Trước khi đọc
Câu hỏi: Trong các bài nghiên cứu, phê bình về thơ bạn đã đọc, bạn thích nhất bài nào? Vì sao?
Trả lời:
Trong các bài nghiên cứu, phê bình về thơ đã đọc, tôi thích nhất bài: Gió thanh lay động cành cô trúc (Chu Văn Sơn). Vì bài phê bình, tác giả đã phân tích, cảm nhận về bài thơ Thu vịnh của tác giả Nguyễn Khuyến. Qua đó, người đọc cảm nhận được cảnh mùa thu và tâm hồn của ông đối với quê hương, đất nước.
Trong khi đọc
1. Chú ý một số quan niệm về thơ được tác giả nêu lên và nhận xét.
Một số quan niệm về thơ:
- Có người cho rằng, thơ là những lời đẹp.
- Dưới ngòi bút của Hồ Xuân Hương, những chữ tầm thường của lời nói hàng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi.
+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người.
+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ.
2. Câu hỏi tu từ được dùng nhằm mục đích gì?
- Câu hỏi tu từ: Đầu mối của thơ có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng?
- Tác dụng:
+ làm tăng sắc thái biểu cảm, gợi ra nhiều ý nghĩa, tạo hiệu quả thẩm mĩ.
+ gợi mở để người đọc suy nghĩ về vai trò của tâm hồn con người trong sáng tác thơ ca.
3. Chỉ ra các ý được triển khai ở phần 3
- Hình ảnh thơ: là hình ảnh thực nảy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một hoàn cảnh trạng thái nào đó: hình ảnh thực nẩy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một cảnh huống hoặc trạng thái nào đấy.
- Tư tưởng thơ: Tư tưởng trong thơ gắn liền với cuộc sống Những tư tưởng trong thơ là tư tưởng dính liền với cuộc sống, ở trong cuộc sống. Tư tưởng của nhà thơ nằm ngay trong cảm xúc, tình tự.
- Cảm xúc trong thơ: Cảm xúc luôn gắn với suy nghĩ, tình cảm của con người: Tính chân thật trong thơ, là những hình ảnh bắt nguồn từ sự sống.
- Cái thực trong thơ: Là cái thực của cảm xúc, là biểu hiện một cách chân thực những gì diễn ra ở trong đầu.
4. Người viết chuyển sang bàn luận về khía cạnh nào của thơ?
Tác giả chuyển hướng bàn luận sang các giá trị khác của chữ và tiếng trong thơ.
5. Tác giả quan niệm như thế nào về vần các khía cạnh hình thức khác trong thơ?
- Quan niệm về thơ tự do và thơ không vần: không có thơ tự do, thơ có vần hay thơ không vần, mà chỉ có thơ thực và thơ giả, thơ hay và thơ không hay, thơ và không thơ …
- Nguyễn Đình Thi cho biết những luật lệ của thơ, từ âm điệu, đến vần, đều là những vũ khí rất mạnh trong tay người làm thơ. Nếu thiếu vũ khí ấy trận đánh gay go thêm nhiều, nhưng người làm thơ vẫn có thể thắng. Phải để cho nhà thơ tìm tòi, thử thách, một thời đại mới của nghệ thuật thường bao giờ cũng tạo ra một hình thức thơ mới.
Sau khi đọc
Nội dung chính: Văn bản Mấy ý nghĩ về thơ bàn luận về quan niệm thơ của Nguyễn Đình Thi, nêu lên những suy nghĩ, những quan điểm độc đáo và mới mẻ của tác giả. Thơ chính là tâm hồn, là tiếng nói tâm tình của con người, là sự cô đọng kết tinh, là tổng hợp tất cả những tinh túy trong ngôn ngữ.
Câu 1: Tóm lược nội dung từng phần của văn bản (theo số thứ tự) và nêu mối quan hệ giữa các phần.
Trả lời:
- Tóm lược nội dung từng phần:
+ Phần 1. Một số quan niệm về thơ
+ Phần 2. Sự tinh tế, tỉ mỉ khi làm thơ
+ Phần 3. Quan niệm về hình ảnh trong thơ.
+ Phần 4. Quan niệm của tác giả về giá trị của chữ và tiếng trong thơ
+ Phần 5. Quan niệm của tác giả về thơ vần và các khía cạnh hình thức khác của thơ.
- Mối quan hệ giữa các phần: Các phần trong văn bản liên kết chặt chẽ với nhau, tạo nên một lập luận chặt chẽ, logic: Phần mở đầu, nêu vai trò và những quan niệm sai lầm về thơ ca, dẫn dắt vào phần thân bài. Phần nội dung trình bày những quan điểm của tác giả về thơ ca, làm rõ cho luận điểm được nêu. Phần kết thúc khẳng định lại luận điểm và nêu trách nhiệm của người sáng tác thơ ca.
Câu 2: Ở phần 1 của văn bản, những quan niệm nào về thơ đã được tác giả nêu lên để nhận xét? Mục đích của việc nhận xét đó là gì?
Trả lời:
- Một số quan niệm về thơ:
+ Có người cho rằng, thơ là những lời đẹp.
+ Dưới ngòi bút của Hồ Xuân Hương, những chữ tầm thường của lời nói hàng ngày, nôm na mách qué, đã trở thành những lời thơ được truyền tụng mãi.
+ Nhà thơ ngày nay không đi tìm cái muôn đời viển vông bên ngoài cuộc sống thực của con người.
+ Một nhà phê bình khác cho rằng thơ khác với các thể văn ở chỗ in sâu vào trí nhớ.
- Mục đích của việc nhận xét những quan niệm về thơ:
+ Làm rõ quan điểm của tác giả về thơ: Thơ là tiếng nói của tâm hồn con người, là một thứ âm nhạc nội tâm, là một thứ nhịp điệu, là tiếng nói của chân lý và cái đẹp.
+ Giúp người đọc hiểu rõ hơn về giá trị và vai trò của thơ ca: Thơ ca không chỉ là những lời đẹp, những đề tài đẹp mà còn là tiếng nói của cuộc sống, là tiếng nói của con người.
+ Khuyến khích người đọc sáng tác và thưởng thức thơ ca.
Câu 3: Chỉ ra các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ, phân tích cách triển khai một luận điểm tiêu biểu.
Trả lời:
- Các luận điểm thể hiện quan niệm của tác giả về thơ
+ Thơ là tiếng nói của tâm hồn
+ Đặc trưng của thơ
+ Hình ảnh trong thơ
+ Câu, chữ trong thơ
+ Nhạc của thơ
+ Đường đi của thơ
+ Tính hàm súc của thơ.
+ Thơ tự do và thơ không vần
+ Thơ với thời đại mới.
- Phân tích cách triển khai luận điểm: Khẳng định thơ diễn tả tâm hồn con người:
+ Thao tác giải thích: Thơ là một thứ nhạc, một thứ nhịp điệu bên trong, một thứ nhịp điệu của hình ảnh, tình ý.
+ Thao tác bình luận: Nhịp điệu thơ được hình thành từ những cảm xúc, hình ảnh và trong khoảng im lặng cũng là nơi trú ngụ kín đáo của sự xúc động.
+ Thao tác chứng minh: dẫn ra một câu ca dao, một câu nói của nhà văn Pháp.
Câu 4: Theo tác giả, điều gì đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ? Tác giả đã dùng những thao tác nghị luận nào để làm sáng tỏ điều đó?
Trả lời:
- Theo tác giả, điều đóng vai trò quan trọng trong sáng tạo thơ là:
+ Hình ảnh thơ: là hình ảnh thực nảy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một hoàn cảnh trạng thái nào đó: hình ảnh thực nẩy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một cảnh huống hoặc trạng thái nào đấy.
+ Tư tưởng thơ: tư tưởng trong thơ gắn liền với cuộc sống Những tư tưởng trong thơ là tư tưởng dính liền với cuộc sống, ở trong cuộc sống. Tư tưởng của nhà thơ nằm ngay trong cảm xúc, tình tự.
+ Cảm xúc trong thơ: Cảm xúc luôn gắn với suy nghĩ, tình cảm của con người:
+ Cái thực trong thơ: là cái thực của cảm xúc, là biểu hiện một cách chân thực những gì diễn ra ở trong đầu.
- Tác giả đã dùng những thao tác nghị luận: giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận.
Câu 5: Tác giả cho rằng: chúng ta không nên lo thơ đi vào hình thức này hay hình thức khác... Dùng bất cứ hình thức nào, miễn là thơ diễn tả được đúng tâm hồn con người mới ngày nay. Bạn có tán thành quan điểm đó không? Vì sao?
Trả lời:
- Tôi đồng ý với quan điểm Chúng ta không nên lo thơ đi vào hình thức này hay hình thức khác…Dùng bất cứ hình thức nào, miễn là thơ diễn tả được đúng tâm hồn con người mới ngày nay.
- Lý do:
+ Thơ ca trước hết là để diễn tả cảm xúc, suy tư của con người. Hình thức thơ ca chỉ là phương tiện để truyền tải nội dung.
+ Thơ ca có nhiều thể loại, mỗi thể loại có đặc điểm riêng. Việc sử dụng đa dạng các hình thức thơ ca sẽ giúp cho thơ ca phong phú và đáp ứng được nhu cầu thể hiện nội dung đa dạng của con người.
+ Do sự phát triển của thế giới nghệ thuật, hình thức thơ ca cũng cần thay đổi để phù hợp với sự thay đổi đó. Việc bó buộc thơ ca vào những hình thức cũ kỹ sẽ khiến cho thơ ca trở nên lạc hậu và không thể diễn tả được đúng tâm hồn con người mới ngày nay.
+ Ở thời đại mới, tình cảm nội dung mới, đòi hỏi một hình thức mới, điều quan trọng không phải thể loại thơ mà là thơ diễn tả được đúng tâm hồn con người.
Câu 6: Theo bạn, nội dung nghị luận của văn bản còn có ý nghĩa đối với thực tế sáng tác thơ hiện nay nữa không? Vì sao?
Trả lời:
- Nội dung nghị luận về thơ của Nguyễn Đình Thi vẫn còn nguyên ý nghĩa với thực tế sáng tác thơ hiện nay.
- Bởi những vấn đề tác giả đặt ra có giá trị về ý nghĩa thời sự, tính chất khoa học đúng đắn, gắn chặt chẽ với cuộc sống và thực tiễn sáng tác thi ca, sáng tạo thơ. Quan niệm thơ ca luôn có giá trị ở mọi thời đại.
Câu 7: Từ văn bản này, bạn rút ra được điều gì bổ ích cho bản thân trong việc hiểu bản chất của thơ và việc đọc thơ?
Trả lời:
- Từ văn bản, tôi rút ra được một số điều bổ ích cho bản thân trong việc hiểu bản chất của thơ và việc đọc thơ:
+ Thơ là tiếng nói của tâm hồn, sự kết hợp hài hòa giữa tình cảm và lý trí.
+ Thơ là sự kết tinh của những rung động sâu sắc nhất của con người.
+ Cần đọc nhiều thơ, đọc đi đọc lại nhiều lần để thấm nhuần ý nghĩa và cảm xúc của bài thơ, từ đó suy nghĩ về cuộc sống và về bản thân.
* Kết nối đọc – viết:
Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cách hiểu của bạn về ý kiến: Bài thơ là sợi dây truyền tình cảm cho người đọc.
Trả lời:
Có thể nói Bài thơ là sợi dây truyền tình cảm cho người đọc. Thơ ca là tiếng nói của tâm hồn con người, là nơi con người gửi gắm những cảm xúc, suy tư của mình. Khi đọc thơ, ta như được kết nối với tâm hồn của tác giả, được đồng cảm và chia sẻ những cung bậc cảm xúc khác nhau. Nó là một hình thức nghệ thuật mà người viết sử dụng từ ngôn ngữ để thể hiện những suy nghĩ, cảm xúc và trạng thái tâm trạng của mình. Bằng cách sắp xếp các từ và câu thành những đoạn thơ, người viết có thể tạo ra một không gian tưởng tượng, một cảm xúc sâu lắng và một trạng thái tâm trạng đặc biệt cho người đọc. Bài thơ có thể làm cho người đọc cảm nhận và hiểu sâu hơn về những tình cảm và ý nghĩa mà người viết muốn truyền đạt.