Phân tích bài thơ Mẹ và quả của Nguyễn Khoa Điềm - một tác phẩm giàu cảm xúc, ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng và công lao to lớn của mẹ. Nhằm giúp các em học sinh có thể phân tích sâu sắc bài thơ này, bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết từ việc tìm hiểu bố cục, nội dung đến phân tích nghệ thuật đặc sắc của bài thơ. Qua đó, các em sẽ cảm nhận được trọn vẹn thông điệp ý nghĩa mà nhà thơ muốn gửi gắm.
Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm
1. Tác giả Nguyễn Khoa Điềm
- Nguyễn Khoa Điềm (15 - 4 - 1943) sinh ra tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế;
- Quê quán: làng An Cựu, xã Thủy An, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
- Ông tốt nghiệp khoa Văn của Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, từng hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế; xây dựng cơ sở cách mạng, viết báo, làm thơ… và trở thành hội viên hội nhà văn năm 1975.
- Ông từng giữ các chức vụ như Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin, Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V, Đại biểu Quốc hội khóa X, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương.
- Thơ của Nguyễn Khoa Điềm lấy chất liệu từ văn học Việt Nam và cảm hứng từ quê hương, con người, và tình thần chiến đấu của người chiến sĩ Việt Nam yêu nước... giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, mang màu sắc chính luận.
- Tác phẩm chính: Đất ngoại ô (thơ, 1973); Cửa thép (ký, 1972); Mặt đường khát vọng (trường ca, 1974); Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986); Thơ Nguyễn Khoa Điềm (thơ, 1990);
2. Bài thơ Mẹ và quả
- Xuất xứ: Rút ra từ tập Thơ Nguyễn Khoa Điềm, Tuyển tập 40 năm do tác giả chọn, NXB Văn học, Hà Nội, 2012.
- Nội dung: Ca ngợi tình yêu thương, sự hi sinh của người mẹ dành cho con, sự hiếu thảo, biết ơn của con với người mẹ thân yêu của mình.
- Bố cục bài thơ chia làm 2 phần:
+ Phần 1 (2 khổ thơ đầu): Thể hiện lòng mong mỏi đợi chờ cũng như công phu khó nhọc của người mẹ khi chăm sóc cây trái trong vườn.
+ Phần 2 (khổ thơ cuối): Sự băn khoăn lo lắng khi mẹ đã già mà mình còn chưa trưởng thành.
Dàn ý phân tích bài thơ Mẹ và quả
1. Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Nêu bật những nét nổi bật về tiểu sử, phong cách thơ của Nguyễn Khoa Điềm, đặc biệt là mối liên hệ với đề tài về mẹ, về quê hương trong thơ ông.
+ Nguyễn Khoa Điềm: Nhà thơ lớn, được biết đến với những tác phẩm phản ánh chân thực cuộc sống chiến tranh và hòa bình.
+ "Mẹ và quả" là một trong những bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Khoa Điềm, được sáng tác năm 1970, phản ánh tình mẫu tử thiêng liêng và sâu sắc.
2. Thân bài phân tích nội dung bài thơ Mẹ và quả
a) Phân tích khổ thơ 1, 2
- Hai khổ thơ đầu nói đến lòng mong mỏi đợi chờ cũng như công phu khó nhọc của người mẹ khi chăm sóc cây trái trong vườn.
- Tác giả sử dụng hình ảnh trái bầu, trái bí để nói tới công ơn của mẹ: Những quả như quả bí xanh, quả bầu đúng là có “dáng giọt mồ hôi mặn” - là công sức của mẹ bao ngày tháng vun trồng.
- Từ chuyện trồng cây, nhà thơ liên tưởng đến chuyện trồng người (chuyện chăm sóc, bồi dưỡng con người).
+ Tác giả ví mình như một thứ quả mà người mẹ đã gieo trồng.
+ Phải cố gắng học tập trau dồi để xứng đáng với tấm lòng người mẹ đã cất công nuôi nấng dạy dỗ, và kì vọng vào tương lai của con mình.
b) Phân tích khổ cuối
- Mỗi chúng ta quả đúng giống như là một thứ quả mà người mẹ đã “gieo trồng”, “vun xới”, đợi mong và có khi là cả sự kì vọng vào tương lai của con mình nữa.
- Nỗi "hoảng sợ" của đứa con:
Tôi hoảng sợ, ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.
+ Hình ảnh "bàn tay mẹ mỏi": Sự già yếu của mẹ, thời gian không chờ đợi
+ Hình ảnh "quả non xanh": Sự chưa trưởng thành, chưa hoàn thiện của người con.
- Hai câu thơ cuối đầy ẩn ý, vừa là sự băn khoăn về trách nhiệm của bản thân, vừa là sự lo lắng về một điều tất yếu (“bàn tay mẹ mỏi” sự mòn mỏi đợi chờ, không chịu đựng được nữa).
-> Người con lo lắng khi mình còn là thứ “quả non xanh” (chưa đến độ chín, chưa trưởng thành, hoặc rộng hơn có thể chưa làm được những điều xứng đáng với sự mong chờ của mẹ, có thể trở thành những người không tốt,…), thì người mẹ đã không còn nữa.
=> Sự lo lắng sâu sắc là biểu hiện cao của ý thức trách nhiệm phải đền đáp công ơn người đã nuôi nấng dạy dỗ mình. Chữ “mẹ” ở đây còn có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc.
c) Phân tích mở rộng
- Phân tích mối quan hệ giữa "mẹ" và "quả" trong bài thơ:
+ “Quả" là kết quả của sự lao động vất vả của người mẹ.
+ "Quả" là hình ảnh ẩn dụ cho tình yêu thương, sự hi sinh của người mẹ dành cho con.
+ "Quả" là biểu tượng cho sự trưởng thành của con người, được nuôi dưỡng bởi tình yêu của mẹ.
- Phân tích vai trò của tình mẹ trong cuộc đời mỗi người
+ Tình yêu của mẹ là động lực để con người vươn lên trong cuộc sống.
+ Tình yêu của mẹ là nguồn sức mạnh, là điểm tựa vững chắc cho con người.
+ Tình yêu của mẹ góp phần hình thành nhân cách và tâm hồn mỗi người.
c) Đặc sắc nghệ thuật
- Sử dụng các biện pháp tu từ ẩn dụ, hoán dụ để làm nổi bật hình ảnh người mẹ.
- Thể thơ 7 chữ kết hợp 8 chữ giàu nhịp điệu, sâu lắng.
- Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc, dễ hiểu.
3. Kết bài
- Khẳng định giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của bài thơ: Bài thơ là lời ca ngợi về người mẹ, về quê hương đất nước, về giá trị của tình mẫu tử thiêng liêng, cao đẹp nhất của con người.
- Mở rộng: Cảm nhận về tình mẫu tử qua bài Mẹ và quả, nêu những liên hệ, suy ngẫm về tình mẫu tử trong cuộc sống hiện tại.
"Mẹ và quả" là một bài thơ giản dị, mang nhiều giá trị nhân văn sâu sắc
TOP 5 bài văn mẫu phân tích bài thơ Mẹ và quả hay và đặc sắc
Phân tích Mẹ và quả bài văn mẫu số 1
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam hiện đại, ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị sâu sắc về tình cảm gia đình, quê hương đất nước. Trong số đó, bài thơ "Mẹ và quả" là một sáng tác đặc biệt, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và sự trăn trở của người con trước công ơn sinh thành, dưỡng dục. Với ngôn ngữ giản dị mà giàu hình ảnh, bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc, gợi lên những cảm xúc sâu lắng về tình mẹ, về sự hy sinh thầm lặng và những nỗi niềm chất chứa trong lòng mỗi người con.
Bài thơ là lời của người con nói với mẹ về công lao chăm sóc, nuôi dưỡng của người mẹ thật vĩ đại:
“Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng”
Mảnh vườn của mẹ cứ vần xoay theo năm tháng mùa màng cho những trái ngọt thơm. Cả cuộc đời của mẹ đã vất vả vun trồng, chăm sóc cây cối ra hoa kết trái. Không chỉ là chuyện “trồng cây”, mà còn cả việc “trồng người”:
“Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống”
Con ngày càng trưởng thành nhờ bàn tay chăm sóc của mẹ. Cũng giống như cây bầu, cây bí mà mẹ trồng đang ngày càng phát triển. Cụm từ “lớn xuống” gợi ra một hình ảnh trong thực tế khi cây bầu, bí được trồng trên giàn nên khi quả phát triển sẽ mọc thẳng xuống. Câu thơ tạo được vế đối giữa “lớn lên” và “lớn xuống” ở cả hai chiều cao và sâu của cuộc đời, của không gian và thời gian đều in dấu của bàn tay mẹ. Đặc biệt, trong sự liên tưởng so sánh giữa “giọt mồ hôi” vất vả của mẹ nuôi ta khôn lớn càng nặng thêm như những quả bầu, quả bí:
"Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi”
Cây trả công cho người bằng những mùa quả. Và người trồng luôn mong rằng vọng mùa vụ sau sẽ tốt hơn mùa trước. Còn với khu vườn trồng người của mẹ, ngoài chín tháng mười ngày thai nghén khổ đau, mẹ mong từng giờ đứa con của mình tập nói, tập đi những bước đi đầu tiên trong đời.
“Và chúng tôi một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ gặt hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh”
Thời gian qua đi, đứa con ngày càng khôn lớn. Còn mẹ lại càng già đi, thêm tuổi tác. Nhân vật trữ tình đã“hoảng sợ” khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh”, lo lắng rằng bản thân còn chưa trưởng thành.
Bài thơ "Mẹ và quả" của Nguyễn Khoa Điềm đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc về tình mẫu tử thiêng liêng và sự trăn trở của người con trước công ơn trời biển của mẹ. Qua hình ảnh giàu ý nghĩa và ngôn ngữ giản dị mà sâu lắng, bài thơ đã chạm đến trái tim mỗi chúng ta, khơi gợi tình yêu thương và lòng biết ơn đối với đấng sinh thành. "Mẹ và quả" không chỉ là một tác phẩm văn học có giá trị nghệ thuật mà còn là một lời nhắc nhở, một thông điệp ý nghĩa về tình mẫu tử, về trách nhiệm và bổn phận của mỗi người con đối với mẹ cha.
Phân tích Mẹ và quả bài văn mẫu số 2
Trong muôn vàn tình cảm thiêng liêng của con người, tình mẫu tử luôn là thứ tình cảm cao quý và đáng trân trọng nhất. Tình yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con cái đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho biết bao thi sĩ, nhạc sĩ sáng tác nên những tác phẩm nghệ thuật lay động lòng người. Bài thơ Mẹ và quả được sáng tác năm 1982, ngân lên như lời tỉ tê tâm sự giản dị, chân thành của Nguyễn Khoa Điềm với mỗi chúng ta về người mẹ yêu kính của thi sĩ.
Mẹ và quả là lời của người con nói về người mẹ của mình - một người mẹ mang đầy đủ đặc điểm của những người phụ nữ Việt Nam ta xưa nay. Bài thơ đã gợi cho ta nhiều ấn tượng sâu sắc: những đứa con giống như những loại quả mẹ vun trồng, một lòng chăm sóc chờ ngày đơm hoa kết trái nhận quả ngọt. Mẹ đã bỏ bao công sức, tâm huyết, tình yêu thương chỉ mong các con nên người. Bài thơ không chỉ nói về công lao to lớn của mẹ mà còn thể hiện sự biết ơn, tình yêu thương, trân trọng mà người con dành cho mẹ. Nhan đề bài thơ Mẹ và quả có vẻ rất đơn giản, nhưng nó không thoáng qua nhẹ nhàng mà đọng lại, gợi thức trong mỗi chúng ta nhiều suy ngẫm về người mẹ trải bao vất vả cưu mang, chăm chút để cho nhiều thứ quả trên đời, trong khi đó đạo lí sống của con người là “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.
Bài thơ chia làm ba khổ, tất cả gồm 12 dòng thơ với âm lượng mỗi dòng không đều nhau (5 dòng 7 chữ, 7 dòng 8 chữ). Giai điệu của bài thơ không mượt mà, du dương bởi tác giả ít quan tâm đến việc phối thanh, gieo vần; chủ yếu nhà thơ muốn bày tỏ cảm xúc chân thành, những suy nghĩ nghiêm túc gởi vào trong những hình ảnh thơ bình dị làm chúng ta nhớ mãi.
Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng
“Những mùa quả mẹ trồng” ẩn dụ cho việc mẹ sinh ra, nuôi nấng, chăm sóc những đứa con thơ gian nan, vất vả nhưng mẹ luôn cố gắng đầy tâm huyết. Phép so sánh “Những mùa quả lặn rồi lại mọc/ Như mặt trời, khi như mặt trăng” mang ý nghĩa cứ hết mùa quả này mẹ lại trồng mùa quả khác cũng giống như vòng tuần hoàn lặp đi lặp lại của mặt trời và mặt trăng; liên tưởng này giúp bạn đọc dễ dàng hình dung ra những công lao to lớn của mẹ. Tình yêu của mẹ dành cho con là duy nhất và ấm áp như ánh mặt trời, mỗi người sưởi ấm trái đất. Nhưng tình yêu của con đối với mẹ không phải lúc nào cũng dễ dàng thể hiện và có thể diễn đạt thành lời:
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi
Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?
Thứ tình cảm đẹp nhất trên cuộc đời là tình mẹ - tình cảm ấy là vô điều kiện, chẳng có người mẹ nào lúc chăm con lại nghĩ về việc sau này mình được báo hiếu như thế nào, chỉ cần con lớn lên khỏe mạnh là đủ. Nghệ thuật hoán dụ: Bàn tay mẹ mỏi chỉ sự già nua và sự ra đi của mẹ. Hình ảnh: “Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi / Mình vẫn còn một thứ quả non xanh” gợi suy nghĩ: Sẽ là một nỗi sợ nếu phải rời xa vòng tay mẹ khi chưa đủ trưởng thành để đối diện với phong ba bão táp ngoài kia; sẽ không còn bến đỗ bình yên chúng ta có thể quay về sau những mệt mỏi.
Bằng sự trải nghiệm cuộc sống, với một tâm hồn giàu suy tư trăn trở trước lẽ đời, Nguyễn Khoa Điềm đã nhận thức được mẹ là hiện thân của sự vun trồng bồi đắp để con là một thứ quả ngọt ngào, giọt mồ hôi mẹ nhỏ xuống như một thứ suối nguồn bồi đắp để những mùa quả thêm ngọt thơm. Quả không còn là một thứ quả bình thường mà là “quả” của sự thành công, là kết quả của suối nguồn nuôi dưỡng. Những câu thơ trên không chỉ ngợi ca công lao to lớn của mẹ, của thế hệ đi trước với thế hệ sau này mà còn lay thức tâm hồn con người về ý thức trách nhiệm, sự đền đáp công ơn sinh thành của mỗi con người chúng ta với mẹ.
Phân tích Mẹ và quả bài văn mẫu số 3
Không vội vàng gấp gáp như Xuân Diệu, thơ Nguyễn Khoa Điềm mang một nét riêng, giàu suy tư với mạch cảm xúc dồn nén, lời thơ nhẹ nhàng mà sâu lắng mang đến cho người đọc những cảm xúc mới mẻ. Mẹ và quả là một bài thơ giản dị, mang nhiều giá trị nhân văn gợi trong lòng chúng ta nhiều suy nghĩ về công lao to lớn của đấng sinh thành. Tác phẩm được nhà thơ sáng tác vào năm 1982, là những lời tâm sự chân thành, đầy tình cảm của người con đối với người mẹ kính yêu của mình - điển hình cho những người phụ nữ truyền thống Việt Nam.
“Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
…
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?”
“Mẹ và quả” với những lời thơ giản dị, đơn giản, dễ hiểu tạo nên điểm nhấn đặc biệt cho tác phẩm. Khiến cho người đọc không khỏi bồi hồi xúc động bởi ai cũng được lớn lên trong vòng tay yêu thương của mẹ. “Mẹ và quả” kể về công lao của mẹ, là hình ảnh điển hình của người phụ nữ Việt Nam truyền thống. Những trái cây ngọt ngào mà mẹ vun trồng qua năm tháng trong vườn là hình ảnh ẩn dụ cho những giọt mồ hôi, công sức chăm bẵm, nuôi dưỡng những đứa con mình trưởng thành. Nhan đề ngắn gọn “Mẹ và quả” nghe rất đơn giản thế nhưng ẩn sâu bên trong lại chứa đựng những ý nghĩa vô cùng lớn lao. Nó không chỉ nói đến công lao, sự hy sinh của mẹ dành cho con mà còn khắc sâu vào tâm trí mỗi người đọc, gợi nhắc về tình yêu cao cả của mẹ. Từ đó trong lòng mỗi người con cần luôn có trách nhiệm đối với tình yêu đó. Tác phẩm gợi ta nhắc đến việc “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, gợi truyền thống biết ơn, trân trọng đối với những người sinh thành ra chúng ta.
Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng.
Mở đầu bài thơ là những thành công trong việc trồng trọt của người mẹ. Suốt bốn mùa mẹ xoay quanh việc vun trồng để cho ra những trái ngọt. Cuộc đời mẹ gắn liền với mảnh vườn nhỏ bé ấy, ươm trồng lên bao trái ngọt. Những mùa quả mẹ trồng là hình ảnh ẩn dụ đến việc mẹ sinh ra, nuôi dưỡng và chăm sóc những đứa con trong khó khăn, vất vả. Nhưng không vì thế mà một giây phút nào mẹ nghỉ ngơi, mẹ vẫn luôn cố gắng hết mình để đem đến cho con mình những điều tốt đẹp nhất. Hình ảnh so sánh “Những mùa quả lặn rồi lại mọc/ Như mặt trời, khi như mặt trăng” thể hiện sự liên tưởng sáng tạo, tình yêu của mẹ dành cho con không bao giờ dừng. Tình yêu ấy tuần hoàn, liên tục như một sự thật hiển nhiên của mặt trăng và mặt trời. Giống như sự thay phiên nhau của mặt trời và mặt trăng trên bầu trời, mặt trời là tình yêu ấm áp, soi sáng từng bước chân của con trên đường đời. Mặt trăng lại mang đến sự dịu hiền, như vòng tay ấm áp của mẹ luôn dõi theo che chở cho con. Bốn dòng thơ đầu thể hiện ngồi bút liên tưởng sáng tạo của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, mang đến những cảm xúc sâu lắng trong lòng chúng ta. Thế nhưng tình yêu của con dành cho mẹ không phải lúc nào cũng dễ dàng thể hiện, diễn đạt bằng những lời nói:
Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi.
Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?
Tình cảm thiêng liêng, tình mẫu tử cao đẹp, tình yêu của mẹ dành cho con là một tình cảm vô điều kiện. Ai trong mỗi chúng ta đều lớn lên từ vòng tay của mẹ. Là những trái cây mẹ vun trồng mà không mong ngày được báo hiếu, chỉ cần con lớn khôn khỏe mạnh là niềm vui to lớn đối với mẹ. Hai từ “lớn xuống” là ảnh những nỗi nhọc nhằn, vất vả của mẹ ngày một lớn hơn. Con lớn lên, một thứ trái ngọt mẹ vun trồng suốt bảy mươi năm đợi chờ được hái. Hình ảnh “bàn tay mẹ mỏi” là nghệ thuật ẩn dụ chỉ sự già đi của mẹ. Con ngày càng khôn lớn trưởng thành cũng là lúc cha mẹ già đi theo năm tháng. Nhà thơ “hoảng sợ” khi nghĩ đến một ngày nếu phải rời xa vòng tay ấm áp của mẹ, phải đối diện với phong ba bão táp cuộc đời. Sợ mình còn là một thứ “quả non xanh”, chưa đủ trưởng thành để có thể hiểu mọi chuyện. Sẽ chẳng có bến đỗ nào bình yên bằng khi trong vòng tay của mẹ. Giọt mồ hôi mặt trên má mẹ để vun trồng những đứa con, một thứ quả ngọt ngào. Đó là thứ quả của sự thành công, của tháng năm nuôi dưỡng với biết bao tình yêu thương, sự trưởng thành.
Bài thơ đã khép lại nhưng dư âm về tình mẫu tử thiêng liêng vẫn còn vang vọng mãi trong lòng người đọc. Bằng những hình ảnh giản dị, ngôn ngữ mộc mạc mà giàu sức gợi, bài thơ đã khắc họa thành công hình ảnh người mẹ tần tảo, giàu đức hy sinh, đồng thời thể hiện nỗi lòng trăn trở của người con về công ơn trời biển. "Mẹ và quả" không chỉ là một bài thơ hay mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về trách nhiệm báo hiếu, về tình yêu thương vô bờ bến mà mẹ đã dành cho ta. Hãy trân trọng từng khoảnh khắc được ở bên mẹ, hãy yêu thương và báo đáp công ơn sinh thành khi còn có thể, để sau này không phải hối tiếc.
Phân tích Mẹ và quả bài văn mẫu số 4
Bài thơ Mẹ và quả là một hiện minh thuyết phục về luật nhân - quả trong cuộc sống con người - thế giới khách quan với tính biện chứng sâu sắc của nó. Hình tượng Mẹ và Quả xuyên suốt toàn bài thơ làm sáng rõ thêm cho luật nhân - quả (nhân nào thì quả ấy...) đã tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm, tâm hồn mỗi chúng ta.
Hai câu thơ mở đầu là một sự khẳng định, định hướng tính biện chứng về luật nhân - quả. Vì sao như vậy? Vì:
"Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng"
chứ không trông chờ, cậy nhờ vào tay của ai khác. Dẫu tay của ai khác có thể khỏe, chắc hơn tay mẹ nhưng phẩm chất của mẹ là tự lực cánh sinh. Là người từng trải mẹ không thiếu kinh nghiệm về sự trả giá đó. Mẹ chỉ thu hoạch được, hái được những mùa quả từ tay mẹ vun trồng mà thôi. Những mùa quả với mẹ cần thiết biết bao, không thể thiếu nó được. Và nữa, những mùa quả không phải lúc nào cũng có, thậm chí có khi "thất bát" trắng tay nhưng thường là tuần tự theo một chu kỳ nhất định, lặn rồi lại mọc - như mặt trời khi như mặt trăng. Cho nên theo mẹ không thể “Đại Lãn chờ sung" mà được, phải có thời gian vun trồng, chăm sóc và chờ đợi. Sự “vun trồng” của mẹ phụ thuộc vào mẹ, vun trồng chu đáo kỹ lưỡng ắt sẽ được quả tốt, ngược lại, thì...
Thời gian chăm sóc - chờ đợi là thời gian quả lặn. Còn khi thu hoạch (quả chín, quả đến kỳ hái được), chính là thời gian quả mọc. Hai từ "lặn" và "mọc" thật ấn tượng. Đây là một ẩn dụ đầy tính sáng tạo của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm khi nói về luật nhân - quả trong chu kỳ trồng trọt của nhà nông. Nhưng vấn đề không dừng lại ở quy luật trồng trọt của nhà nông. Điều chính yếu là trong bài thơ này là Nguyễn Khoa Điềm nói đến công lao dưỡng dục sinh thành của người mẹ đối với con cái. Tay mẹ như có phép thần nên "lũ chúng tôi" (là con của mẹ) cứ thế lớn lên qua sự chăm sóc nuôi dưỡng của mẹ.
"Còn những bí và bầu thì lớn xuống
Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn
Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi".
Các câu thơ đọc lên nghe thật ấm áp, dân dã, tưởng như không có gì dân dã hơn, bởi đó là lời ăn tiếng nói hàng ngày gắn bó thân thiết của nhà nông. Nguyễn Khoa Điềm đã chọn quả bí, quả bầu với đặc trưng của nó là "lớn xuống", hình dáng lại "mang dáng giọt mô hôi mặn" nhằm diễn tả nỗi khổ nhọc, vất vả của mẹ. Biết bao giọt mồ hôi mặn của mẹ đã nhỏ xuống âm thầm, lặng lẽ để “kết nên” những quả bí, quả bầu.
Điều thiết thực là, chính những quả bí, quả bầu này (có thể còn nhiều loại hoa màu khác) lại là nguồn sống nuôi dưỡng cho "lũ chúng tôi" lớn lên. Hẳn là mẹ rất vui và tin tưởng vào sự "vun trồng" của mình sẽ được đền bù xứng đáng. Không có người mẹ nào nuôi con mà kể công lao. Trái lại, con cái nhiều khi... Thế nên, dân gian mới truyền đời:
"Mẹ nuôi con biển hồ lai láng
Con nuôi mẹ tính tháng ngày công".
Ngẫm thật chạnh lòng phải không? Chính vậy mà cha ông vẫn luôn răn dạy con trẻ rằng:
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.
Như vậy, đủ thấy các bậc làm cha làm mẹ luôn mong muốn gì ở các con? Nguyễn Khoa Điềm đã lý giải điều đó một cách chân thành, mộc mạc và thấm thía qua khổ thơ cuối của bài. Từ chuyện quả thật do cây tạo ra đến quả - con người do dưỡng dục mà thành - là một chuyển ý bất ngờ độc đáo của nhà thơ:
Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái
Tứ của bài thơ chính là ở hai câu này. Đời của mẹ đã bao lần hái được quả nhưng điều để mẹ toại nguyện hơn cả là mong muốn các con trở thành một thứ "quả lành có ích" cho đời vì mẹ đã "thất thập cổ lai hy" rồi. Tưởng thế là đủ không cần phải nói gì thêm. Đọc tiếp hai câu cuối của bài thơ mới thấy chữ HIẾU của đứa con đặt ra vượt hẳn trên sự nghĩ bình thường của mẹ, của nhân gian:
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh.
Thật là tài tình. Đứa con Nguyễn Khoa Điềm nghĩ được như vậy quả là đại hiếu đối với mẹ. Đằng sau nỗi day dứt thường niên đó là một tấm lòng "cho tròn chữ hiếu mới là đạo con" của nhà thơ. Rằng, bất cứ ai đọc Mẹ và Quả, hẳn đều cảm ơn mẹ - chính mẹ đã có công sinh thành, dưỡng dục nên một người con tuyệt vời là tác giả của bài thơ trên. Dẫu không phải xếp lớp "tập này tập nọ" nhưng công chúng yêu thơ đã "đọc anh" là "bắt mắt" liền.
Âm hưởng sử thi và trữ tình công dân là hai cảm hứng chủ đạo, thông qua bút pháp tả thực và điển hình hóa cao độ trên cái nền cuộc sống đầy biến động được tinh lọc qua nhãn quan sáng suốt, nên Nguyễn Khoa Điềm luôn trụ vững với thời gian, tạo một vị thế xứng đáng trong nền thơ dân tộc. Mẹ và Quả là một trong rất nhiều bài thơ hay "không thể kể hết" của nhà thơ.
Phân tích Mẹ và quả bài văn mẫu số 5
Tình mẫu tử là một đề tài quen thuộc trong sáng tác thơ ca với nhiều tác phẩm nổi bật. Trong đó, có thể kể đến bài thơ “Mẹ và quả” của Nguyễn Khoa Điềm. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật giàu giá trị mà còn là một lời tri ân sâu sắc đối với những người mẹ tần tảo, giàu đức hy sinh. Thông qua hình ảnh giản dị mà giàu sức gợi, ngôn ngữ mộc mạc mà chan chứa tình cảm, bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc, khơi gợi những cảm xúc sâu lắng về tình mẫu tử thiêng liêng và sự trăn trở của người con trước công ơn sinh thành. "Mẹ và quả" là một lời nhắc nhở nhẹ nhàng mà thấm thía về trách nhiệm báo hiếu, về lòng biết ơn đối với những người đã dành cả cuộc đời để yêu thương và chở che chúng ta.
Trước tiên, bài thơ chính là lời của người con, nói về công lao chăm sóc, nuôi dưỡng của mẹ. Hình ảnh người mẹ hiện lên qua lời của người con với vẻ đẹp tần tảo, đảm đang:
“Những mùa quả mẹ tôi hái được
Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng
Những mùa quả lặn rồi lại mọc
Như mặt trời, khi như mặt trăng”
Mở đầu bài thơ, tác giả đã kể về công việc trồng trọt đầy vất vả của người mẹ. Quanh năm suốt tháng, mẹ đã chăm sóc, vun trồng cho cây bầu, trái bí thật cẩn thận, để chúng có thể lớn lên đơm hoa kết trái. Hình ảnh so sánh giống “Những mùa quả lặn rồi lại mọc / Như mặt trời, khi như mặt trăng” gợi về hình ảnh mảnh vườn của mẹ luôn được chăm sóc, vun trồng theo từng mùa vụ, năm tháng mùa màng để cho ra những trái ngọt thơm.
Không chỉ nói về chuyện “trồng cây”, tác giả cũng muốn gửi gắm về chuyện “trồng người”:
“Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên
Còn những bí và bầu thì lớn xuống”
Những đứa con con được mẹ chăm sóc, ngày càng trưởng thành hơn - “lớn lên”. Còn cây bầu, cây bí cũng như vậy, nhưng là “lớn xuống” - gợi hình ảnh thực tế khi cây bầu, bí được trồng trên giàn nên khi quả phát triển sẽ mọc thẳng xuống. Và câu thơ “Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn / Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi” gợi ra tình cảm xúc động, nghẹn ngào về nỗi vất vả, nhọc nhằn của mẹ.
“Và chúng tôi một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ mong chờ gặt hái
Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh”
Khi đứa con trưởng thành hơn, cũng là lúc tuổi mẹ đã cao. Nhà thơ đã sử dụng phép nói giảm, nói tránh như “ngày bàn tay mẹ mỏi” mà “mình vẫn còn một thứ quả non xanh” làm cho ý thơ đọc lên có vẻ nhẹ nhàng nhưng thực chất lại có sức lay động lớn. Nhân vật trữ tình bộc lộ tâm trạng “hoảng sợ” khi nghĩ mình vẫn còn là “một thứ quả non xanh”. Đó là nỗi niềm lo lắng, băn khoăn khi bản thân còn chưa trưởng thành khi để mẹ vẫn phải lo lắng. Nhân vật người con trong bài thơ cũng sợ rằng không thể báo đáp được công ơn sinh thành, dưỡng dục của mẹ.
"Mẹ và quả" của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ giản dị mà sâu sắc, chạm đến trái tim mỗi người đọc bằng hình ảnh người mẹ tần tảo và tình cảm chân thành của người con. Bài thơ không chỉ là tiếng lòng của tác giả mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về tình mẫu tử thiêng liêng và trách nhiệm báo hiếu.
Một số đề văn liên quan
Trên đây là những gợi ý của Đọc tài liệu cho bài văn phân tích bài thơ Mẹ và quả kèm theo một số bài văn mẫu dành cho các em đọc tham khảo trước khi viết. Ngoài ra, các em có thể tìm đọc thêm các bài Văn mẫu lớp 7 khác do Đọc tài liệu biên soạn để cải thiện và nâng cao kĩ năng viết văn.