Trước khi đọc:
Câu hỏi : Trong lịch sử và trong cuộc sống đời thường, có những thất bại khiến cho người đời không chỉ cảm thấy buồn thương, tiếc nuối mà còn nể phục, kính trọng. Hãy kể về một thất bại như thế và cho biết điều gì gây ấn tượng với bạn.
Trả lời:
- Trong lịch sử và trong cuộc sống đời thường, có những thất bại khiến cho người đời không chỉ cảm thấy buồn thương, tiếc nuối mà còn nể phục đó là nhà khoa học Edison. Edison đã trải qua hơn 10.000 lần thất bại trước khi phát minh thành công dây tóc bóng đèn. Sau mỗi lần thất bại, Edison lại rút ra bài học kinh nghiệm để tiếp tục thử nghiệm. Sự kiên trì, không ngừng nỗ lực của Edison đã khiến ông trở thành một nhà phát minh vĩ đại, được người đời nể phục.
- Điều gây ấn tượng với tôi:
+ Tinh thần dũng cảm, dám nghĩ dám làm của Edison.
+ Sự kiên trì, không ngừng nỗ lực của Edison dù gặp nhiều thất bại.
+ Niềm đam mê, cống hiến của Edison cho khoa học.
Trong khi đọc:
1. Hình dung thời gian, không gian của hai câu thơ đầu.
- Thời gian: những năm 1407 – 1409, khi quân Minh tràn vào nước ta.
- Không gian: rộng lớn, mênh mông, xã hội bao trùm bởi những biến loạn.
2. Chú ý:
- Các hình ảnh thể hiện hoàn thành, khát vọng, tâm trạng của nhân vật trữ tình.
- Biện pháp tu từ đối ở hai liên thơ giữa.
* Các hình ảnh thể hiện hoàn cảnh, khát vọng, tâm trạng của nhân vật trữ tình: thế sự ngổn ngang, đất trời bất tận, anh hùng hận xót xa, quốc thù chưa trả,...
* Biện pháp tu từ được sử dụng ở hai liên thơ giữa:
- Ẩn dụ:
+ Trí chủ hữu hoài phù địa trục: Ẩn dụ chí lớn muốn xoay chuyển càn khôn, giúp đời.
+ Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà: Ẩn dụ khát vọng được cống hiến, lập công danh nhưng không có cơ hội.
+ Gươm: khí phách anh hùng, khát vọng cống hiến.
+ Bóng nguyệt: sự cô đơn, lạc lõng.
- Đối:
+ Trí chủ › ‹ tẩy binh
+ Phù địa trục › ‹ vãn thiên hà
- So sánh: hình ảnh bóng nguyệt với gươm
Sau khi đọc:
Nội dung chính: Bài thơ Cảm hoài của Đặng Dung khi ông đem quân giúp vua Trùng Quang Đế của nhà Hậu Trần, nhưng do lòng người ly tán, quân binh ít ỏi, lương thực thiếu thốn nên cuối cùng đã thất bại.
Câu 1 : Xác định thể thơ và nhân vật trữ tình của bài thơ.
Trả lời:
- Thể thơ: thất ngôn bát cú Đường luật
- Nhân vật trữ tình: tác giả - nhà thơ Đặng Dung
Câu 2 : Hình ảnh nào trong bốn câu thơ đầu đã gợi ra được hoàn cảnh - tình thế của nhân vật trữ tình? Hoàn cảnh - tình thế đó có đặc điểm gì?
Trả lời:
- Những hình ảnh trong bốn câu thơ đầu đã gợi ra hoàn cảnh – tình thế của nhân vật trữ tình: thế sự ngổn ngang, trời đất bất tận, đồ điếu công thành dễ, anh hùng hận xót xa.
- Đặc điểm của hoàn cảnh tình thế đó:
+ tình thế phức tạp hỗn loạn, thời thế đảo điên, giặc xâm lược đã khơi dậy sự bất bình, uất ức.
+ nhà thơ muốn góp công sức cho đất nước nhưng đành bất lực bởi tuổi đã già.
Câu 3 : Nhân vật trữ tình có những cảm xúc, suy nghĩ gì khi đối diện với hoàn cảnh – tình thế đó?
Trả lời:
- Nhân vật trữ tình có những cảm xúc, suy nghĩ khi đối diện với hoàn cảnh - tình thế đó:
+ lòng dạ bối rối, cảm thấy bi kịch của người anh hùng khi trước thời cuộc.
+ nỗi cay đắng, xót xa, của người anh hùng thất thế, lỡ bước, chán trường, bất lực trước cuộc đời bão giông.
Câu 4 : Trong hai câu luận, tác giả đã sử dụng những biểu tượng quen thuộc của thơ trung đại để bày tỏ nỗi lòng. Hãy giải thích ý nghĩa của một số biểu tượng (xoay trục đất, rửa binh khí, kéo sông Ngân,...) và nêu cảm nhận về nổi lòng của nhân vật trữ tình.
Trả lời:
- Giải thích ý nghĩa của một số biểu tượng:
+ xoay trục đất: con người ấp ủ hoài bão, muốn lên cao chiếm lĩnh.
+ rửa binh khí: chuẩn bị binh sĩ trước khi xuất chinh, chuẩn bị cho chiến tranh.
+ kéo sông Ngân: thể hiện ý chí chiến đấu.
- Nỗi lòng nhân vật trữ tình: ý sẵn sàng chiến đấu bảo vệ đất nước.
Câu 5 : Phân tích ý nghĩa của hình ảnh người tráng sĩ mài gươm trong hai câu kết.
Trả lời:
Đến hai câu thơ cuối bài nhà thơ khắc họa hình ảnh người tráng sĩ mài gươm mang trong mình khát khao dâng hiến và hành động quyết tâm. Kỉ độ Long Tuyền đới nguyệt ma, tức là bao phen đội trăng để mài gươm báu Long Tuyền. Hai câu thơ cuối vừa khắc họa được tâm trạng đau buồn của một kẻ lỡ vận ngậm ngùi nhìn cuộc đời trôi đi bao nhiêu hoài bão vẫn còn dang dở. Người tráng sĩ xuất hiện với vẻ đẹp bi tráng, giữa một bên là sự bi phẫn về tuổi già với một bên là hành động bền bỉ mài gươm dưới trăng. Hình ảnh này tô đậm khí chất của đấng anh hùng hay cũng chính là tác giả với ý chí mạnh mẽ, âm thầm nhưng uy nghiêm.
Câu 6 : Nêu một số biểu hiện của phong cách cổ điển trong bài thơ.
Trả lời:
- Một số biểu hiện của phong cách cổ điển trong bài thơ:
+ Nội dung: giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và tinh thần yêu nước.
+ Biểu tượng quen thuộc của thơ trung đại xoay trục đất, rửa binh khí, kéo sông Ngân,...
+ Điển tích, điển cố: tẩy binh, mài gươm
+ Thể thơ cổ thi: thất ngôn bát cú
* Kết nối đọc – viết:
Bài tập : Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một biểu tượng mà bạn cho là đặc sắc trong bài thơ Cảm hoài.
Trả lời:
Bài thơ "Cảm hoài" là một tác phẩm tiêu biểu của Đặng Dung, thể hiện tấm lòng yêu nước cao đẹp và ý thức sâu sắc về trách nhiệm của một người con trai thời loạn. Nhà thơ không chỉ bày tỏ khát khao cống hiến, cứu nước giúp đời mà còn lột tả tâm trạng xót xa, đau khổ khi chưa kịp hoàn thành nghiệp lớn. Đặng Dung đã khéo léo sử dụng hai hình ảnh biểu tượng độc đáo, mang tầm vóc vũ trụ: "phù địa trục" và "vấn thiên hà". Đây là hình ảnh của một con người to lớn, ấp ủ hoài bão, với mong muốn lên cao chiếm lĩnh trời đất, xoay chuyển xã hội đảo điên, mong muốn đóng góp sức lực của mình. Qua biểu tượng này, ta thấy rõ nhà thơ là một người khao khát cống hiến tài năng, thổ lộ ước muốn về một tương lai hòa bình, thịnh vượng, không còn chiến tranh và chết chóc. Hình ảnh bi tráng của người anh hùng tuy thất thế nhưng vẫn hiên ngang, đầy tự hào và quyết tâm.