A- Kiến thức cơ bản Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự
I. Khái niệm
- “Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc, thể hiện một ý nghĩa”.
- Chi tiết là “tiểu tiết của tác phẩm mang sức chứa lớn về cảm xúc và tư tưởng”. Chi tiết có thể là một lời nói, một cử chỉ, một hành động của nhân vật, hoặc một sự vật, một hình ảnh thiên nhiên, một nét chân dung,... Mỗi sự việc có thể có nhiều chi tiết.
- Sự việc tiêu biểu là những mốc quan trọng góp phần hình thành bố cục, từ đó dẫn dắt câu chuyện, từng bước hoàn chỉnh văn bản.
- Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu là khâu quan trọng trong quá trình viết hoặc kể lại một câu chuyện.
II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu
- Muốn chọn được chi tiết, sự việc tiêu biểu khi viết bài văn tự sự, trước hết cần nắm được yêu cầu của đề văn. Cần phải hình dung được cốt truyện, các nhân vật và quan hệ của chúng.
- Các chi tiết, sự việc đưa vào bài văn có thể do ta đọc, hoặc tự phát hiện, hoặc ghi lại trong cuộc sống nhưng nhất thiết phải nổi bật, hấp dẫn, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung biểu hiện tư tưởng chủ đề của bài văn.
B- Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự
Đọc tài liệu tổng hợp nhiều cách trả lời các câu hỏi SGK Ngữ văn 10 tập 1 trang 62, 63, 64 để có thể giúp các bạn học sinh có các bài soạn Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự khác nhau mà vẫn hay nhất.
Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự ngắn nhất
II. Cách chọn ự việc, chi tiết tiêu biểu
Câu 1 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc truyện "An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy" (SGK, trang 62) và trả lời các câu hỏi sau:
a. Tác giả dân gian kể chuyện gì?
b. Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu: […] Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ?’’ (chi tiết 1) Mị Châu đáp: “Thiếp có áo gấm lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông ngỗng mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu (chi tiết 2). Có thể coi sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy’’ không, vì sao ?
Trả lời:
Truyện An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy kể về:
- Công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước: Tác giả dân gian trình bày quá trình hình thành đất nước và nguyên nhân để mất nước
- Tình cha- con: An Dương Vương đau đớn khi phải chém đầu đứa con ngây thơ Mị Châu
- Tình vợ chồng: Mị Châu- Trọng Thủy là mối tình ngang trái, dù đứng hai chiến tuyến nhưng tình cảm của họ sâu nặng
b, Sự việc tiêu biểu
- Hai chi tiết mở ra bước ngoặt, tình tiết mới, sự việc mới.
Những chi tiết trong câu chuyện đều là những chi tiết tiêu biểu bởi vì nếu không có chi tiết Mị Châu Trọng Thủy lấy dấu lông ngỗng giao hẹn thì Trọng Thủy sẽ không tìm thể theo dấu vết đó đánh chiếm và dành thắng lợi hoàn toàn.
Câu 2 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Chọn kể một vài chi tiết về người con trai của lão Hạc.
Có thể dựa vào các chi tiết sau để kể lại câu câu truyện:
– Anh con trai trở về và gặp lại ông giáo, được nghe kể lại chuyện của cha mình (chuyện mất mùa, lão Hạc phải bán chó, chuyện lão sang thưa chuyện, rồi lão tự tử bằng bả chó…)
– Hai người ra thăm mộ lão Hạc, anh con trai đã ở đây để dọn dẹp lại mộ cha
– Anh gặp ông giáo, gửi lại những gì cha gửi, rồi lên đường tham gia kháng chiến.
Câu 3 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.
Trả lời:
Các bước cần thiết khi chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự:
– Xác định đề tài, chủ đề của bài văn (Chủ đề đời sống xã hội, văn hóa, học đường…)
– Dự kiến cốt truyện (Mở đầu – diễn biến – kết thúc, các sự việc phải liên kết với nhau, xây dựng tuyến nhân vật để triển khai cốt truyện)
– Triển khai các sự việc bằng các chi tiết (Xây dựng các chi tiết lớn, các biến cố nhỏ, cách giải quyết vấn đề…)
III. Luyện tập
Câu 1 trang 63 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc văn bản Hòn đá xù xì (SGK, trang 63 - 64) và trả lời câu hỏi:
a. Khi kể chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo anh (chị), làm như thế có được không? Vì sao?
b. Từ đó anh (chị) rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự.
Trả lời
a) Không thể bỏ qua sự việc “hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ trên vũ trụ xuống” vì chi tiết này có vai trò chuẩn bị cho sự việc ở phần kết thúc đoạn. Nó tạo ra nội dung tư tưởng cho bài văn. Nếu không có sự việc này thì chắc người làng và đám trẻ ghét bỏ vì không phục vụ vào cuộc sống hàng ngày của họ, họ sẽ không bao giờ thấy được “vẻ đẹp” và giá trị thực sự của hòn đá.
b) Từ sự việc này có thể rút ra bài học: Khi lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu cho bài văn tự sự cần cân nhắc kĩ càng và thận trọng. Các sự việc chi tiết được chọn phải góp phần dẫn dắt cốt truyện, phải tô đậm tính cách của nhân vật, tạo ra sự hấp dẫn và tập trung vào chủ đề của bài văn.
Câu 2 trang 64 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc đoạn "Uy-lít-xơ trở về” (SGK, trang 64) và thực hiện các yêu cầu sau:
- Hô-me-rơ kể chuyện gì?
- Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc nào? Có thể coi đây là thành công của Hô-me-rơ trong nghệ thuật kể chuyện không? Vì sao?
Trả lời:
- Đoạn trích Uy-lít-xơ trở về kể về cuộc gặp mặt của Uy-lít-xơ với người vợ sau hai mươi năm xa cách.
- Trong phần cuối của đoạn trích có một sự việc quan trọng: Hô-me-rơ đã tưởng tượng ra cảnh "người đắm tàu" để so sánh với tâm trạng của Pê-nê-lôp khi nhận ra chồng mình. Đây là một thành công trong nghệ thuật kể chuyện sử thi của Hô-me-rơ, vì chi tiết này lột tả được tâm trạng, bản chất của nàng Pê-nê-lốp, gây được cảm xúc mạnh mẽ cho người đọc.
Soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự hay nhất
II. Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu
Bài 1 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc truyện "An Dương Vương và Mị Châu, Trọng Thủy" (SGK, trang 62) và trả lời các câu hỏi sau:
a. Tác giả dân gian kể chuyện gì?
b. Trong truyện có sự việc Trọng Thủy và Mị Châu chia tay nhau, Trọng Thủy hỏi Mị Châu: […] Ta lại tìm nàng, lấy gì làm dấu ?’’ (chi tiết 1) Mị Châu đáp: “Thiếp có áo gấm lông ngỗng […] đi đến đâu sẽ rứt lông ngỗng mà rắc ở ngã ba đường để làm dấu (chi tiết 2). Có thể coi sự việc và chi tiết trên là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy’’ không, vì sao ?
Trả lời:
a. Tác giả dân gian kể về:
- Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước: tác giả dân gian muốn giải thích một cách "nhẹ nhàng" nỗi đau mất nước và nhấn mạnh tinh thần cảnh giác, phê phán tính chủ quan trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Tình vợ chồng: Mị Châu và Trọng Thủy - câu chuyện về mối tình ngang trái nhưng son sắt thủy chung. Hai vợ chồng tuy đứng ở hai bên chiến tuyến nhưng tình cảm của họ vẫn vô cùng sâu nặng. Vì thế mà họ đã sống chết thủy chung với lời thề.
- Tình cha, con: Giữa An Dương Vương và Mị Châu. Câu chuyện về nỗi đau đớn của người cha khi dứt ruột kết liễu đứa con mình vì cô công chúa ngây thơ đã vô tình có tội với dân với nước.
b. Những chi tiết đã cho là những sự việc và chi tiết tiêu biểu trong “Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thủy’’. Vì:
+ Theo dấu lông ngỗng do Mị Châu rắc, Trọng Thủy cùng quân lính đuổi theo hai cha con An Dương Vương.
+ Cha con An Dương Vương cùng đường.
Các sự việc trên nối tiếp nhau bằng quan hệ móc xích, nhân quả theo đúng cốt truyện. Nếu bỏ qua sự việc trên thì truyện không liền mạch, cốt truyện sẽ bị phá vỡ và đặc điểm tính cách nhân vật sẽ không nổi bật.
Bài 2 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Chọn kể một vài chi tiết về người con trai của lão Hạc.
Gợi ý trả lời:
Có thể kể các chi tiết:
- Anh con trai về, nghe ông giáo kể về cha.
+ Lão Hạc đau khổ khi phải bán chú chó vàng
+ Làng mất vè sợi, Lão Hạc phải ăn củ chuối, sung luộc để sống.
+ Lão Hạc bòn tiền gửi ông giáo để lo việc tang ma.
+ Cái chết đau đớn đầy tự trọng của Lão Hạc.
+ Ông giáo trao kỉ vật cho cậu con trai.
- Cùng ông giáo, anh con trai xúc động ra viếng mộ cha.
+ Nói với cha về những năm tháng vất vả của đời mình.
+ Ân hận vì đã bỏ ra đi.
+ Hứa với cha sẽ sống sao cho xứng đáng với sự hi sinh của cha.
- Anh con trai lão Hạc gửi lại ông giáo những di vật và ra đi.
+ Cảm ơn ông giáo vì đã quan tâm giúp đỡ cha mình.
+ Kể cho ông giáo biết anh đã giác ngộ và là một người cách mạng.
+ Xin gửi lại ông giáo những kỉ vật của cha để lại tiếp tục ra đi chiến đấu.
+ Hứa hẹn ngày về.
Tham khảo:
Về tới đầu làng, thấy cảnh xóm làng tuy còn xơ xác, tiêu điều, nhưng khí thế cách mạng sôi nổi, anh bồi hồi nhớ lại những kỉ niệm xưa... Chạy nhanh về nhà, anh tìm bóng dáng người cha thân thương, anh chạy từ nhà ra vườn, đôi chân cuống quýt, miệng gọi “bố ơi” liên tục. Gọi mãi không có tiếng trả lời, thẫn thờ bước vào nhà bất chợt nhìn lên bàn thờ anh thấy bát hương thờ bên cạnh bát hương của mẹ ngày nào, biết là của bố anh bật khóc nức nở. Khóc cho bao năm xa cách, khóc cho sự thương xót bao năm người cha già vắng sự chăm sóc của con trai. Cảm thấy có lỗi vô cùng, anh lang thang trong làng và gặp lại ông giáo. Hai người ngồi tâm tình và kể lại bao chuyện đã xảy ra.
Bài 3 trang 62 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Từ những việc làm trên, anh (chị) hãy nêu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự.
Trả lời:
Cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự:
- Xác định mục đích của việc lựa chọn (để kể lại, để viết bài văn tự sự hoặc để làm dẫn chứng cho một việc làm nào đó…).
- Xác định đề tài của văn bản: Kể về một trận đánh, về tình mẹ con, vợ chồng, ...
- Dự kiến cốt truyện
+ Cốt truyện truyền thống, thường gồm các phần: trình bày, khai đoạn (thắt nút), phát triển, đỉnh điểm (cao trào) và kết thúc (mở nút).
+ Cốt truyện phóng khoáng kiểu hiện đại: là cốt truyện không theo lô-gic kể trên, có thể đảo lộn hoặc thiếu một phần nào đó hoặc có loại tự sự mà không có cốt chuyện (chỉ miêu tả những dòng cảm xúc).
- Cuối cùng ta hãy chia cốt truyện thành các đoạn, mỗi đoạn chọn một vài sự việc, chi tiết tiêu biểu nổi bật.
III. Luyện tập
Bài 1 trang 63 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc văn bản Hòn đá xù xì (SGK, trang 63 - 64) và trả lời câu hỏi:
a. Khi kể chuyện này, có người định bỏ sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống. Theo anh (chị), làm như thế có được không? Vì sao?
b. Từ đó anh (chị) rút ra bài học gì về cách lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu khi viết bài văn tự sự.
Trả lời
a.
– Sự việc hòn đá xấu xí được xác định là rơi từ vũ trụ xuống là một sự việc tiêu biểu của văn bản, vì vậy không thể lược bỏ sự việc này được.
+ Sự việc đó là bước ngoặt cho toàn bộ câu chuyện.
+ Sự việc này tạo ra nội dung tư tưởng của bài văn.
+ Sự việc này làm đổi thay tiến trình của truyện.
b. Bài học rút ra:
– Khi lựa chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu cần cân nhắc kĩ càng và thận trọng
– Các sự việc, chi tiết được chọn phải góp phần dẫn dắt cốt truyện, tô đậm tính cách nhân vật và làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của bài văn.
Bài 2 trang 64 SGK Ngữ văn 10 tập 1
Đọc đoạn "Uy-lít-xơ trở về” (SGK, trang 64) và thực hiện các yêu cầu sau:
- Hô-me-rơ kể chuyện gì?
- Ở phần cuối đoạn trích, tác giả đã chọn một sự việc quan trọng, đó là sự việc nào? Có thể coi đây là thành công của Hô-me-rơ trong nghệ thuật kể chuyện không? Vì sao?
Trả lời:
Đoạn văn “ Uylitxơ trở vể” kể về cuộc gặp mặt của Uy-lít-xơ với người vợ sau hai mươi năm xa cách. Nàng Pê-nê-lốp thử thách chồng bằng bí mật chiếc giường và nhận ra chồng mình bằng một cách rất thông minh và cảm động.
Trong phần cuối đoạn trích, Hô-me-rơ đã chọn sự việc Pê-nê-lốp thử chồng bằng bí mật của chiếc giường. Sự việc này có các chi tiết tiêu biểu : Pê-nê-lốp nhờ nhũ mẫu khiêng giường ra khỏi phòng. Uy-lít-xơ giật mình hỏi lại, sau đó nói rõ đặc điểm của chiếc giường mà chỉ có hai vợ chồng mới biết. Nhờ vậy, Pê-nê-lốp nhận ra chồng trong niềm xúc động nghẹn ngào.
Trong sự việc này các chi tiết tiêu biểu là các chi tiết miêu tả chiếc giường đặc biệt (gian phòng của hai vợ chồng được xây quanh cây cảm lãm, gốc cây được đẽo thành một chiếc chân giường làm thành chiếc giường bất di bất dịch…). Đoạn kể này có thể coi là một thành công trong nghệ thuật kể chuyện sử thi của Hô-me-rơ. Nó độc đáo, bất ngờ và lôgíc bởi nó làm tô lên vẻ đẹp tính cách và phẩm chất của các nhân vật sử thi. Lối kể này cũng tạo ra sự hấp dẫn li kì. Vì thế mà nó lôi cuốn, giục giã tính tò mò và sự quan tâm khám phá của người đọc sách.
-/-
---KẾT QUẢ CẦN ĐẠT---
- Biết chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu để viết bài văn tự sự
---NỘI DUNG CẦN GHI NHỚ---
- Để viết một bài văn tự sự cần lựa chọn được các sự việc, chi tiết tiêu biểu.
- Các sự việc, chi tiết tiêu biểu ấy có tác dụng dẫn dắt câu chuyện, tô đậm tính cách nhân vật và tập trung thể hiện chủ đề của câu chuyện
Hướng dẫn Soạn văn lớp 10 (trả lời câu hỏi và bài tập soạn bài SGK) chi tiết tại doctailieu.com giúp các em soạn bài Chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự đầy đủ, từ ngắn gọn tới chi tiết để các em học môn văn dễ dàng hơn mỗi ngày.