầu tiên của bản thân mình. Sự hồi tưởng ấy gợi lên những kỉ niệm nao nức khôn nguôi về con đường tới trường, trường Mĩ Lí, lớp học, ông đốc, thầy cô, bạn mới, những rung động thiết tha, những cảm xúc sâu sắc, khó quên

2. Chủ đề của truyện ngắn “Tôi đi học”: truyện đã tái hiện lại tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của một chú bé lần đầu tiên trong đời được mẹ đưa đến trường. Qua đó thể hiện tình yêu quê hương thiết tha, nhẹ  nhàng, êm ả, lòng yêu mến tuổi thơ.

3. Chủ đề của văn bản bản chính là đối tượng mà văn bản đề cập và thể hiện

Tính thống nhất về chủ đề của văn bản

1 - Trang 12 SGK

Căn cứ vào đâu em biết văn bản Tôi đi học nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên.

Trả lời

Văn bản “tôi đi học” nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên. Ta căn cứ vào:

• Nhan đề:  Tôi đi học
• Các phần, các đoạn phải hướng tới nhan đề.
• Có các từ ngữ nói về "tôi" Hôm nay tôi đi học, Hằng năm cứ vào cuối thu, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường..
• Có các từ ngữ nói về tâm trạng của "tôi": khi cùng mẹ tới trường; khi đứng trước ngôi trường, khi quan sát ngôi trường; khi xếp hàng vào lớp; khi ngồi trong lớp học.

=> Các chi tiết, từ ngữ, hình ảnh đó kết hợp hài hòa để nêu bật tâm trạng của nhân vật.

2 - Trang 12 SGK

Văn bản Tôi đi học tập trung hồi tưởng lại tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật trong buổi tựu trường ấy

a) Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật "tôi" suốt cuộc đời

b) Tìm các từ ngữ, các chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" khi cùng mẹ đi đến trường, khi cùng các bạn đi vào lớp ...

Trả lời

 a) Các từ ngữ, hình ảnh chứng tỏ tâm trạng hồi hộp trong buổi tựu trường đã in sâu trong lòng nhân vật tôi suốt cuộc đời:

+ “Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi.”

+ “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man.”

+ “Mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.”

 b)  Những chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật tôi khi cùng mẹ đến trường, khi cùng các bạn vào lớp.

+ Sự khác biệt trong cùng một sự vật trước và trong buổi tựu trường.

+ Cảm giác mới lạ, bỡ ngỡ: ngập ngừng e sợ, cảm thấy mình chơ vơ lúc này: tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập, giật mình lúng túng, trông hình gì treo trên tường tôi cũng thấy lạ và hay hay.

3 - Trang 12 SGK

Từ việc phân tích trên hãy cho biết: thế nào là tính thống nhất về chủ đề của văn bản. Làm thế nào để đảm bảo tính thống nhất đó.

Trả lời

- Văn bản có tính thống nhất về chủ đề là văn bản tập trung biểu đạt đối tượng và vấn đề chính đã định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác

- Để viết hoặc hiểu một văn bản cần xác định chủ đề được thể hiện ở nhan đề, quan hệ giữa các phần của văn bản và các từ ngữ thường lặp đi lập lại, các câu thể hiện chủ đề.

Luyện tập - Soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản

1 - Trang 13 SGK

Phân tích tính thống nhất về chủ đề của văn bản sau theo yêu cầu nêu ở dưới:

RỪNG CỌ QUÊ TÔI

Chẳng có nơi nào như sông Thao quê tôi, rừng cọ chập chùng.

Thân cọ vút thẳng trời hai ba chục mét cao, gió bão không thể quật ngã. Búp cọ vuốt dài như thanh kiếm sắc vung lên. Cây non vừa trồi, lá đã xòa sát mặt đất. Lá cọ tròn xòe ra nhiều phiến nhọn dài, trông xa như một rừng tay vẫy, trưa hè lấp lóa nắng như rừng mặt trời mới mọc. Mùa xuân, chim chóc kéo về từng đàn. Chỉ nghe tiếng hót líu lo mà không thấy bóng chim đâu.

Căn nhà tôi núp dưới rừng cọ. Ngôi trường tôi học cũng khuất trong rừng cọ. Ngày ngày đến lớp, tôi đi trog rừng cọ. Không đếm được có bao nhiêu tàu lá cọ xòe ô lợp kín trên đầu. Ngày nắng, bóng râm mát rượi. Ngày mưa, cũng chẳng ướt đầu.

Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ. Cha làm cho tôi chiếc chổi cọ để quét nhà, quét sân. Mẹ đựng hạt giống đầy móm lá cọ, treo lên gác bếp để gieo cấy mùa sau. Chị tôi đan nón lá cọ, lại biết đan cả mành cọ và làn cọ xuất khẩu. Chiều chiều chăn trâu, chúng tôi rủ nhau đi nhặt những trái cọ rơi đầy quanh gốc về om, ăn vừa béo vừa bùi.

Quê tôi có câu hát:

Dù ai đi ngược về xuôi

Cơm nắm lá cọ là người sông Thao.

Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình.

(Nguyễn Thái Vân)

a. Cho biết văn bản trên viết về đối tượng nào và viết về vấn đề gì? Các đoạn văn đã trình bày đối tượng và vấn đề theo trình tự nào? Theo em, có thể thay đổi trình tự sắp xếp này được không? Vì sao?

b. Nêu chủ đề của văn bản trên.

c. Chủ đề ấy được thể hiện trong toàn văn bản, từ việc miêu tả rừng cọ đến cuộc sống của người dân. Hãy chứng minh điều đó.

d. Tìm các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản.

Trả lời

a. Văn bản trên viết về đối tượng: Rừng cọ quê tác giả, viết về vấn đề: Sự gắn bó của rừng cọ với đời sống người dân sông Thao. Các đoạn văn đã trình bày đối tượng và vấn đề theo trình tự:

- Khái quát vẻ đẹp của rừng cọ: Rừng cọ trập trùng

- Miêu tả chi tiết hình dáng cây cọ: Thân cọ, búp cọ, cây non, lá cọ.

- Kể về kỉ niệm với rừng cọ: Căn nhà, ngôi trường, đi trong rừng cọ

- Sự gắn bó của rừng cọ với gia đình, quê hương

- Khẳng định nỗi nhớ với rừng cọ

Không nên thay đổi trình tự trên. Vì: Trình tự trên mạch lạc, hợp lí về nội dung và dòng cảm xúc của tác giả.

b. Chủ đề của văn bản trên: Vẻ đẹp và sự gắn bó giữa rừng cọ và con người.

c. Chứng minh:

+ Qua nhan đề

+ Qua cấu trúc, trình tự văn bản.

d. Chủ đề văn bản trên được thể hiện qua:

- Từ ngữ: rừng cọ, cây cọ, thân cọ, búp cọ, lá cọ, chổi cọ, nón lá cọ, mành cọ, làn cọ, trái cọ.

- Câu văn: “Chẳng có nơi nào đẹp như sông Thao quê tôi, rừng cọ trập trùng.”, “Cuộc sống quê tôi gắn bó với cây cọ.”, “ Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình”.

2 - Trang 14 SGK

Một bạn dự định viết một số ý sau trong bài văn chứng minh luận điểm: “Văn chương làm cho tình yêu quê hương đất nước trong ta thêm phong phú và sâu sắc”:

a. Văn chương làm cho những hiểu biết của ta về quê hương đất nước thêm phong phú, sâu sắc;

b. Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện;

c. Văn chương làm ta thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, về truyền thống tốt đẹp của ông cha ta;

d. Văn chương giúp ta yêu cuộc sống, yêu cái đẹp;

e. Văn chương nung nấu trong ta lòng căm thù bọn giặc cướp nước, bọn bán nước và hun đúc ý chí quyết tâm hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc.

Hãy trao đổi theo nhóm xem ý nào sẽ làm cho bài viết lạc đề.

Trả lời

Dàn ý của bạn làm gồm có:

a) Văn chương làm cho những hiểu biết của ta về quê hương đất nước thêm phong phú, sâu sắc.

b) Văn chương lấy ngôn từ làm phương tiện biểu hiện.

c) Văn chương làm ta thêm tự hào về vẻ đẹp của quê hương đất nước, về truyền thống tốt đẹp của ông cha ta.

d) Văn chương giúp ta yêu cuộc sống yêu cái đẹp.

e) Văn chương nung nấu trong ta lòng căm thù bọn giặc cướp nước; bọn bán nước và hun đúc ý chí quyết tâm hi sinh để bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc.

Ta thấy ý (b) và (e) là không hợp lí vì:

- Yêu cầu cần chứng minh là tác dụng của văn chương trong việc  bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước.

- Ý (b) thiên về đặc trưng của ngôn ngữ văn chương.

- Ý (e) xa đề, nó biểu hiện một ý khác.

3 - Trang 14 SGK

Để phân tích dòng cảm xúc thiết tha, trong trẻo của nhân vật “tôi” trong văn bản Tôi đi học, có bạn dự định triển khai một số ý sau:

a. Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang;

b. Con đường đến trường trở nên lạ;

c. Mẹ nắm tay dẫn đến trường;

d. Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thực sự;

e. Sân trường như rộng hơn, ngôi trường như cao hơn;

g. Sợ hãi, chơ vơ trong hàng người bước vào lớp;

h. Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón học trò.

Theo em, có cần phải điều chỉnh các từ ngữ, các ý cho sát với yêu cầu đề bài không? Nếu có, hãy lựa chọn, bổ sung, điều chỉnh lại.

Trả lời

Dàn ý của bạn gồm có:

a) Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang.

b) Con đường đến trường trở nên lạ.

c) Mẹ nắm tay dẫn đến trường.

d) Muốn thử cố gắng tự mang sách vở như một cậu học trò thật sự.

e) Sân trường rộng, ngôi trường cao hơn.

g) Sợ hãi chơ vơ trong hàng người bước vào lớp.

h) Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến tiếp đón học trò.

Nhận xét:

- Hệ thống dàn ý của bạn chưa phản ánh được thật chính xác diễn biến tâm trạng của nhân vật tôi.

- Một số ý chưa hợp lí ý (c) và ý (h) không thể hiện diễn biến tâm trạng.

Soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản ngắn nhất

Nội dung dưới đây mang tính tóm lược những ý chính, các bạn dựa vào đây để tự hoàn thiện bài soạn của mình một cách tốt nhất:

I. Chủ đề của văn bản

Bài tập trang 12 SGK Ngữ văn 8 tập 1

- Tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc trong thời thơ ấu của mình: cảnh vật, quang cảnh trên đường đến trường, ở trường, khi nghe gọi tên, xếp hàng vào lớp, khi ngồi trong lớp học.

- Sự hồi tưởng gợi lên bao tình cảm về buổi tựu trường, những cảm xúc náo nức, hồi hộp, sợ sệt, la lẫm,...

II. Tính thống nhất về chủ đề của văn bản

Bài 1 trang 12 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Căn cứ cho thấy văn bản Tôi đi học nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên:

- Nhan đề: Tôi đi học

- Từ ngữ: Đại từ “tôi” (kỉ niệm của tác giả), kỉ niệm, buổi tựu trường, lần đầu tiên đi đến trường, sách vở, bút thước, trường Mĩ Lí, học trò, thầy, lớp, hồi trống, ông đốc trường, lớp năm, sắp hàng, bàn ghế, phấn, bảng đen, đánh vần, bài viết tập.

- Hệ thống câu văn:

+ Hằng năm cứ vào cuối thu…buổi tựu trường.

+ Tôi quên thế nào được …bầu trời quang đãng.

+ Hôm nay tôi đi học.

Bài 2 trang 12 SGK Ngữ văn 8 tập 1

a. Các từ ngữ chứng tỏ các kỉ niệm in sâu: Hằng năm, lòng tôi lại nao nao; Tôi quên thế nào được, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.

b. Từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen bỡ ngỡ của nhân vật:

- Con đường khác lạ so với lúc trước, cảnh vật đều thay đổi.

- Ngôi trường trước xa lạ giờ xinh xắn oai nghiêm.

- ...

Bài 3 trang 12 SGK Ngữ văn 8 tập 1

- Văn bản có tính thống nhất về chủ đề là văn bản tập trung biểu đạt đối tượng và vấn đề chính đã định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác

- Để viết hoặc hiểu một văn bản cần xác định chủ đề được thể hiện ở nhan đề, quan hệ giữa các phần của văn bản và các từ ngữ thường lặp đi lập lại, các câu thể hiện chủ đề.

III. Luyện tập

Bài 1 trang 13 SGK Ngữ văn 8 tập 1

a.

- Vấn đề: sự gắn bó giữa cuộc sống người dân Thao với rừng cọ.

- Trình tự trình bày đối tượng và vấn đề: từ khái quát đến tả hình dáng chi tiết, rồi sau đó là kỉ niệm gắn bó, cuộc sống quê gắn với cây cọ, nỗi nhớ.

- Trình tự sắp xếp đã rất chặt chẽ và thống nhất, rất khó thay đổi được nó.

b + c. Chủ đề của văn bản: Rừng cọ và sự gắn bó với người dân sông Thao:

- Trong việc miêu tả rừng cọ và cuộc sống người dân:

+ "Chẳng có nói nào đẹp như sông Thao quê tôi..."

+ "Người sông Thao đi đâu rồi cũng nhớ về rừng cọ quê mình..."

d. Các từ ngữ, các câu tiêu biểu thể hiện chủ đề của văn bản: rừng cọ, cây cọ, thân cọ, búp cọ, lá cọ, chổi cọ, nón lá cọ, mành cọ, làn cọ, trái cọ,...

Bài 2 trang 14 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Ý làm cho bài viết lạc đề: (b), (d), (e)

Bài 3 trang 14 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Trong những ý trên, có những ý lạc đề, xa đề vì không phục vụ cho việc phân tích dòng cảm xúc thiết tha của nhân vật “tôi” trong văn bản. Đó là ý:

c. Mẹ nắm tay dẫn đến trường;

h. Ông đốc và thầy giáo trẻ trìu mến đón học trò.

Các ý còn lại ta có thể sắp xếp như sau:

a. Cứ mùa thu về, mỗi lần thấy các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng lại náo nức, rộn rã, xốn xang;

Soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản phần Kiến thức cơ bản

Những kiến thức quan trọng của bài học mà các bạn cần nắm vững:

• Chủ đề là đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt.

• Văn bản có tính thống nhất về chủ đề khi chỉ biểu đạt chủ đề đã xác định, không xa rời hay lạc sang chủ đề khác.

• Để viết hoặc hiểu một văn bản, cần xác định chủ đề được thể hiện ở nhan đề, đề mục, trong quan hệ giữa các phần của văn bản và các từ ngữ then chốt thường lặp đi lặp lại.

--------------

// Mong rằng nội dung của bài soạn văn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản lớp 8 này sẽ giúp các bạn ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học. Chúc bạn luôn đạt được những kết quả cao trong học tập.

[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài tính thống nhất về chủ đề của văn bản một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.