Tài liệu hướng dẫn làm văn cảm nhận bài thơ Khi con tu hú gồm hướng dẫn làm bài, lập dàn ý chi tiết cùng tuyển tập một số bài văn hay phân tích, nêu cảm nhận về nội dung của bài thơ Khi con tu hú (Tố Hữu).
Cùng tham khảo ngay...
Hướng dẫn cảm nhận bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu
Đề bài: Nêu cảm nhận của em về bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu.
1. Phân tích đề
- Yêu cầu của đề bài: nêu cảm nhận về nội dung bài thơ Khi con tu hú.
- Phạm vi tư liệu, dẫn chứng : từ ngữ, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu.
- Phương pháp lập luận chính : phân tích, cảm nhận.
2. Hệ thống luận điểm
- Luận điểm 1: Cảm nhận về bức tranh mùa hè yên bình, tươi đẹp.
- Luận điểm 2: Cảm nhận về tâm trạng, cảm xúc của người tù.
3. Lập dàn ý chi tiết
a) Mở bài
- Giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm:
+ Tố Hữu là một nhà thơ nổi tiếng của nước ta trong giai đoạn 1930 - 1945.
+ Bài thơ “Khi con tu hú” là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của Tố Hữu thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và khát khao tự do mãnh liệt của người tù cách mạng.
b) Thân bài
* Khái quát về bài thơ
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ được Tố Hữu sáng tác trong khoảng thời gian bị giam tại nhà lao Thừa Phủ (Huế), trong không gian chật hẹp và tối tăm của nhà tù.
- Giá trị nội dung: Bài thơ thể hiện niềm tin yêu cuộc sống thiết tha và sự khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ trong cảnh tù đầy.
* Luận điểm 1: Cảm nhận về bức tranh mùa hè yên bình, tươi đẹp (6 câu thơ đầu)
- Âm thanh:
+ Tiếng chim tu hú kêu
+ Tiếng ve ngân
+ Tiếng diều sáo vi vu trên trời
-> Âm thanh báo hiệu hè sang, như một bản nhạc sôi động đầu mùa.
- Màu sắc:
+ Màu vàng của lúa chín, của bắp ngô
+ Màu vàng hồng của nắng mới
+ Màu xanh thẳm của bầu trời
-> Gam màu tươi sáng, màu của sức sống, đó còn là những màu tượng trưng cho sự tự do.
=> Cả âm thanh và hương vị đều gợi lên khung cảnh của làng quê nông thôn Việt Nam khi vào hè.
- Hình ảnh: cánh đồng lúa chín, trái cây bắt đầu chín -> báo hiệu mùa hè, bước chuyển mình của thời gian từ xuân qua hạ.
- Đường nét: diều sáo “lộn nhào” giữa nền trời xanh thẳm -> cảnh vật, đường nét có đôi có cặp, thể hiện sức sống.
-> Báo hiệu mùa hè đến, thời điểm vụ mùa lúa chiêm chín vàng trên cánh đồng, trong vườn cây hoa trái đang chín ngọt thơm hương.
=> Bức tranh mùa hè tươi mới, sinh động, tràn đầy sức sống qua con mắt của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời. Phải vô cùng tinh tế mới có thể cảm nhận được từng bước chuyển của không gian và thời gian như vậy!
* Luận điểm 2: Cảm nhận về tâm trạng, cảm xúc của người tù cách mạng (4 câu thơ cuối)
- Trước khung cảnh tràn đầy sức sống của mùa hè, tâm trạng người tù cách mạng dường như đang bí bách, ngột ngạt hơn bao giờ hết.
+ Động từ mạnh: “đạp”, “ngột”, “chết uất”
+ Một loạt từ cảm thán: “ôi!”, “làm sao”, “thôi!”
+ Kết thúc bằng một câu cảm thán
+ Nhịp thơ thay đổi: 6/2, 3/3
- Hồi tưởng về những hình ảnh bình dị, thân thuộc nơi cuộc sống làng quê và rồi đẩy nỗi nhớ của mình lên cao độ.
-> Tâm trạng lên đến đỉnh điểm khiến nhà thơ phải liên tục thốt lên, nhớ về tiếng ve đặc trưng mỗi khi hè tới, tiếng ve râm ran làm cho cái nắng hè càng thêm lan tỏa, cái nắng đào hong khô những bắp rây phơi đầy sân vàng ruộm.
=> Tiếng ve réo rắt và râm ran như mang đầy tâm trạng của nhà thơ, đó là tâm trạng đầy bức bối và ngột ngạt, tù túng.
- Nhà thơ muốn phá tan xiềng xích, muốn được hòa mình vào không gian mùa hè, và hơn hết là muốn được tự do, khát khao tuổi trẻ cứ thế sục sôi hừng hực trong lòng tác giả.
- Tiếng chim tu hú được lặp lại 2 lần ở câu mở đầu và câu kết thúc: kết cấu đầu cuối tương ứng, tạo ra sự logic.
=> Tiếng chim tu hú hay chính là tiếng gọi của sự tự do, tiếng gọi của cuộc sống đang hối hả, dồn dập, thúc giục niềm khao khát tự do, thoát khỏi chốn ngục tù, và sâu xa hơn là khao khát đất nước được hòa bình độc lập đang cháy hừng hực nơi tâm hồn người chiến sĩ trẻ.
* Đặc sắc nghệ thuật
- Thể thơ lục bát giản dị, mềm mại, uyển chuyển
- Nhịp thơ thay đổi bất ngờ, diễn tả tâm trạng của tác giả
- Cảm xúc logic, giọng điệu thay đổi linh hoạt, khi vui tươi, hóm hỉnh, khi uất ức, dồn nén.
- Từ ngữ tự nhiên và gần gũi với đời thường.
c) Kết bài
- Nêu đánh giá, cảm nhận chung về bài thơ.
>>> Tham khảo nội dung hướng dẫn soạn bài Khi con tu hú để nắm chắc những ý chính cần phân tích, cảm nhận.
4. Sơ đồ tư duy cảm nhận bài Khi con tu hú
Một số bài văn hay phân tích, cảm nhận bài thơ Khi con tu hú
Cảm nhận về bài thơ Khi con tu hú mẫu số 1:
Tố Hữu là con chim đầu đàn của nền thơ ca cách mạng Việt Nam trước và sau cách mạng tháng Tám. Thơ Tố Hữu tràn đầy lí tưởng sống cao đẹp đồng thời thể hiện khát vọng sáng tạo không ngừng nghỉ trên con đường nghệ thuật. Bởi thế bài thơ “Khi con tu hú” được trích từ tập “Từ ấy” đã có sức cuốn hút độc giả yêu thơ và say thơ một cách sâu sắc.
Bài thơ bắt đầu bằng tiếng chim tu hú gọi bầy vang vào ngục thất, nơi có một tù nhân đang bị giam cầm.
“Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần."
Tiếng chim tu hú đã gợi lên trong tác giả nhiều điều về nỗi nhớ và hoài niệm. Tu hú thì gọi bầy; lúa chiêm thì đương chín, trái cây thì ngọt dần. Âm thanh và hương vị thể hiện một khung cảnh của làng quê thân yêu. Chữ “đương chín” và “ngọt dần” gợi tả sự trôi qua của thời gian một cách chậm chạp. Giọng thơ bồi hồi và da diết xuất phát từ không gian mênh mông. Tiếng chim còn gợi lên một không gian tràn ngập màu sắc hình ảnh, âm thanh:
“Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không.”
Trong tâm trí tác giả mùa hè rất sinh động và đẹp, màu vàng của lúa đang chín của những quả ngọt, âm thanh rộn ràng của những tiếng ve ngân lên như chào đón mùa hè, tiếng sáo diều… Tất cả đều hiện lên thật đẹp, sinh động gợi lên bao nhiêu rạo rực cho người thanh niên. Nó là bầu trời xanh biếc cao lồng lộng và rộng tới vô tận để cho những cánh diều sáo thỏa sức nhào giữa tầng không… Tất cả sự sống như bừng dậy như bước vào độ chín, tất cả đều chan hòa ánh sáng, rực rỡ, rộng hơn, khoáng đạt hơn. Tác giả phải là một người yêu thiên nhiên, cảm nhận tinh tế mới có thể viết lên những vần thơ đầy sức gợi hình, gợi cảm như vậy. Có thể nói nhà thơ đang ở trong lao nhưng tâm hồn thì vẫn hướng về một không gian bao la nơi có bầu trời xanh, có nắng ấm, có tất cả những gì thuộc về cuộc sống tự do ở bên ngoài. Đằng sau mấy câu thơ là một tâm hồn thật trẻ trung, yêu đời nồng nàn, gắn bó máu thịt với sự sống, nên rất nhạy cảm để nắm bắt mọi biểu hiện phong phú của sự sống ấy trong tạo vật bao la.
Nếu sáu câu trên là cảnh thì bốn câu dưới là tình, là lời phát biểu trực tiếp những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình. Tiếng chim tu hú gọi trời đất vào hè, và mùa hè đã bừng dậy trong lòng người tù cách mạng, vốn đã rất đau khổ, bực bội vì “cảnh thân tù" đêm ngày hằng thèm khát tự do và thèm khát sự sống, thì giờ đây, anh càng cảm thấy không chịu nổi cái phòng giam ngột ngạt này:
“Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu.”
Mùa hè đã đến và đang qua, bao âm thanh của hè đã dậy bên lòng, thôi thúc, giục tác giả đạp tan xà lim chật chội, xóa bỏ cảnh tù đày. Lòng uất hận dâng trào khiến tác giả muốn phá tan chốn ngục tù chật chội và ngột ngạt. Câu thơ “Ngột làm sao chết uất thôi” với cách ngắt nhịp 3/3, cảm xúc được nén xuống bỗng trào lên thể hiện một ý chí bất khuất. Quyết sống chết vì tự do của bản thân cũng như của cả dân tộc. Khép lại bài thơ là tiếng kêu của chim tu hú. Âm thanh ấy góp phần đặc tả tâm trạng người chiến sĩ cách mạng. Tiếng chim gọi bầy... tiếng chim báo mùa gặt, gợi nhớ hương vị và cảnh sắc đồng quê. Tiếng chim khắc khoải giục giã căm hờn, nung nấu tinh thần bất khuất đấu tranh.
Đọc bài thơ đầy tâm huyết của Tố Hữu, là cảm nhận một phần nào tinh thần gang thép của những chiến sĩ cách mạng. Nếu không có một tâm hồn hòa quyện với thiên nhiên làm sao có thế miêu tả một mùa hè như vậy. Bài thơ để lại cho người đọc hai tiếng kêu: tiếng kêu của con chim tu hú và tiếng thét uất hận có tính chất phản kháng tự do của người tù.
Xem thêm văn mẫu hay:
- Khi con tu hú thể hiện niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng
- Phân tích bài thơ Khi con tu hú - Tố Hữu
Cảm nhận về bài thơ Khi con tu hú mẫu số 2:
Tố Hữu là một trong những lá cờ đầu của nền văn nghệ cách mạng Việt Nam. Các chặng đường thơ của Tố Hữu luôn gắn bó và phản ánh chân thật những chặng đường cách mạng đầy gian khổ hi sinh nhưng cũng nhiều thắng lợi vinh quang của dân tộc, ghi dấu những chặng đường biến đổi trong tư tưởng và bản lĩnh nghệ thuật của nhà thơ. Khi con tu hú là một bài thơ hay trong các bài thơ tiêu biểu của ông, được sáng tác trong thời gian sôi sục của cách mạng nhưng ông bị bọn giặc giam cầm, tuy vậy tâm hồn ông luôn vượt lên trên cảnh ngộ tù đày để về với thiên nhiên bên ngoài, bầu bạn và tâm sự, vừa tôi luyện ý chí bền bỉ vượt nghịch cảnh.
Nhan đề của bài thơ dường như chỉ nói về một thời gian chưa đầy đủ về mặt thời gian. Là một điểm nhấn để ta phải tập trung theo dõi con vật diễn ra như thế nào, đầy đủ ẩn ý sự chuẩn bị cho bước bùng lên của cảnh vật, cũng như sự khát khao mãnh liệt của con người. Sự liên tưởng khi con vật báo hiệu của mùa hè - con tu hú bắt đầu hoạt động gọi bầy, sự tự do bay lượn trên bầu trời nó đã thu hút sự chú ý của người chí sĩ cách mạng bị giam cầm sau thanh sắt nhà tù, điều này càng làm cho tâm trạng của người tù không yên bình mà dồn dập khát vọng muốn được giải thoát ra ngoài kia để đóng góp cho phong trào cách mạng đang sục sôi.
Cả bài thơ tác giả sử dụng thể thơ lục bát nhịp nhàng, uyển chuyển, giàu âm hưởng, có khả năng truyền tải tình cảm, linh hoạt trong chỉ vọn vẹn trong 10 câu thơ ngắn gọn, súc tích.
Ta có thể cảm nhận được quang cảnh bên ngoài của mùa hè tuyệt vời với biết bao kỷ niệm thân thương in hằn trong kí ức của tác giả qua 6 câu đầu. Những sự vật trong hoàn cảnh ấy nó đến với sự tự nhiên, lần lượt được gợi về sau tiếng động của âm thanh của con tu hú. Mùa hè của tác giả thật đẹp đẽ, chân thực, rộn rã, nhiều màu sắc. Tất cả những cảnh vật đang ở trong giai đoạn đỉnh điểm như lúa chiêm đang chín, trái cây thì ngọt dần, ve mới bắt đầu ran, nắng còn rất mới… Có thể nói đó cũng là sự trùng hợp trong hoàn cảnh của người tù không? Vì ở người tù so với việc hoạt động cách mạng, đây cũng chính là thời điểm đẹp, đầy sự hứng khởi trong quá trình mới giác ngộ và theo đuổi lý tưởng cách mạng, sẵn sàng hăng hái phục vụ cho tổ quốc.
Tất cả những điều tác giả cảm nhận được chèn âm thanh, hình ảnh được hiện lên sống đông, phải đi qua mùa hè đó tác giả mới hiểu hết vẻ đẹp của từng cảnh vật từ trời xanh, nắng đào, bắp vàng, trái chín… đến chú tu hú lộn nhào từng không, tất cả đang được hiện lên trong một khung nền của tự do đối ngược với căn buồng tối tăm, kìm hãm của tác giả hiện tại.
Tác giả đã vận dụng hết các tri giác để cảm nhận không khí của mùa hè, bằng tình yêu sự sống thiết tha trong trái tim nóng bỏng làm người đọc như sống dậy, hòa nhập theo tiếng mời gọi sự vật, cùng tác giả để thưởng thức hết vẻ đẹp của nó.
Đến những câu thơ tiếp theo, suy nghĩ muốn vùng dậy giải phóng bản thân khi quá thiết tha với cảnh ngày hè sôi động ngoài kia, tâm trạng phẫn uất, đau khổ khi nghĩ về thực tại thật đắng cay với người tù mất quyền được sống, được hành động, gò bó, bất lực, nhưng những ý nghĩ ấy không đồng nghĩa với sự cam chịu mãi, sự yếu đuối cũng không thể tồn tại thể hiện qua câu “muốn đạp tan phòng, cảm giác chết vì uất ức, ngột ngạt” câu thơ đang êm dịu, vui tươi, nhịp đều, bỗng bị gằn lại mạnh mẽ hơn theo sự thay đổi tâm trạng người chiến sĩ. Tất cả chúng xuất hiện như để tôi luyện thêm ý chí sắt đá của người tù, trong tâm hồn ông lúc này chỉ là sự khao khát bằng sức mạnh phi thường của bản thân để đạp đổ tất cả, phóng thoát cho bản thân.
Âm thanh trong bài thơ này được gửi gắm như một biện pháp chủ đạo giúp tác giả thành công hơn trong việc miêu tả, là cách kết nối dễ dàng nhất với thế giới bên ngoài.
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!
Âm thanh con tu hú ở đây làm không gian khác thường đi, đáng chú ý hơn đó là sự kích động tâm hồn đang buồn đau, mang nhiều uất ức, tiếng vọng đó càng lặp lai nhiều lần như thúc giục hành động của nhân vật. Tiếng chim được sử dụng độc đáo, thành công trong việc miêu tả nội tâm của tác giả gợi nhiều tâm sự, xúc cảm. Càng chăm chú lắng nghe chính tâm hồn tác giả càng có nhiều sự biến đổi từ vui tươi, thưởng thức, mơ mộng đến sự bức bách, luôn bị dằn vặt trong tâm hồn, luôn thúc giục hành động.
Bài thơ mang những tính triết lý, rất gần gũi, bình dị mà thân thuộc. Bài thơ khép lại, với âm thanh vang vọng của tiếng chim, gieo vào lòng tác giả ngay lúc này chính là khát vọng tự do luôn mạnh mẽ, sức sống đẹp đẽ cùa mùa hè đã truyền ngọn lửa của hy vọng, phản kháng loại bỏ ngục tù về với quá khứ tươi đẹp tiếp tục cống hiến cho trường kì kháng chiến, qua đó cũng có thể thấy cả cuộc đời của nhà thơ, chiến sĩ Tố Hữu là một chuỗi sự hiến dâng cho Tổ Quốc, cho Đảng, cho nhân dân không ngừng nghỉ.
Cảm nhận về bài thơ Khi con tu hú mẫu số 3:
Tố Hữu - một chiến sĩ cách mạng, đồng thời là một nhà thơ cách mạng. Bài thơ "Khi con tu hú" sáng tác năm 1039 - lúc tác giả còn rất trẻ, đang bị thực dân Pháp bắt giam ở Huế.
Nhiệt tình yêu đời, khát vọng tự do, tinh thần hăng say hoạt động của nhà thơ nổi bật trong bài "Khi con tu hú" thức dậy trong lòng chàng trai cả một bài ca sôi động, một đất trời tự do mà chàng yêu vô hạn, một ý chí vượt khỏi cảnh ngục tối ngột ngạt khi hè đang về ngoài kia. Tiếng chim tu hú ở đây khác nào tiếng gọi của cuộc đời, lời thôi thúc của cuộc đấu tranh.
"Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần"
Ta tưởng như hai câu thơ này không phải bay lên từ mái nhà tù mà đang tuôn ra từ cây bút đứng ở đầu một làng quê thật đẹp, có cánh đồng lúa, có cây quả chín về mùa hè như vải, nhãn…
Cái sinh khí của mùa hè đang dậy lên mãnh liệt. Con chim hay ăn quả ngọt tíu tít gọi nhau, lúa chiêm đang chuyển từ màu xanh sang màu vàng nâng dần thân hạt cho to thêm và trên cây một hương vị ngọt ngào đang theo nắng, sương mù rót vào quả chuyển chất chua thành ngọt!
Lạ nữa là những câu thơ dưới đây vẫn chưa có cái bóng dáng gì về hoàn cảnh của người làm thơ đang ở trong tù, mà như ai đó đứng ở ngoài sáng mắt mới quan sát được cảnh vật mùa hè đang xao động trong một không gian rộng lớn:
"Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt, đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không".
Sức sống của mùa hè, dưới ngòi bút của nhà thơ là bức tranh phong cảnh của nông thôn ở độ dạt dào! Tiếng ve ngân râm ran ở một cây nào đó, trước một sân phơi màu nắng còn non lửa mặt trở nên thành một thứ nắng đào "vàng nhật''. Đó là trên mặt đất. Còn cái vòm trời cao rộng ngất nghểu kia thì có đôi con điều sáo cho đảo lộn nhào bên nhau. Như thế là bức tranh có cảnh gần cảnh xa, dưới thấp, trên cao, có màu xanh diệp lục của lá cây, màu vàng của bắp, màu "nắng đào" của trời và ngập tràn ánh sáng cho đôi con diều tung hoành trong không gian.
Ôi! Những vần thơ thật là đẹp, tình tứ, đậm đà biết bao. Nhưng đến mấy câu thơ này thì những cảnh đẹp, những sinh lực, những ngọt ngào bỗng biến mất chỉ còn để lại một mùa hè oi bức, ngột ngạt mà nhà thơ người tù chỉ muốn co chân đạp thật mạnh cho gian phòng tan ra:
"Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!"
Thì ra, trên kia nhà thơ ngồi trong tù tưởng tượng ra cái thiên nhiên như mình đang nghĩ đến. Đó là mảnh tự do của tâm hồn thoát khỏi song sắt mà thôi. Thực trạng thì nhà thơ đang ở trong tù, đang bực dọc, bực sốt, thế mà những vần thơ trên đây vẫn cụ thể, tươi sống. Lạ thay ở chỗ thiên nhiên bên ngoài thì rực rỡ vẫy gọi, mà thực tế bên trong thì bị nhốt trong những bức tường vôi xám lạnh. Nếu mùa hè đã mang lại chút gì đó để hồn thơ vang vọng được với đất trời, thì mùa hè lại làm nhà thơ:
"Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu"
Cảm xúc của nhà thơ bắt đầu bối rối, ngột ngạt đến tột cùng vì vẫn là:
"Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu"
Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ là sự kết cấu hai tầng của không gian (ngoài tù, trong tù), hai cảnh vật đối lập nhau, sự bung ra với sức dồn nén làm bật ra niềm khao khát tự do của người chiến sĩ trẻ trên cái nền của mùa hè đầy sinh lực.
Nếu không có một tâm hồn hòa quyện với thiên nhiên làm sao có thể miêu tả một mùa hè như vậy. Bài thơ để lại cho người đọc hai tiếng kêu: tiếng kêu của con chim tu hú và tiếng thét uất hận có tính chất phản kháng tự do của người tù.
Trên đây là những gợi ý cơ bản để làm một bài văn cảm nhận bài thơ Khi con tu hú của Tố Hữu. Từ dàn ý chi tiết và một số bài văn mẫu mà Đọc Tài Liệu đã tổng hợp và biên soạn ở trên, các em hãy chọn lọc những ý hay và viết lại thành một bài văn hoàn chỉnh theo văn phong của mình. Chúc các em làm bài tốt và đạt kết quả cao !