Phân tích tình huống truyện Bến quê để thấy được nghệ thuật xây dựng tình huống truyện đầy nghịch lí của Nguyễn Minh Châu, qua đó hiểu hơn về những nội dung, thông điệp mà tác giả muốn gửi gắm thông qua tác phẩm.
Nội dung tình huống truyện Bến quê
1. Tình huống truyện:
Trong truyện ngắn Bến quê, tác giả đã xây dựng hai tình huống truyện đầy nghịch lí đó là:
- Tình huống thứ nhất: Nhân vật Nhĩ làm công việc tạo điều kiện cho anh đi khắp mọi nơi trên thế giới, nhưng cuối đời anh lại bị bệnh liệt toàn thân.
- Tình huống thứ hai: Nhĩ phát hiện vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông, khao khát muốn đặt chân lên đó nên đã nhờ cậu con trai thực hiện ước muốn đó, tuy nhiên đứa con mải chơi nên đã lỡ chuyến đò sang sông duy nhất trong ngày và không thực hiện được ước muốn của cha.
2. Tóm tắt tình huống truyện Bến quê
Trong suốt cuộc đời với niềm đam mê khám phá và phiêu lưu, Nhĩ đã có cơ hội đặt chân đến nhiều vùng đất trên thế giới. Nhưng cuối cùng, anh phải đối mặt với tình cảnh đau lòng do căn bệnh quái ác. Bệnh tật khiến Nhĩ liệt nửa người, phải nằm một chỗ và chỉ có thể quan sát thế giới bên ngoài qua một cửa sổ nhỏ. Nhưng từ ô cửa sổ ấy, Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông mà anh đã bỏ qua trước đó. Ước mơ cuối cùng của Nhĩ là được chạm đến bãi bồi ấy, nhưng hiện thực đã cản trở ước mơ đó. Thậm chí, khi Nhĩ nhờ con trai đến thăm vùng đất đó thay mình, anh vẫn không thể thực hiện được điều ước cuối cùng vì con trai đã bỏ lỡ chuyến đò cuối cùng để đến đó vì mải mê chơi cờ thế trên đường.
3. Ý nghĩa của hai tình huống truyện:
- Đặt nhân vật vào một chuỗi tình huống có tính chất nghịch lí, truyện muốn phát hiện một điều có tính quy luật: Trong cuộc đời của con người thường khó tránh khỏi những vòng vèo, chùng chình.
- Thức tỉnh mọi người hãy biết trân trọng những vẻ đẹp bình dị, gần gũi, bền vững gia đình, quê hương.
Top 3 bài văn hay phân tích tình huống truyện Bến quê đầy nghịch lí
Phân tích tình huống truyện Bến quê mẫu 1:
Có thể nói rằng thành công của một tác phẩm tự sự phụ thuộc vào việc tác giả đã tạo ra những tình huống độc đáo, hấp dẫn độc giả. Ví dụ, truyện ngắn "Bến quê" của Nguyễn Minh Châu là một ví dụ về tác phẩm tự sự thành công với tình huống nghịch lí hết sức đặc biệt.
Nhĩ đã dày công khám phá nhiều vùng đất trên thế giới trong suốt cuộc đời, nhưng căn bệnh hiểm nghèo đã khiến anh tàn phế toàn thân, không thể tự di chuyển, phải nhờ vợ là chị Liên giúp đỡ trong mọi sinh hoạt. Tình huống trớ trêu xảy ra khi Nhĩ bị liệt nhưng phát hiện ra vẻ đẹp đặc biệt của bãi bồi bên kia sông ngay trước cửa sổ nhà, nhưng không thể đặt chân lên đó. Anh đã nhờ đứa con trai thực hiện giúp mình điều ước ấy, nhưng cậu bé lại mải mê chơi cờ thế trên đường và để lỡ mất chuyến đò ngang duy nhất trong ngày, khiến Nhĩ không thể thực hiện được mong ước cuối cùng.
Bến quê khai thác nhiều tình huống nghịch lí. Tác giả đặt nhân vật vào hoàn cảnh đặc biệt đó là đã từng đi đến hầu hết mọi nơi trên thế giới nhưng giờ đây lại bị mắc một căn bệnh hiểm nghèo và nằm liệt giường không thể di chuyển. Nghịch lí đó dẫn đến nghịch lí thứ hai: Nhĩ trong những ngày cuối đời phát hiện ra vẻ đẹp mới lạ của một cảnh vật trước cửa sổ nhà anh đang ở, đó là bãi bồi bên sông. Mặc dù rất gần nhưng anh biết mình không bao giờ có thể đặt chân lên mảnh đất ấy nữa. Nhĩ phải nhờ cậu con trai thực hiện ước muốn của mình đó là được đặt chân lên bãi bồi bên kia sông. Tuy nhiên, do đam mê cờ thế, cậu con trai đã bỏ lỡ chuyến đò ngang duy nhất trong ngày. Như vậy là một nghịch lí khác đã xảy ra ngoài sự tính toán của Nhĩ.
Tác giả đã tạo ra một loạt các tình huống nghịch lí để nhắc nhở người đọc về sự bất thường và ngẫu nhiên trong cuộc sống và số phận con người. Những điều này vượt ra ngoài sự dự định, ước muốn, toan tính và hiểu biết của con người. Tác giả cũng muốn gửi gắm cho độc giả những suy nghĩ về cuộc đời, rằng trong khi chúng ta luôn hướng đến những điều cao xa, chúng ta có thể bỏ qua những vẻ đẹp gần gũi ngay bên cạnh mình. "Con người ta trên đường đời thật khó tránh được những cái điều vòng vèo hoặc chùng chình" và chỉ khi chúng ta sắp từ giã cuộc sống thì mới nhận ra rằng sự giàu có và vẻ đẹp đều nằm trong những thứ bình thường và gần gũi với chúng ta, như bãi bồi bên sông ngoài cửa sổ, như người vợ tảo tần giàu lòng chung thủy và đức hi sinh.
Như vậy, thông qua nhân vật Nhĩ, Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những phát hiện mang tính quy luật của bản thân: Cuộc đời con người luôn ẩn chứa những điều nghịch lí, bất ngờ và trên đường đời, ta luôn khó tránh khỏi những điều vòng vèo, chùng chình. Truyện ngắn cũng thức tỉnh mỗi chúng ta cần trân trọng những điều bình dị, gần gũi xung quanh ta, nhất là gia đình, quê hương.
Phân tích tình huống truyện Bến quê mẫu 2:
Tình huống trong truyện được sáng tạo để làm nổi bật tính cách, suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật, đồng thời truyền đạt chủ đề nội dung của tác phẩm. Có thể nói, tình huống truyện là chìa khóa để khám phá tác phẩm, giúp các nhân vật nổi lên và trở nên sống động. Trong truyện ngắn Bến quê của Nguyễn Minh Châu cũng xuất hiện nhiều tình huống đặc biệt như vậy. Tác giả đã đặt nhân vật Nhĩ vào tình huống sinh tử, mắc bệnh hiểm nghèo nhưng vẫn khao khát sống và thực hiện ước mơ trong những ngày cuối đời.
Trong truyện, tác giả đã đặt nhân vật Nhĩ vào một tình huống đầy nghịch lí. Khi còn trẻ, Nhĩ từng là một người thích khám phá thế giới, đi công tác khắp nơi trên Trái Đất. Nhưng vào cuối đời, anh mắc căn bệnh hiểm nghèo và phải phụ thuộc hoàn toàn vào vợ, bị buộc chặt với giường bệnh. Điều đó đã giúp anh nhận ra rằng, dù trước đây anh luôn muốn tìm kiếm những điều mới mẻ và xa xôi, nhưng vẻ đẹp và giá trị thực sự của cuộc sống lại nằm ở những điều bình dị, quen thuộc như bãi bồi bên sông.
Trong tháng ngày đau ốm, Nhĩ chẳng thể làm gì ngoài nhìn ra khung cửa sổ. Nhưng cũng chính từ đó, anh mới cảm nhận được sự chăm sóc và hy sinh của người vợ tảo tần. Tình huống này giúp người đọc hiểu thêm về suy nghĩ của Nhĩ về cuộc sống và truyền tải một thông điệp sâu sắc về sự quan tâm và trân trọng những điều tuyệt vời xung quanh chúng ta, những món quà mà chúng ta đã bỏ qua trong cuộc sống vì đuổi theo những giấc mơ xa xôi.
Trong tình huống truyện thứ hai, Nhĩ khao khát khám phá vùng đất bãi bồi ven sông. Tuy nhiên, giờ đây anh đã không thể tự mình di chuyển được và chỉ có thể ngồi nhìn bên cửa sổ. Nhĩ mới nhận ra mình đã bỏ qua những khoảnh khắc đẹp và gần gũi nhất với mình trong khi vẫn mơ mộng về những thứ xa xôi. Nhĩ chỉ có thể nhờ đôi chân của đứa con trai Tuấn để thực hiện giấc mơ đó. Anh dõi theo từng bước chân của con trai trong hành trình này.
Nhưng rồi cậu con trai của Nhĩ lại bận rộn với trò chơi cờ thế trên hè phố và có nguy cơ lỡ chuyến đò cuối cùng trong ngày. Nhĩ bất lực và chỉ có thể vùng vẫy với toàn bộ sức mạnh của mình, dùng hết sức lực đu mình ra phía cửa sổ, giơ cánh tay khoát khoát như muốn thúc giục con nhanh đi đi, không để cho những thứ vô nghĩa cám dỗ. Tình huống này cho thấy rằng con người thường bị lôi cuốn và sa ngã vào những thứ tầm thường xung quanh. Nếu không đủ tỉnh táo để vượt qua những giây phút chùng chình, vòng vèo đó thì sẽ rất dễ đánh mất những cơ hội quý giá.
Những ai đã đọc truyện Bến quê chắc hẳn vẫn nhớ mãi hình ảnh Nhĩ rướn mình nhìn về phía bãi bồi xa xăm bên ngoài khung cửa sổ, suy ngẫm về một cuộc đời mơ ước đầy phiêu lưu nhưng lại bỏ qua vẻ đẹp hiện thực ngay trước mắt. Cảnh tượng này đánh thức trong lòng người đọc những cảm xúc khó tả, làm nổi bật lên hình tượng nhân vật và phản ánh thế giới nội tâm sâu thẳm bên trong con người anh, đồng thời làm nổi bật chủ đề của tác phẩm.
Phân tích tình huống truyện Bến quê mẫu 3:
Bến quê được rút từ tập truyện cùng tên của tác giả Nguyễn Minh Châu xuất bản vào năm 1985, là một truyện ngắn thể hiện rõ tinh thần đổi mới về tư tưởng và nghệ thuật của tác giả. Mặc dù cốt truyện rất bình dị và đơn giản, nhưng tác phẩm lại chứa đựng những ý nghĩa triết lí sâu sắc. Tác phẩm ghi lại những gì Nhĩ, nhân vật chính, thấy và nghe được khi nằm trên giường bệnh, suy ngẫm về cuộc đời, con người và cách sống. Nhờ những chi tiết nhỏ nhặt này, Nguyễn Minh Châu đã truyền tải cho độc giả những trăn trở về cuộc sống và việc trân trọng, yêu quý những giá trị bình dị của quê hương. Bến quê là nơi Nhĩ trở về sau nhiều năm xa cách, nơi ông tìm thấy sự bình yên và hạnh phúc đơn giản và tác giả đã khéo léo nhắc nhở chúng ta rằng hãy trân trọng, nâng niu vẻ đẹp của quê hương, nơi chôn nhau cắt rốn của chúng ta.
Trong tác phẩm, tình huống truyện đóng vai trò quan trọng, là hạt nhân của cấu trúc thể loại. Nó là một hoàn cảnh đặc biệt được tạo ra bởi một sự kiện đặc biệt, trong đó cuộc sống hiện lên đậm nét nhất và tác giả truyền tải ý nghĩa tư tưởng của mình một cách rõ ràng nhất. Thành công của một tác phẩm phản ánh ở hai phương diện: nội dung và nghệ thuật. Về phương diện nội dung, người ta thường đánh giá tác giả đã đề cập đến một vấn đề nào đó có ý nghĩa xã hội và tư tưởng. Tình huống trong truyện là một phần của phương diện nghệ thuật. Với ý nghĩa đó, có thể nói rằng Bến quê là một tác phẩm thành công về mặt nghệ thuật, vì nó đã xác định được một tình huống truyện độc đáo, hấp dẫn. Tình huống trong truyện ngắn Bến quê là những mâu thuẫn, suy ngẫm tạo nên hoàn cảnh và điều kiện cho nhân vật Nhĩ bộc lộ tính cách của mình.
Do đặc thù của công việc, Nhĩ đã từng đi khắp nơi trên thế giới nhưng giờ đây lại mắc một căn bệnh hiểm nghèo, khiến anh phải dán chặt tấm thân mình với chiếc phản gỗ. Một lần được vợ đỡ dậy, anh nhận ra rằng anh chưa bao giờ đặt chân đến bãi bồi bên kia sông. Anh bắt đầu thèm khát cảm giác khám phá không gian này và nhờ đứa con trai Tuấn - người đang học đại học ở một thành phố phía Nam và vừa nghỉ hè về - thay anh để đặt chân đến bến sông. Anh muốn trải nghiệm cảm giác đặt từng bước chân lên mặt đất, dấp dính phù sa. Từ khi Tuấn bước xuống thang gác với đôi dép sa bô, Nhĩ căng thẳng, cố gắng tập trung để theo dõi con thuyền mỗi ngày đến bến này, và anh cũng nhận ra rằng con trai của mình đã chậm chân.
Nách vẫn còn kè kè cuốn sách dịch và mải đắm chìm trong đám người chơi phá cờ thế trên đường phố. Anh tính toán mọi thứ một cách cẩn trọng, nhưng Tuấn thì không hiểu được. Anh cảm thấy buồn khi nghĩ về sự ngắn ngủi và nghiệt ngã của thời gian, điều mà Tuấn chưa trải qua. Anh suy nghĩ rằng, con người trên cuộc đời này thật khó tránh khỏi những vòng vèo và chùng chình, và hơn nữa cậu bé đã không thấy gì hấp dẫn ở phía bên kia sông. Nhưng có lẽ chỉ có anh đã trải qua, đã bước chân khắp nơi trên thế giới mới hiểu được vẻ đẹp của một bãi bồi trên sông Hồng, kể cả trong những nét đơn giản. Và điều đó khiến anh say mê xen lẫn ân hận, đau đớn bởi không thể giải thích hết được cảm xúc đó.
Nhân vật Nhĩ trong truyện quả đã trải qua những thử thách đầy cam go trên con đường đời, được đo bằng các đơn vị lớn lao như vùng, miền, quốc gia, châu lục, đại dương. Và nhiệm vụ anh đảm nhiệm hẳn cũng mang tầm quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên giờ đây anh mới phát hiện ra cái không gian trước mắt chỉ không quá một tầm nhìn từ cửa sổ nhà anh chứ không phải là không gian vũ trụ đầy hùng vĩ, “đăng cao, vọng viễn”. Anh không phải là người li hương gần suốt cả cuộc đời như Hạ Tri Chương, nhưng lại cảm thấy xa lạ với cái gần gũi đến mức tự trách sao mình chưa đặt chân đến đó bao giờ. Trong tâm hồn nhân vật, đó không phải là trạng thái nặng nề của sự cắn rứt lương tâm, bởi vì không có một dòng nào trong truyện phủ nhận những gì anh đã trải qua và đóng góp cho sự nghiệp chung. Nhưng đó chỉ là một niềm hối tiếc pha chút ân hận: "tại sao trong những năm tháng trải bước khắp mọi phương trời, ta lại không một lần ngoái đầu để nhìn ra được vẻ đẹp của những thứ thân quen, gần gũi nhất, nơi đã sinh ra ta, nuôi ta lớn thành người và sẽ là nơi ta nằm xuống mãi mãi trong lòng đất mẹ?". Đó là bước thức nhận của tâm hồn và trí tuệ trên lộ trình dài dặc, quanh co của đường đời.
Giờ đây, Nhĩ cần sự giúp đỡ của vợ, con và hàng xóm để nằm hoặc ngồi dậy. Anh đã sử dụng những phép so sánh đầy nghịch lí như vừa nghe tiếng dép Tuấn lộp bộp nện xuống thang, Nhĩ đã cố gắng tập trung mọi sức lực để lê lết dần trên chiếc phản gỗ. Khi nhấc mình ra được bên ngoài phiến nệm nằm, anh tưởng mình vừa trải qua một chuyến công tác hai năm ở một quốc gia Nam Mỹ. Sự thật là anh vẫn chưa nhích đến được bên cửa sổ. Anh phải nhờ lũ trẻ nhà tầng dưới để đi hết từ mép tấm nệm nằm ra mép tấm phản để dõi nhìn "cái mũ cói rộng vành và chiếc áo sơ mi màu trứng sáo" xem nó có bị lỡ chuyến đò cuối cùng trong ngày hay không.
Cuộc đời của Nhĩ không dài nhưng cũng không quá ngắn. Điều đó được chứng minh bởi con trai thứ hai của anh - Tuấn đã vào đại học được tròn một năm, nhưng đến bây giờ Nhĩ mới để ý thấy Liên vợ mình đang mặc chiếc áo vá. Mỗi ngày, thời gian trôi qua với Nhĩ rất chậm và dài dằng dặc: "Hôm nay đã là ngày mấy rồi em nhỉ?". Trong tâm trí của Nhĩ, thời gian còn lại thật ngắn ngủi: Không biết Tuấn có lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày không.
Nhĩ đang cố gắng tập trung những chút sức lực cuối cùng để đẩy mình nhô người ra ngoài. Anh vươn một cánh tay gầy guộc ra phía cửa sổ, như thể đang khẩn thiết gọi ai đó. Lúc đó, nỗi lo của Nhĩ còn đáng sợ hơn cả tiếng gọi đò trên bến vắng My Lăng thuở nào.
Tiếng gọi đò, gọi đò như oán trách
Gọi đò thôi run rẩy cả ngành trăng.
(Bến Mỵ Lãng, Yến Lan)
Phân tích diễn biến tâm lý của Nhĩ trong không gian nhỏ hẹp của căn phòng, tấm phản và khung cửa sổ. Mặc dù bến sông quê gần nhà, nhưng giờ đây trở nên xa cách và gây cảm giác bất lực cho nhân vật. Không gian nhỏ này hiển lên rõ ràng trước mắt qua cái nhìn cận cảnh, tạo ra sự tương phản mạnh mẽ với không gian lớn được tái hiện bằng cái nhìn xa xôi từ quá khứ:
- Anh cứ tập tành và uống thuốc cho đểu. Sang tháng mười, nhất định anh đi lại được.
- Vậy thì đầu hoặc giữa tháng mười một, anh sẽ đi Thành phố Hồ Chí Minh một chuyến.
- Đi Thành phố Hồ Chí Minh thì chắc chẳng được nhưng anh có thể chống gậy đi trong nhà. Hoặc tiến triển tốt hơn, em có thể đỡ anh men cầu thang bước xuống một bậc… hoặc giả anh lại khoẻ hơn, chúng mình có thể bước xuống hai bậc.
- Ừ, tưởng gì… nhất định đầu tháng mười anh sẽ đi ra được đến đầu cầu thang…”
Cùng với không gian ấy là sự đối chứng của thời gian thực tại ngắn ngủi – đời thường với thời gian đời người mà Nhĩ đã trải qua. Bến quê được đặt trong tương quan không gian và thời gian đó. Nó là tất cả những phát hiện ấm áp tình người, tình đời của nhân vật mà cũng là của tác giả trước những gì gắn bó nhất, thân quen nhất, những gì hồn nhiên, thuần phác nhất của mảnh đất sinh ra chúng ta và sẽ đón chúng ta về khi nhắm mắt xuôi tay. Bến quê là một nhận thức sáng ngời của nhân vật Nhĩ về đường đời và cuộc đời. Nhưng thật đáng tiếc, khi thức tỉnh được chân lý đó thì anh lại không còn khả năng để thực hiện. Đó là sự bất lực của thực tại trước khát vọng bình dị, đẹp đẽ như một yêu cầu tất yếu. Người đọc trân trọng Bến quê, trân trọng những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc về con người và cuộc đời của nhà văn, thức tỉnh mỗi người hãy trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, gần gũi của gia đình, quê hương.
Thông qua nhân vật Nhĩ và những tình huống đầy nghịch lí, tác giả đã đem đến cho người đọc những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc sống và số phận con người. Và ở mỗi giai đoạn của cuộc đời, ta có thể tìm thấy một bài học riêng cho mình từ Nhĩ. Với thế hệ chúng ta hiện tại, nhờ Nhĩ, ta hiểu được tầm quan trọng của việc sống gắn bó với quê hương và đất nước, nơi vẫn còn giữ được vẻ đẹp bình dị, hồn hậu và tình cảm chan chứa. Không ai có thể đọc Bến quê mà không cảm thấy trong lòng có một nỗi buồn, trở thành một cảm giác xúc động. Có chút gì đó se sẽ buồn, có chút gì đó xót xa, nhưng những cảm nhận về vẻ đẹp gần gũi, bình dị của quê hương vẫn luôn được lưu giữ trong tâm trí mãi mãi.
-/-
Qua tham khảo một số bài mẫu phân tích tình huống truyện Bến quê của tác giả Nguyễn Minh Châu trên đây, hi vọng các bạn đã có những ý tưởng hay cho nội dung bài phân tích của mình. Tham khảo thêm các bài văn hay khác tại mục tài liệu Văn mẫu 9 do Đọc Tài Liệu sưu tầm, tổng hợp để tự rèn luyện kỹ năng làm văn. Chúc các bạn học tốt !