Tài liệu hướng dẫn soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ được biên soạn chi tiết nhằm giúp các em bước đầu hiểu được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ. Từ đó, bằng việc áp dụng giải các bài tập cơ bản trong SGK, các em sẽ biết cách vận dụng thao tác lập luận bác bỏ trong các bài văn nghị luận của mình.
Với những hướng dẫn chi tiết trả lời câu hỏi sách giáo khoa dưới đây các em không chỉ soạn bài tốt mà còn nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học này.
Cùng tham khảo...
Kiến thức cơ bản cần nắm vững về thao tác lập luận bác bỏ
1. Khái niệm Thao tác lập luận bác bỏ
- Lập luận bác bỏ là dùng lí lẽ, chứng cứ khách quan để loại bỏ những ý kiến, quan điểm sai trái hoặc thiếu chính xác, từ đó nêu ý kiến đúng của mình để thuyết phục người nghe.
2. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ
- Mục đích
+ Bác bỏ những quan điểm, những ý kiến không đúng, bênh vực những quan điểm, ý kiến đúng đắn
+ Giúp văn nghị luận thêm sâu sắc, giàu tính thuyết phục
- Yêu cầu:
+ Cần nắm chắc sai lầm của người khác.
+ Đưa ra các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục với thái độ thẳng thắn nhưng cẩn trọng có chừng mực phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng tranh luận.
3. Cách thực hiện thao tác lập luận bác bỏ
- Các cấp độ của lập luận bác bỏ:
+ Bác bỏ luận điểm
+ Bác bỏ luận cứ
+ Bác bỏ cách lập luận
- Cách thức lập luận bác bỏ
+ Khi bác bỏ cần nêu tác hại, chỉ ra nguyên nhân của quan niệm sai lệch.
+ Phân tích tác hại, những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ, cách lập luận
+ Cần tỏ thái độ khách quan, đúng mực, đề xuất được quan điểm đúng đắn
Các em học sinh cần nắm chắc phần kiến thức tổng quát về thao tác lập luận bác bỏ để chuẩn bị cho phần Soạn bài Luyện tập thao tác lập luận bác bỏ cho tuần học tiếp theo.
Soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ ngắn nhất
Gợi ý trả lời câu hỏi bài tập soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ ngắn nhất trang 24, 25, 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2.
II. Cách bác bỏ
Câu 1 (trang 25 – 26 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)
- Đoạn trích a:
+ Đinh Gia Trinh bác bỏ cách lập luận thiếu khoa học, mang tính suy diễn chủ quan của Nguyễn Bách Khoa.
+ Cách bác bỏ: đưa ra các lí lẽ và dẫn chứng để chứng minh lập luận của Đinh Gia Trinh chỉ là sự suy diễn vô căn cứ.
- Đoạn trích b:
+ Nguyễn An Ninh bác bỏ luận cứ sai lầm của nhiều người An Nam là “tiếng nước mình nghèo nàn”.
+ Cách bác bỏ: đưa ra thái độ bác bỏ rõ ràng, lấy dẫn chứng chứng minh tiếng Việt không nghèo nàn và truy tìm nguyên nhân của luận cứ sai lệch.
- Đoạn trích c:
+ Nguyễn Khắc Viện bác bỏ luận điểm “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi” của nhiều người hút thuốc lá.
+ Cách bác bỏ: đưa ra lí lẽ và phân tích các dẫn chứng cụ thể về tác hại của thuốc lá với những người xung quanh.
Câu 2 (trang 26 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2)
Kết luận
- Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc lập luận bằng cách nêu tác hại, chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác,… của luận điểm, lập luận ấy.
- Khi bác bỏ, cần tỏ thái độ khách quan, đúng mực.
Soạn Thao tác lập luận bác bỏ ngắn nhất phần Luyện tập
Câu 1 trang 27 SGK Ngữ văn 11 tập 2
Xác định | Đoạn a | Đoạn b |
Quan điểm bị bác bỏ | Quan điểm “Cứng quá thì gãy”, từ đó “đổi cứng ra mềm”. | “Thơ là những lời đẹp”, “Thơ là những đề tài đẹp”. |
Cách bác bỏ và giọng văn | + Sử dụng lí lẽ (Kẻ sĩ chỉ lo…ra mềm?) và dẫn chứng (Ngô Tử Văn). + Giọng văn: mạnh mẽ, dứt khoát, cương trực. | + Sử dụng dẫn chứng (thơ Hồ Xuân Hương, thơ Nguyên Du, thơ nước ngoài, thơ trong nước…) |
Bài học về cách bác bỏ | + Sử dụng giọng văn phù hợp với đối tượng. + Kết hợp lí lẽ và dẫn chứng tiêu biểu. | |
Câu 2 trang 27 SGK Ngữ văn 11 tập 2
Để bác bỏ quan niệm sai lầm: “Không kết bạn với những người học yếu”:
- Có thể dùng các thao tác: truy tìm nguyên nhân, phân tích tác hại của quan niệm sai để bác bỏ, sau đó nêu một số suy nghĩ và hành động đúng.
- Nêu giọng văn nhẹ nhàng, tế nhị, dẫn chứng và lí lẽ thuyết phục để bác bỏ quan niệm sai lầm đó.
Soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ chi tiết
Gợi ý trả lời câu hỏi bài tập soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ trang 24, 25, 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2.
II. Cách bác bỏ
Bài 1 trang 24 SGK Ngữ văn 11 tập 2
a) Luận điểm bị bác bỏ là: "Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh".
Bác bỏ bằng cách: Tác giả Đinh Gia Trinh đã phân tích những luận điểm sai lệch, thiếu chính xác, không có căn cứ khoa học của Nguyễn Bách Khoa.
Luận cứ được đưa ra để bác bỏ là:
- Luận cứ 1: Về di bút của Nguyễn Du
- Luận cứ 2: Căn cứ vào cái khiếu ảo giác của Nguyễn Du
Cách diễn đạt trong thao tác lập luận bác bỏ của tác giả:
- Phối hợp câu tường thuật, câu cảm thán, câu hỏi tu từ
- Sử dụng biện pháp so sánh với những thi sĩ có trí tưởng tượng như Nguyễn Du.
b) Luận điểm bị bác bỏ là: "Nhiều đồng bào chúng ta, để biện minh việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ, đã than phiền rằng tiếng nước mình nghèo nàn".
Bác bỏ bằng cách:
- Chỉ ra nguyên nhân do "sự bất tài của con người" là luận cứ được đưa ra để bác bỏ
- Phải quy lỗi cho sự nghèo nàn của ngôn ngữ hay sự bất tài của con người?
- Phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác của "đồng bào" là luận cứ được đưa ra để bác bỏ là: Họ chỉ biết những từ thông dụng của ngôn ngữ và còn nghèo những từ An Nam hơn bất cứ người phụ nữ và nông dân An Nam nào.
- Ngôn ngữ của Nguyễn Du nghèo hay giàu?
- Vì sao người An Nam có thể dịch những tác phẩm của Trung Quốc sang nước mình, mà lại không thể viết những tác phẩm tương tự.
c) Luận điểm bị bác bỏ là: "Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!"
Bác bỏ bằng cách: Phân tích tác hại của việc hút thuốc lá và chỉ ra nguyên nhân của nó
Luận cứ được đưa ra để bác bỏ là:
- Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền đầu độc những người ở gần anh.
- Có 3 luận chứng tiếp theo chứng minh cho luận cứ.
Cách diễn đạt:
- Phối hợp câu khẳng định và câu cảm thán: “Tội nghiệp thay những cái thai còn nằm trong bụng mẹ”; Hút thuốc thì những người gần anh cũng hít phải luồng khói độc”.
Bài 2 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2
Cách thức bác bỏ:
- Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc lập luận bằng cách nêu tác hại, chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác,… của luận điểm, lập luận ấy.
- Khi bác bỏ, cần tỏ thái độ khách quan, đúng mực.
Soạn Thao tác lập luận bác bỏ chi tiết phần Luyện tập
Bài 1 trang 26 SGK Ngữ văn 11 tập 2
Đọc hai đoạn trích (SGK trang 26, 27) và trả lời các câu hỏi sau:
- Chỉ ra ý kiến, quan điểm mà Nguyễn Dữ và Nguyễn Đình Thi đã bác bỏ ở hai đoạn trích trên.
- Cách bác bỏ và giọng văn của hai tác giả có những nét gì khác nhau?
- Anh (chị) rút ra được những bài học gì về cách bác bỏ?
Trả lời:
Trong đoạn văn trích từ Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dữ đã bác bỏ một luận cứ sai lệch (cứng quá thì gãy). Để bác bỏ điều này, tác giả đã đưa ra lí lẽ (Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà chịu đổi cứng ra mềm?) và dẫn chứng (là hành động đốt cháy đền tà, chống lại yêu ma của Tử Văn) để khẳng định chân lí rằng "kẻ sĩ, không nên kiêng sợ sự cứng cỏi". Giọng văn của Nguyễn Dữ trong đoạn trích dứt khoát, chắc nịch và thuyết phục.
Trong đoạn văn trích từ bài Mấy ý nghĩ về thơ, Nguyễn Đình Thi đã bác bỏ luận điểm sai lầm cho "thơ là những lời đẹp", "thơ là những đề tài đẹp". Để bác bỏ luận điểm này, tác giả đã dẫn ra những dẫn chứng giàu sức thuyết phục: Thơ Hồ Xuân Hương được viết nên từ những ngôn từ hết sức tầm thường, thơ Bô-đơ-le có những đề tài về "xác chó chết đầy dòi bọ",... Khác với Nguyễn Dữ, giọng văn của Nguyễn Đình Thi trong đoạn trích nhẹ nhàng, tế nhị mà vẫn sâu sắc và cũng đầy thuyết phục.
=> Rút ra bài học: Khi bác bỏ cần lựa chọn thái độ và giọng văn phù hợp.
Bài 2 trang 27 SGK Ngữ văn 11 tập 2
Trong lớp có bạn cho rằng: Không kết bạn với những người học yếu. Anh (chị) hãy bác bỏ quan niệm đó.
Gợi ý:
Để bác bỏ quan niệm sai lầm: "Không kết bạn với những người học yếu":
- Có thể dùng các thao tác: truy tìm nguyên nhân, phân tích tác hại của quan niệm sai,... để bác bỏ, sau đó nêu một số suy nghĩ và hành động đúng,...
- Nên dùng giọng văn nhẹ nhàng, tế nhị, tránh đao to, búa lớn,... để thuyết phục người bạn có quan niệm sai lầm đó.
Các ý chính cần đạt được:
- Khẳng định đây là một quan niệm sai lệch
- Phân tích nguyên nhân học yếu của bạn
- Chỉ ra nguyên nhân và tác hại của quan niệm sai lệch trên
- Lấy dẫn chứng: những đôi bạn học tập và giúp đỡ nhau.
- Khẳng định: cần phải kết bạn và giúp đỡ những người học yếu.
Tham khảo dàn ý sau đây:
* Mở bài:
- Ông cha ta từ xưa đã dạy con cháu: Chọn bạn mà chơi.
- Có ý kiến cho rằng: Không nên kết bạn với những người học yếu.
- Ý kiến đó đúng, sai ra sao? Chúng ta nên đối xử với các bạn học yếu trong lớp như thế nào?
* Thân bài: Làm rõ những ý cơ bản sau:
- Mặt đúng của ý kiến trên:
+ Chơi với các bạn học yếu, chúng ta có thể bị ảnh hưởng tiêu cực nếu như không có bản lĩnh vững vàng: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”.
+ Các bạn học yếu vì nhiều lí do, nhưng phần lớn là vì ham chơi, lười học.
+ Thực tế cho thấy tốt lên thì khó, xấu đi thì dễ. Vì thế nếu ta chơi với các bạn yếu kém thì phải cân nhắc thận trọng.
- Mặt chưa đúng:
+ Nếu ta chỉ chơi với các bạn học giỏi, bạn tốt thì các bạn học yếu sẽ có mặc cảm tự ti, khó hòa hợp với tập thể.
+ Điều đó sẽ ảnh hưởng đến kết quả học tập, tu dưỡng và phong trào thi đua của lớp.
- Nên đối xử với các bạn học yếu như thế nào cho đúng?
+ Trước hết, chúng ta không nên xa lánh, hắt hủi mà cần động viên, khích lệ các bạn ấy bằng tình cảm chân thành.
+ Đối với các bạn gặp khó khăn về hoàn cảnh kinh tế hoặc trình độ nhận thức thì chúng ta nên quan tâm giúp đỡ về vật chất, tinh thần, phương pháp học tập.
+ Đối với các bạn ham chơi, thích quậy phá thì kiên trì giải thích, phân tích để đưa bạn về với bổn phận của học sinh là học tập và tu dưỡng cho tốt.
+ Khơi dậy tinh thần thi đua ở các bạn yếu kém, phải tin tưởng vào sự cố gắng và tiến bộ của các bạn ấy.
* Kết bài:
- Cuộc sống hiện đại đặt ra nhiều cơ hội và thách thức cho thế hệ trẻ.
- Mỗi học sinh cần phải có nhận thức đúng đắn trong học tập và tu dưỡng.
- Các bạn yếu kém phải có nghị lực vượt lên chính mình để đáp lại niềm tin yêu của bạn bè, thầy cô, cha mẹ.
Tổng kết Thao tác lập luận bác bỏ
- Bác bỏ là dùng lí lẽ và chứng cứ để gạt bỏ những quan điểm, ý kiến sai lệch hoặc thiếu chính xác,... từ đó, nêu ý kiến đóng của mình để thuyết phục người nghe người đọc
- Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc cách lập luận bằng cách nêu tác hại, chỉ ra nguyên nhân hoặc phân tích những khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác,... của luận điểm, luận cứ, lập luận ấy.
- Khi bác bỏ, cần tỏ thái độ khách quan, đúng mực.
Tham khảo thêm: Soạn bài Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận
// Các em vừa tham khảo nội dung chi tiết bài soạn văn Thao tác lập luận bác bỏ do Đọc Tài Liệu biên soạn gửi tới các em. Mong rằng nội dung của bài hướng dẫn soạn văn 11 bài Thao tác lập luận bác bỏ này sẽ giúp các em ôn tập và nắm vững các kiến thức quan trọng của bài học. Chúc các em luôn đạt được những kết quả cao trong học tập.
[ĐỪNG SAO CHÉP] - Bài viết này chúng tôi chia sẻ với mong muốn giúp các bạn tham khảo, góp phần giúp cho bạn có thể để tự soạn bài Thao tác lập luận bác bỏ một cách tốt nhất. "Trong cách học, phải lấy tự học làm cố" - Chỉ khi bạn TỰ LÀM mới giúp bạn HIỂU HƠN VỀ BÀI HỌC và LUÔN ĐẠT ĐƯỢC KẾT QUẢ CAO.