Soạn bài Luyện từ và câu: Quan hệ từ trong 109 - 111 SGK Tiếng Việt 5 tập 1 sẽ giúp các em học sinh củng cố lại kiến thức về Quan hệ từ đã được học ở bài trước, từ đó hướng dẫn các em giải quyết các bài tập trong SGK thật đơn giản, dễ hiểu.
Kiến thức cần ghi nhớ
1. Quan hệ từ là gì?
Quan hệ từ là từ nối các từ ngữ hoặc các câu, nhằm thể hiện mối quan hệ giữa những từ ngữ hoặc những câu ấy với nhau: và, với, hay, hoặc, nhưng, mà, thì, của, ở, tại, bằng, như, để, về,…
VD:
- Dù đúng hay sai thì cậu ấy cũng phải về nhà.
- Lan và Mai là đôi bạn cùng tiến trong học tập.
2. Các quan hệ từ thường gặp
Nhiều khi, từ ngữ trong câu được nối với nhau bằng một cặp quan hệ từ. Các cặp quan hệ từ thường gặp là:
Vì…nên…; do….nên….; nhờ….mà…: Biểu thị quan hệ nguyên nhân – kết quả
VD:
Vì trời mưa nên chúng tôi quyết định ở nhà.
Do lười học nên Hoa đã bị điểm kém trong bài kiểm tra vừa rồi
Nhờ kiên trì mà anh ấy đã đạt được cái gật đầu từ cô ấy
Nếu…thì…; hễ…thì…: Biểu thị giả thiết – kết quả, điều kiện – kết quả
VD:
Nếu mẹ đồng ý thì tối nay em sẽ đi xem phim với Hoa.
Hễ anh ấy nói chuyện thì lũ trẻ con trong xóm lại bắt đầu cười
Tuy…nhưng…; mặc dù…nhưng…: Biểu thị quan hệ tương phản
VD
Tuy đường xa nhưng Hoa chưa bao giờ đi học muộn.
Mặc dù mất điện nhưng Lan vẫn kiên trì ngồi học bài.
Không những….mà…; không chỉ…mà….:; Biểu thị quan hệ tăng tiến
VD
Không những lười học mà Hoa còn mải chơi.
Không chỉ chăm học mà Lan còn chăm làm việc nhà
Gợi ý làm bài tập SGK
I. Nhận xét
Câu 1 (trang 109 sgk Tiếng Việt 5): Trong mỗi ví dụ dưới đây, từ in đậm dùng để làm gì?
a. Rừng say ngây và ấm nóng.
Ma Văn Kháng
b. Tiếng hót dìu dặt của họa mi giục các loài chim dạo lên những khúc nhạc tưng bừng, ca ngợi núi sông đang đổi mới.
Võ Quảng
c. Hoa mai trổ từng chùm thưa thớt, không đơm đặc như hoa đào. Nhưng cành mai uyển chuyển hơn cành đào.
Theo Mùa xuân và phong tục Việt Nam
Gợi ý trả lời
a. từ "và" dùng để nối hai từ "say ngây" – "ấm nóng"
b. "Tiếng hót dìu dặt" được nối với "họa mi" bằng từ "của".
c. chữ "như" để nối "Hoa mai…" với "hoa đào". Từ "nhưng" để nối 2 câu với nhau.
Câu 2 (trang 110 sgk Tiếng Việt 5): Quan hệ giữa các ý ở mỗi câu dưới đây (rừng cây bị chặt phá – mặt đất thưa vắng bóng chim; mảnh vườn nhỏ bé – bầy chim vẫn về tụ hội) được biểu hiện bằng những cặp từ nào?
a. Nếu rừng cây bị chặt phá xơ xác thì mặt đất sẽ ngày càng thưa vắng bóng chim.
b. Tuy mảnh vườn ngoài ban công nhà Thu thật nhỏ bé nhưng bầy chim vẫn thường rủ nhau về tụ hội.
Gợi ý trả lời
Đó là các cặp quan hệ từ in đậm: nếu…thì…; tuy… nhưng…
II.Luyện tập
Câu 1 (trang 110 sgk Tiếng Việt 5): Tìm quan hệ từ trong mỗi câu sau và nêu rõ tác dụng của chúng.
a. Chim, Mây, Nước và Hoa đều cho rằng tiếng hót kì diệu của Họa Mi đã làm cho tất cả bừng tỉnh giấc.
Võ Quảng
b. Tôi đi giữ bãi dâu và có cảm giác như đang lội dước dòng sông cạn.
Dương Thị Xuân Quý
c. Những hạt mưa to và nặng bắt đầu rơi xuống như ai ném đá, nghe rào rào.
Nguyễn Thị Ngọc Tú
Gợi ý trả lời
a) và, của là quan hệ từ.
và dùng để nối "Chim, Mây, Nước" với "Hoa"
của dùng để nối "tiếng hót kì diệu" với "Họa Mi"
b) và, như là quan hệ từ.
và dùng để nối "tôi đi giữa bãi dâu" với "có cảm giác".
như dùng để nối (so sánh) "cảm giác" với "đang lội dưới dòng sông cạn".
c) và, như là quan hệ từ.
và dùng để nối "to" với "nặng"
như dùng để nối (so sánh) "rơi xuống" với "ném đá"
Câu 2 (trang 111 sgk Tiếng Việt 5): Xác định cặp quan hệ từ ở mỗi câu sau và cho biết chúng biểu thị quan hệ gì giữa các bộ phận của câu?
a. Vì mọi người tích cực tham gia Tết trồng cây nên quê hương em có nhiều cánh rừng xanh mát.
b. Tuy hoàn cảnh gia đình khó khăn nhưng bạn Hoàng vẫn luôn học giỏi.
Gợi ý trả lời
a. "Vì… nên…" là cặp quan hệ từ biểu thị quan hệ nguyên nhân – kết quả.
b. "Tuy… nhưng…" là cặp quan hệ từ biểu thị quan hệ điều kiện – kết quả.
Câu 3 (trang 111 sgk Tiếng Việt 5): Đặt câu với mối quan hệ từ: và, nhưng, của
Gợi ý trả lời
- Vào đầu năm học mới, nhiều hôm trời mưa rất to. Nhưng các bạn lớp em đều đi học đầy đủ và đúng giờ.
- Trăng, sao và mây trời đã làm cho bầu trời đêm thu đẹp mơ mộng.
- Những dụng cụ học tập như bút máy, bút chì, thước kẻ, com-pa, tẩy… và sách vở, em đều giữ gìn cẩn thận, lúc nào cũng sẵn sàng.
- May của bầu trời. Mây của những cơn mưa. Nhưng có lúc mây còn che mát những ngày hè nắng gắt.
***
Soạn bài Luyện từ và câu: Quan hệ từ lớp 5 trang 109 - 111 SGK Tiếng Việt 5 tập 1 của Đọc tài liệu, hi vọng các em sẽ ghi nhớ và sử dụng thuần thục các quan hệ từ, cặp quan hệ từ trong những câu, từ và ứng dụng vào các bài tập làm văn thật khéo léo.